Ο Βόιτεκ (πολωνικά: Wojtek, 1942 – 2 Δεκεμβρίου 1963) ήταν συριακή καφέ αρκούδα[2][3] (Ursus arctos syriacus) που αγοράστηκε, ως αρκουδάκι, στα όρη του Ιράν από Πολωνούς στρατιώτες του 2ου Σώματος που είχαν εκκενωθεί από τη Σοβιετική Ένωση. Προκειμένου να εξασφαλίσει τα σιτηρέσια και τη μεταφορά του, τελικά κατατάχθηκε επίσημα ως στρατιώτης με τον βαθμό του στρατιώτη και στη συνέχεια προήχθη σε δεκανέα.[4]
Συνόδευσε τον κύριο όγκο του 2ου Σώματος στην Ιταλία, υπηρετώντας στο 22ο Σώμα Εφοδιασμού Πυροβολικού. Κατά τη διάρκεια της Μάχη του Μόντε Κασίνο, στην Ιταλία το 1944, ο Βόιτεκ βοήθησε να μετακινηθούν κιβώτια με πυρομαχικά και έγινε διασημότητα με τους στρατηγούς και τους πολιτικούς που επισκέπτονταν τους Συμμάχους. Μετά τον πόλεμο αποσύρθηκε από τον Πολωνικό Στρατό και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στο Ζωολογικό Κήπο του Εδιμβούργου στη Σκωτία.
Την άνοιξη του 1942, ο νεοσύστατος Στρατός του Άντερς έφυγε από τη Σοβιετική Ένωση για το Ιράν, συνοδευόμενος από χιλιάδες Πολωνούς πολίτες που είχαν απελαθεί στη Σοβιετική Ένωση μετά τη σοβιετική εισβολή του 1939 στην ανατολική Πολωνία. Στο ταξίδι από το Παχλέβι στην Τεχεράνη του Ιράν, στις 8 Απριλίου 1942, Πολωνοί στρατιώτες συνάντησαν ένα νεαρό Ιρανό αγόρι που είχε βρει ένα αρκουδάκι του οποίου η μητέρα είχε πυροβοληθεί από κυνηγούς. Ένας από τους άμαχους πρόσφυγες ανάμεσά τους, η δεκαοκτάχρονη Ιρένα (Ίνκα) Μποκιέβιτς, η ανιψιά του Στρατηγού Μπολέσουαφ Βιενιάβα-Ντουουγκοσόφσκι, ήταν πολύ κολλημένη με το αρκουδάκι. Προέτρεψε τον υπολοχαγό Ανάτολ Ταρνοβιέτσκι να αγοράσει τη νεαρή αρκούδα, η οποία πέρασε τους επόμενους τρεις μήνες σε ένα στρατόπεδο Πολωνών προσφύγων που ιδρύθηκε κοντά στην Τεχεράνη, κυρίως υπό τη φροντίδα της Ιρένα. Τον Αύγουστο, η αρκούδα δωρίστηκε στη 2ο Σώμα Μεταφορών, το οποίο αργότερα έγινε το 22ο Σώμα Εφοδιασμού Πυροβολικού και ονομάστηκε Βόιτεκ από τους στρατιώτες. Το όνομα Wojtek είναι το ψευδώνυμο, η υποκοριστική μορφή ή ο υποκορισμός του Wojciech (Βόιτσιεχ, «Ευτυχισμένος Πολεμιστής»), ένα παλιό σλαβικό όνομα που είναι ακόμα κοινό στην Πολωνία.[5]
Ο Βόιτεκ παίζει πάλη με έναν Πολωνό στρατιώτη.
Ο Βόιτεκ αρχικά αντιμετώπιζε προβλήματα στην κατάποση και έτρωγε συμπυκνωμένο γάλα από ένα παλιό μπουκάλι βότκας. Στη συνέχεια του έδωσαν φρούτα, μαρμελάδα, μέλι και σιρόπι και συχνά ανταμείβονταν με μπύρα, η οποία έγινε το αγαπημένο του ποτό. Αργότερα του άρεσε επίσης να καπνίζει (ή να τρώει) τσιγάρα, καθώς και να πίνει καφέ τα πρωινά. Κοιμόταν και με τους άλλους στρατιώτες αν όποτε κρύωναν τη νύχτα.[6][7] Του άρεσε η πάλη με τους στρατιώτες και διδάχτηκε να χαιρετάει όταν τον χαιρετούσαν. Έγινε πόλο έλξης για στρατιώτες και πολίτες και σύντομα έγινε ανεπίσημη μασκότ σε όλες τις μονάδες που στάθμευαν εκεί κοντά. Με το 22ο Σώμα, μετακόμισε στο Ιράκ, και στη συνέχεια μέσω της Συρίας, στην Παλαιστίνη και στην Αίγυπτο.[3]
Ο Βόιτεκ αντέγραφε τους άλλους στρατιώτες, πίνοντας μπύρα, καπνίζοντας και ακόμη και βαδίζοντας δίπλα τους στα πίσω πόδια του, επειδή τους έβλεπε να το κάνουν. Ο Βόιτεκ είχε τον δικό του φροντιστή, στον οποίο ανατέθηκε να τον φροντίζει. Το αρκουδάκι μεγάλωσε ενώ βρισκόταν σε εκστρατεία και μέχρι τη Μάχη του Μόντε Κασίνο ζύγιζε 90 κιλά.[8]
Βόιτεκ με βλήμα πυροβολικού: Έμβλημα του 22ου Σώματος Εφοδιασμού Πυροβολικού.[9]
Από την Αίγυπτο, το 2ο Πολωνικό Σώμα διορίστηκε εκ νέου για να πολεμήσει μαζί με τη Βρετανική 8η Στρατιά στην Ιταλική Εκστρατεία. Οι κανονισμοί για το βρετανικό μεταφορικό πλοίο, που επρόκειτο να τα μεταφέρει στην Ιταλία, απαγόρευαν τις μασκότ και τα κατοικίδια ζώα. Για να παρακάμψει αυτόν τον περιορισμό, ο Βόιτεκ επιστρατεύτηκε επίσημα στον Πολωνικό Στρατό ως στρατιώτης και καταχωρήθηκε στους στρατιώτες του 22ου Σώματος Εφοδιασμού Πυροβολικού. Οι Χένρικ Ζαχαριέβιτς και Λέβ Βοζόφσκι διορίστηκαν ως φροντιστές του.
Ένα τυπικό κιβώτιο πυρομαχικών 25 λιβρών, το οποίο εμπεριείχε τέσσερις οβίδες.
Ως στρατευμένος στρατιώτης με δικό του βιβλίο πληρωμών, βαθμό και αύξοντα αριθμό, ζούσε με τους άλλους άντρες σε σκηνές ή σε ένα ειδικό ξύλινο τελάρο, το οποίο μεταφέρονταν με φορτηγό. Κατά τη διάρκεια της Μάχη του Μόντε Κασίνο, ο Βόιτεκ βοήθησε τη μονάδα του να μεταφέρει πυρομαχικά μεταφέροντας 45κιλα κιβώτια βλημάτων πυροβολικού των 25 λιβρών, χωρίς να ρίξει ποτέ κανένα από αυτά. Ενώ αυτή η ιστορία προκάλεσε διαμάχη σχετικά με την ακρίβειά της, υπάρχει τουλάχιστον μία αναφορά ενός Βρετανού στρατιώτη που θυμάται ότι είδε μια αρκούδα να μεταφέρει κιβώτια με πυρομαχικά.[10] Η αρκούδα μιμούταν τους στρατιώτες: όταν έβλεπε τους άνδρες να σηκώνουν καφάσια, τα αντέγραψε. Ο Βόιτεκ μετέφερε κιβώτια που συνήθως χρειαζόταν τέσσερις άνδρες για να τα κουβαλήσουν, τα οποία στοίβαζε σε ένα φορτηγό ή άλλα κιβώτια πυρομαχικών.[11] Αυτή η υπηρεσία στο Μόντε Κασίνο του χάρισε την προαγωγή στον βαθμό του δεκανέα. Σε αναγνώριση της δημοτικότητας του Βόιτεκ, μια απεικόνιση μιας αρκούδας που κουβαλάει μια οβίδα πυροβολικού υιοθετήθηκε ως το επίσημο έμβλημα του 22ου Σώματος.[8]
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, ο Βόιτεκ μεταφέρθηκε στο Μπέρικσιρ της Σκωτίας, με το υπόλοιπο 22ο Σώμα. Τοποθετήθηκαν στον Αεροδιάδρομο Γουίνφιλντ στο ΣάνουικΦαρμ, κοντά στο χωριό Χάτον. Ο Βόιτεκ έγινε σύντομα δημοφιλής μεταξύ των ντόπιων πολιτών και του Τύπου, και η Πολωνο-Σκωτσέζικη Ένωση τον έκανε επίτιμο μέλος.
Μετά την αποστράτευση στις 15 Νοεμβρίου 1947, ο Βόιτεκ δόθηκε στο Ζωολογικό Κήπο του Εδιμβούργου, όπου πέρασε την υπόλοιπη ζωή του. Τον επισκέπτονταν συχνά δημοσιογράφοι και πρώην Πολωνοί στρατιώτες, μερικοί από τους οποίους πετούσαν τσιγάρα για να φάει, όπως έκανε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο στρατό. Εξακολουθούσε να ανταποκρίνεται με χαρά όταν του μιλούσαν στα πολωνικά, αναγνωρίζοντας πολλά άτομα από τις πρώην μονάδες του. Η προσοχή των μέσων ενημέρωσης συνέβαλε στη δημοτικότητα του Βόιτεκ. Ήταν συχνός καλεσμένος στο παιδικό πρόγραμμα Blue Peter της τηλεόρασης του BBC.[12]
Ο Βόιτεκ πέθανε στις 2 Δεκεμβρίου 1963, σε ηλικία 21 ετών, ζυγίζοντας σχεδόν 500 κιλά και έχοντας ύψος πάνω από 1,80 μ.[13]
Το 2013, το δημοτικό συμβούλιο της Κρακοβίας έδωσε την άδεια για την ανέγερση ενός αγάλματος του Βόιτεκ στο Πάρκο Χένρικ Γιόρνταν της πόλης. Τα αποκαλυπτήρια του έγιναν στις 18 Μαΐου 2014, την 70ή επέτειο της Μάχης του Μόντε Κασίνο.[16][17]
Το 2013, το δημοτικό συμβούλιο του Εδιμβούργου ενέκρινε την ανέγερση ενός μπρούντζινου αγάλματος του Βόιτεκ, από τον Άλαν Μπίτι Χέριοτt, για να σταθεί στους Κήπους του Δυτικού Πρινς της πόλης.[18] Αποκαλύφθηκε το 2015 και παρουσιάζει τον Βόιτεκ και έναν συνάδελφο στρατιώτη του Πολωνικού Στρατού να περπατούν μαζί. Ένα συνοδευτικό ανάγλυφο καταγράφει το ταξίδι του Βόιτεκ από την Αίγυπτο στη Σκωτία με τον Πολωνικό Στρατό.[19][20]
Το 2016 ένα άγαλμα του Βόιτεκ αποκαλύφθηκε στο Ντανς της Σκωτίας. Ο Βόιτεκ είχε σταθμεύσει στο κοντινό στρατόπεδο Γουίνφιλντ το 1946, μαζί με τα πολωνικά στρατεύματα.[21] Το άγαλμα δωρήθηκε από την πολωνική πόλη Ζάγκαν, τη αδελφοποιημένη πόλη του Ντανς, και αποκαλύφθηκε στις 26 Απριλίου 2016, 72 χρόνια μετά τη Μάχη του Μόντε Κασίνο, στην οποία συμμετείχαν πολωνικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένου του Βόιτεκ.[22]
Το 2017, ένας δρόμος στο Πόζναν της Πολωνίας πήρε το όνομά του από τον Βόιτεκ. Ο δρόμος, που τώρα ονομάζεται ulica Kaprala Wojtka (οδός Δεκανέα Βόιτεκ), οδηγεί στον Νέο Ζωολογικό Κήπο του Πόζναν.[23]
Το Σεπτέμβριο του 2018, ένα ξύλινο άγαλμα του Βόιτεκ αποκαλύφθηκε στον Νέο Ζωολογικό Κήπο του Πόζναν, με χρηματοδότηση από την Κριστίνα Βιετσόρεκ, τη συγγραφέα ενός πολωνικού βιβλίου για τον Βόιτεκ.[24]
Τον Μάιο του 2019, ένα μαρμάρινο άγαλμα του Βόιτεκ αποκαλύφθηκε στο Κασσίνο της Ιταλίας.[25]
Από την 1η Σεπτεμβρίου 2019, την 80ή επέτειο από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ένα άγαλμα του Βόιτεκ της Αρκούδας Στρατιώτη έχει μια μόνιμη θέση στο Σόποτ, με θέα στον δρόμο που πήρε το όνομά του από τη Μάχη του Μόντε Κασίνο, στην οποία έπαιξε διάσημο ρόλο.[26]
↑Martin Williams (2017). From Warsaw to Rome: General Anders' Exiled Polish Army in the Second World War. Pen & Sword Military. ISBN978-1-47389-488-4. One of the most popular recollections of the Polish Army in the East is that of Wojtek, the Syrian Brown Bear who became the mascot of 22 General Transport Company.
↑ 3,03,1Mansolas, Angelos (2017). Monte Cassino January-May 1944: The Legend of the Green Devils. Fonthill Media. ISBN978-1-78155-602-3. The most unusual soldier of the Battle of Monte Cassino, or any other battle for that matter, was a bear named 'Wojtek'. He was a Syrian brown bear found in Iran in April 1942 by the troops of the newly formed Polish II Corps during their long journey out of the Siberian labour camps through Middle East en route to Egypt.
↑Mansolas, Angelos (2017). Monte Cassino January-May 1944: The Legend of the Green Devils. Fonthill Media. ISBN978-1-78155-602-3. At the time of his death, he weighed nearly 500 kilograms (1,100 lb) and over 1.8 metres (5'11 feet) tall.
Κλετσκόφσκι, Στέφαν (1945). Poland's first 100,000: Story of the Rebirth of the Polish Army, Navy and Air Force After the September Campaign. Λονδίνο & Νέα Υόρκη: Hutchinson.
«Kresy-Siberia Virtual Museum». kresy-siberia.org. 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2014. Ιστότοπος αφιερωμένος στη διατήρηση της ιστορίας στην οποία εντάσσεται ο Βόιτεκ.
Σχετικά πολυμέσα
.jpg)
_statue_in_Princes_Street_Gardens.jpg)
