Αμάτους Λουζιτάνους

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αμάτους Λουζιτάνους
Ανδριάντας του Αμάτους στη γενέτειρα πόλη του, το Καστέλου Μπράνκου.
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		João Rodrigues de Castelo Branco (Πορτογαλικά)
Γέννηση1511
Καστέλου Μπράνκου[1]
Θάνατος21  Ιανουαρίου 1568[2][3]
Θεσσαλονίκη[4]
ΚατοικίαΝτούμπροβνικ (1556–1558)[5]
ΨευδώνυμοAmatus Lusitanus[6] και Dilectus Lusitanus[6]
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Πορτογαλίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα[7]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα
Πανεπιστήμιο της Φερράρας[8]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιατρός
βοτανολόγος
ανατόμος
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Φερράρας
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ζουάου Ροντρίγκες ντε Καστέλου Μπράνκου ή εξελληνισμένα Ιωάννης Ροδρίγος του Καστέλο Μπράνκο (πορτογ. João Rodrigues de Castelo Branco), γνωστότερος ως Αμάτους Λουζιτάνους (Amatus Lusitanus, 1511-1568), ήταν περίφημος Πορτογάλος ιατρός της Αναγεννήσεως, μέλος εβραϊκής οικογένειας. Μαζί με τους Ηρόφιλο, Γαληνό, Ιμπν Αλ - Ναφίς, Μιχαήλ Σερβέτο και Γουίλιαμ Χάρβεϋ, πιστώνεται με την ανακάλυψη της κυκλοφορίας του αίματος. Λέγεται πιο συγκεκριμένα ότι ο Αμάτους είχε ανακαλύψει τη λειτουργία των φλεβικών βαλβίδων στην κυκλοφορία του αίματος.

Βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αμάτους γεννήθηκε στην πόλη Καστέλου Μπράνκου της Πορτογαλίας. Καταγόταν από παλαιά οικογένεια Μαρράνων (Εβραίων που είχαν εξαναγκασθεί να γίνουν Χριστιανοί) με το εβραϊκό επώνυμο Τσαμπίμπ, το οποίο μεταφράζεται στα ελληνικά ως «Αγαπητός» και στη λατινική ως Amatus, από όπου και η επωνυμία που επέλεξε ο ίδιος για τον εαυτό του. Μετά την αποφοίτησή του με άριστα ως ιατρού από το ισπανικό Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα, ο Αμάτους δεν θέλησε να επιστρέψει στην πατρίδα του φοβούμενος την Πορτογαλική Ιερά Εξέταση. Διέμεινε έτσι για κάποιο διάστημα στην Αμβέρσα και κατόπιν ταξίδεψε στην Ολλανδία και τη Γαλλία, εγκαθιστάμενος τελικώς στην Ιταλία. Η φήμη του ως ενός από τους πλέον επιδέξιους γιατρούς της εποχής του είχε ήδη φθάσει εκεί και κατά τη σύντομη παραμονή του στη Βενετία, όπου πήγε μετά από επαφή με τον Εβραίο ιατροφιλόσοφο Ιακώβ Μαντίνο, φρόντισε την άρρωστη ανεψιά του Πάπα Ιουλίου Γ΄ και άλλα διακεκριμένα πρόσωπα.

Το 1546 ο Αμάτο διέμενε στη Φερράρα, στης οποίας το Πανεπιστήμιο δίδαξε ανατομία, ως βοηθός του ελληνικής καταγωγής ιατρού Τζαμπαττίστα Κανάνο, και έδωσε διαλέξεις με θέμα τα φαρμακευτικά φυτά. Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος, ανέταμε 12 πτώματα — μια αξιοσημείωτη πρωτοπορία για την εποχή εκείνη — μπροστά στον Κανάνο και σε πολλούς άλλους σοφούς. Κατά την εξαετία της παραμονής του στη Φερράρα, ο Αμάτους Λουζιτάνους δέχθηκε πρόσκληση από τον βασιλέα της Πολωνίας να εγκατασταθεί εκεί, πρόταση την οποία απέρριψε, προτιμώντας να εγκατασταθεί στην Ανκόνα.

Στο μεταξύ το κύρος του Αμάτους αυξανόταν όλο και περισσότερο. Έγινε ιατρός της Τζακόμπα ντελ Μόντε, αδελφή του Πάπα Ιουλίου Γ΄ και έφθασε να συνταγογραφήσει και για τον ίδιο τον Πάπα.

Αλλά μετά τον θάνατο του συγκεκριμένου Πάπα και του διαδόχου του, το αξίωμα κατέλαβε ο αντισημίτης Πάπας Παύλος Δ΄, οπότε ο Αμάτους υπέστη όλα όσα υπέμειναν και οι άλλοι Μαρράνοι της Ανκόνα. Κατέφυγε για λίγο στο Πέζαρο, αφήνοντας μάλιστα πίσω του όλα τα υπάρχοντά του, μεταξύ των οποίων και αρκετά αδημοσίευτα έργα, την απώλεια των οποίων θρήνησε ιδιαιτέρως. Πάντως ένα από τα χειρόγραφα αυτά, το πέμπτο μέρος του έργου του Centuriæ, τού στάλθηκε αργότερα και δημοσιεύθηκε. Παρεπιδημών στο Πέζαρο δέχθηκε μια πρόσκληση από τον δήμο της Ραγούσας (Ντούμπροβνικ).[9] Αφού έμεινε λίγους μήνες και εκεί, ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε εγκατασταθεί κάποιες δεκαετίες νωρίτερα η μεγάλη εβραϊκή κοινότητα από την Ισπανία. Εκεί ο Αμάτους μπόρεσε να διακηρύξει ανοικτά την πραγματική του πίστη στην ιουδαϊκή θρησκεία και παρέμεινε στην πόλη μέχρι τον θάνατό του, σε ηλικία 57 ετών.

Το έργο του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σελίδες από το έργο του Αμάτους In Dioscorides Enarationes

Με τις ανατομικές μελέτες της αζύγου φλέβας, ο Αμάτους υπήρξε ο πρώτος που παρετήρησε και διετύπωσε υποθέσεις σχετικώς με τις φλεβικές βαλβίδες. Με την υπόθεσή του σχετικώς με τον ρόλο τους, ήρθε σε αντίθεση με τη συμβατική άποψη της εποχής του ότι το αίμα εκρέει από την καρδιά τόσο μέσα από τις αρτηρίες όσο και μέσα από τις φλέβες. Αυτό υποστηριζόταν από την παρατήρηση ότι οι αρτηρίες και οι φλέβες ήταν λεπτότερες όσο πιο μακριά από την καρδιά βρίσκονται στο σώμα. Συμπεραινόταν ότι τα δύο δίκτυα, των αρτηριών και των φλεβών, δεν συνδέονταν πουθενά, οπότε το αίμα δεν μπορούσε να περάσει από το ένα δίκτυο στο άλλο.

Ο Αμάτους περιέγραψε το πώς, το έτος 1547, εκτέλεσε το εξής πείραμα ενώπιον ιατρών του Πανεπιστημίου της Φερράρας: Φύσηξε αέρα μέσα στο κατώτερο τμήμα της αζύγου φλέβας και έδειξε ότι δεν μπορούσε να διαστείλει έτσι την κοίλη φλέβα. Ο αέρας εμποδιζόταν να περάσει εξαιτίας των βαλβίδων της αζύγου. Επομένως, πολύ περισσότερο, ούτε το αίμα θα μπορούσε να ρεύσει σε κατεύθυνση αντίθετη εκείνης των βαλβίδων μέσα στη φλέβα. Αργότερα η ανακάλυψη των φλεβικών βαλβίδων αποδόθηκε εκ παραδρομής στον παριστάμενο στο πείραμα «θαυμαστό ανατόμο» Τζαμπαττίστα Κανάνο.

Ο Αμάτους εμπλούτισε την ιατρική βιβλιογραφία με αρκετά έργα που απολάμβαναν υψηλό κύρος. Ανάμεσα στα έργα του το σημαντικότερο ήταν το Centuriæ, όπου παρέθεσε περιγραφές περιπτώσεων ασθενών που είχε αναλάβει και τον τρόπο θεραπείας τους. Ο πλήρης τίτλος του επτάτομου αυτού έργου είναι Curationum Medicinalium Centuriæ Septem και έχει αποδοθεί[10]. στην ελληνική ως «Θεραπειών [ιατρικών] επτά εκατοστύες». Οι πρώτες εκδόσεις του ήταν εκείνες της Φλωρεντίας (1551), της Βενετίας (1552, 1557, 1560 και 1653), της Βασιλείας (1556), του Λούγδουνου (1560 και 1570), των Παρισίων (1620), του Μπορντώ (1620) και της Βαρκελώνης (1628). Τα υπόλοιπα έργα του Αμάτους είναι τα εξής:

  • Index Dioscoridis (1536)
  • Enegemata in Duos Priores Dioscoridis de Arte Medica Libros (Αμβέρσα 1536)
  • Enarrationes Eruditissimæ (Βενετία 1553)
  • In Dioscorides de Medica materia Librum quinque enarrationis (1556)
  • Commentatio de Introitu Medici ad Ægrotantem (Βενετία 1557)
  • De Crisi et Diebus Decretoriis (Βενετία 1557)
  • In Dioscoridis Anazarbei de Medica Materia Libros Quinque (Βενετία 1557)
  • La Historia de Eutropio (ισπανική μετάφραση της «Ρωμαϊκής Ιστορίας» του Ευτροπίου)
  • Σχόλιο επί του πρώτου βιβλίου του Κανόνος του Αβικέννα. Καθώς γράφει ο Αμάτους στον πρόλογο του 7ου τόμου των Centuriæ, αυτό το σχόλιο χάθηκε μαζί με τα υπάρχοντά του στην Ανκόνα.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 119046776. Ανακτήθηκε στις 13  Αυγούστου 2015.
  2. ↑ (Αγγλικά) Library of Congress Authorities. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2019.
  3. ↑ «Hrvatski biografski leksikon» (Κροατικά) 1983. 512.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ «Hrvatski biografski leksikon». (Κροατικά) Croatian Biographical Lexicon. 1983.
  6. ↑ 6,0 6,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2008459784. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2020.
  7. ↑ CONOR.SI. 165586275.
  8. ↑ Ανακτήθηκε στις 10  Ιουλίου 2019.
  9. ↑ The medical practice of Amatus Lusitanus in Dubrovnik (1556-1558) Αρχειοθετήθηκε 2012-01-21 στο Wayback Machine. by MARIJA-ANA DÜRRIGL, STELLA FATOVIC-FERENCIC, Department for the History of Medicine. Croatian Academy of Sciences and Arts. Old Church Slavonic Institute, Zagreb. Croatia
  10. ↑ Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χ. Πάτση», τόμ. 4, σελ. 675

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Allg. Zeit. des Jud., 1880, σσ. 668, 684, 749
  • Carmoly, Eliakim: Revue Orientale, ii. 200
  • Harry Friedenwald: «Amatus Lusitanus», Bulletin of the Institute of the History of Medicine, Johns Hopkins University, τόμ. 5, no. 7, Ιούλιος 1937, σσ. 603-653
  • David Hashavit: «Amatus Lusitanus discovered valves in veins and arteries»
  • Το λήμμα «Αμάτους Ιωάννης Ροδερίκος» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 4, σελ. 675
  • Steinschneider, Moritz: Die Hebräischen Übersetzungen σελ. 686
  • Vogelstein, Hermann και Paul Rieger: Geschichte der Juden in Rom, ii. 256
  • Wolf, Johann Christoph: Bibliotheca Hebræa, i. 200

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αμάτους_Λουζιτάνους&oldid=10146289"