Αθανάσιος Κηπουρός

Αθανάσιος Κηπουρός
Ο Αθανάσιος Κηπουρός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1877 Ηράκλεια Σερρών
Θάνατος	24  Φεβρουαρίου 1934 Ηράκλεια Σερρών
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	στρατιωτικός
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Μακεδονικός Αγώνας

Ο Αθανάσιος Κηπουρός, γνωστός στον Μακεδονικό Αγώνα με το ψευδώνυμο Νάσος Φεγγαράς (Ηράκλεια Σερρών, 1877 - Ηράκλεια Σερρών, 1934) ήταν Έλληνας Μακεδονομάχος πράκτορας.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κηπουρός γεννήθηκε στην Ηράκλεια Σερρών (Κάτω Τζουμαγιά). Αφού πρώτα υπηρέτησε ως αντάρτης σε διάφορες ομάδες και αποτέλεσε το πρωτοπαλίκαρο του συγχωριανού του και αξιόλογου οπλαρχηγού Στεργίου Βλάχβεη, εξελίχθηκε στο βασικότερο εκτελεστικό όργανο του Ελληνικού Προξενείου Σερρών κατά την περίοδο 1904 - 1908 μέσα στις Σέρρες. Δραστηριοποιήθηκε στον αγώνα με το πολεμικό ψευδώνυμο Νάσος Φεγγαράς. Ιδιαίτερα μετά την σύλληψη από τους Τούρκους, πολλών αγωνιστών της Ηράκλειας, ο Αθανάσιος Κηπουρός έδρασε μεμονωμένα στην πόλη των Σερρών αποτελώντας το κυριότερο όπλο της ελληνικής πλευράς.

Οι αποστολές που αναλάμβανε και έφερνε εις πέρας κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, δημιούργησαν έναν θρύλο γύρω από το όνομά του στον Ελληνικό πληθυσμό της Μακεδονίας αλλά και έναν θανάσιμο εχθρό για τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Οι αποστολές αυτές, πάντα μετά από διαταγή του ελληνικού Προξενείου Σερρών, ήταν αρκετές και σημαντικές. Ο Κηπουρός διακρίθηκε για την τόλμη, την ψυχραιμία αλλά και την σκληρότητα που επιδείκνυε.

Η δράση του κατά το Μακεδονικό Αγώνα

Γεγονότα του 1904

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1904, χιλιάδες Έλληνες των Σερρών γιόρτασαν την εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως στο μικρό μοναστήρι που βρίσκεται στους λόφους του Παλαιοκάστρου αφού πρώτα με την ογκώδη παρουσία τους έδιωξαν τους Βουλγάρους καταληψίες του μοναστηριού. Ως αντίποινα, βουλγάρικη ένοπλη ομάδα δολοφόνησε και αποκεφάλισε δύο Έλληνες έξω από τις Σέρρες. Αμέσως οργανώνεται η αντεκδίκηση της ελληνικής πλευράς. Ο Νάσος Κηπουρός (Φεγγαράς) μαζί με τον Τάκη Μπαχτσεβάνη - Κηπουρό (ήταν ο υπεύθυνος για τον ακούσιο φόνο του Έλληνα οπλαρχηγού Χατζηπανταζή και κακώς ταυτίζεται από κάποιους ιστορικούς λόγω συνωνυμίας με το Φεγγαρά) εξοντώνουν το εξαρχικό Βούλγαρο παπά του Παλαιοκάστρου, γνωστό όργανο της βουλγαρικής προπαγάνδας στην περιοχή. Νεκρός από τις ελληνικές σφαίρες έπεσε και ο σωματοφύλακας του ιερέα.

Εκτελέσεις κομιταζήδων και προδοτών

Ο Αθανάσιος Κηπουρός (πέμπτος καθιστός από αριστερά) με τους οπλαρχηγούς Στέργιο Βλάχβεη, Νικόλαο Τζαβέλα Τριανταφυλλίδη και άλλους Μακεδονομάχους

Στις αρχές Απριλίου του 1907 δολοφονείται από Βούλγαρους κομιτατζήδες στις Σέρρες ένας Τζουμαγιώτης ο οποίος είχε επανέλθει στην Ελληνορθόδοξη εκκλησία από την οποία είχε αποχωρήσει μετά από βουλγαρικές απειλές. Με διαταγή του ελληνικού προξενείου, ο Νάσος Κηπουρός μαζί με τον Τάκη Κηπουρό, ανέλαβαν την εκτέλεση του Πέτρου Σκρέκα - Χρήστου, ενός φανατικού Βούλγαρου κρεοπώλη και ζωέμπορα αλλά και προμηθευτή του βουλγαρικού οικοτροφείου Σερρών, που ο πρόξενος Σαχτούρης χαρακτηρίζει σε έκθεση του, ως εκ των σπουδαιότερων και πιο επικίνδυνων μελών του βουλγαρικού δολοφονικού κομιτάτου. Στις 10 Απριλίου του 1907, Καθαρή Δευτέρα, οι δύο μακεδονομάχοι παίρνουν θέση νωρίς το πρωί απέναντι από το μαγαζί του Σκρέκα στην παλιά αγορά των Σερρών εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η μητρόπολη των Ταξιαρχών. Η εκτέλεση έγινε με περίστροφο από κοντινή απόσταση από το Νάσο Φεγγαρά που πετάχτηκε μπροστά στον Σκρέκα μέσα από το μαγαζί του, επίσης αγωνιστή, Νάκη Κούλα.

Το καλοκαίρι του 1907 ένας νυχτοφύλακας αλλά και γνωστός μαστροπός, ο Θωμάς Χασαπούδης, όργανο της τουρκικής αστυνομίας (πληροφοριοδότης) παίζοντας το ρόλο του εθελοντή μακεδονομάχου, πρόδωσε δύο νεαρά μέλη της πατριωτικής οργάνωσης του "Ορφέα" που μετέφεραν οπλισμό από το προξενείο στη Δοβίστα. Τότε λήφθηκε απόφαση για την παραδειγματική τιμωρία του Χασαπούδη. Την παράτολμη εκτέλεση ανέλαβε και πάλι ο Αθανάσιος Κηπουρός στις 7 Ιουλίου του 1907 μέσα στην πόλη των Σερρών και την έφερε εις πέρας. Την επομένη από τα ξημερώματα τα μέλη του "Ορφέα" ξεκίνησαν προετοιμασίες για συναυλία στα κιόσκια, την οποία είχαν ανακοινώσει από πριν ώστε να μην κινήσουν τις υποψίες της τουρκικής αστυνομία για την σχεδιασμένη επιχείρηση.

Εκδίκηση του θανάτου του Καπετάν Μητρούση

Μέσα στο 1907 η κατάσταση στις Σέρρες αρχίζει να ξεκαθαρίζει όσον αφορά την ελληνο-βουλγαρική διαμάχη. Τα μέλη του βουλγαρικού κομιτάτου δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν άνετα ούτε καν στο κέντρο της πόλης υπό τον φόβο των μελών του ελληνικού κομιτάτου ενώ τα ερημικά σοκάκια δε, ειδικά κατά τις νυχτερινές ώρες, είναι απαγορευμένα για αυτούς. Η τουρκική αστυνομία ανακαλύπτει πτώματα Βουλγάρων κομιτατζήδων και συνεργατών τους συχνά ανάμεσα στα πόδια της. Οι Τούρκοι τότε αποφασίζουν να δράσουν με πυγμή. Στις 14 Ιουλίου του 1907 το σώμα του ηρωικού καπετάν Μητρούση Γκογκολάκη προδίδεται μέσα στις Σέρρες, από τον υπάλληλο λαθρεμπορίας καπνού Κολτζή Δίγκα - Παπαδόπουλο (Πόπτζες) από τα Καλά Δέντρα. Οι μακεδονομάχοι του Γκογκολάκη αγωνίζονται απέναντι σε εκατοντάδες Τούρκους στρατιώτες, μέχρι εξαντλήσεως των πυρομαχικών τους, κλεισμένοι και περικυκλωμένοι στο καμπαναριό της εκκλησίας της Ευαγγελίστριας. Ο Μητρούσης και οι συναγωνιστές του σκοτώνονται εκτός από δύο οι οποίοι αργότερα απαγχονίζονται από τους Τούρκους. Η τιμωρία του προδότη Δίγκα, ανάγεται σε πρώτη προτεραιότητα για το ελληνικό προξενείο. Μετά από σχετική διαταγή, η εκτέλεση αναλαμβάνεται από τους Στέργιο Βλάχβεη και Αθανάσιο Κηπουρό. Οι δύο άνδρες παραμονεύουν τον Δίγκα από ένα σπίτι δίπλα στη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στις 13 Σεπτεμβρίου του1907. Ο Δίγκας γυρνώντας από ψώνια περί τις 11π.μ. πλησιάζει στο σημείο. Οι πυροβολισμοί των Ηρακλειωτών είναι εύστοχοι και αφήνουν το θύμα νεκρό στο οδόστρωμα. Στη συνέχεια οι Έλληνες αγωνιστές βρίσκουν καταφύγιο σε ελληνικά σπίτια που είχαν ειδοποιηθεί να τους αναμένουν για να τους προσφέρουν προστασία.

Νέες εκτελέσεις προδοτών και κομιτατζήδων

Την ίδια ημέρα με τα γεγονότα της ηρωικής μάχης στην Ευαγγελίστρια (14-7-1907) ένα ακόμα ελληνικό σώμα μακεδονομάχων εξοντώθηκε από τους Τούρκους ύστερα από προδοσία. Αυτό του γενναίου καπετάν Ανδρέα Μακούλη. Ο Φεγγαράς ανέλαβε την εκτέλεση του προδότη και αυτής της περίπτωσης ο οποίος όμως γλύτωσε από το μαχαίρι του εκδικητή χάρη στην πολυάριθμη τουρκική φρουρά που είχε αναλάβει τη φύλαξή του.

Την ίδια τύχη δεν είχε ένας άλλος προδότης με το όνομα Σαρητάσιος. Ο Νάσος Φεγγαράς είχε τοποθετηθεί από το προξενείο μόνιμα στις Σέρρες προκειμένου να αναλαμβάνει όλες τις σημαντικές αποστολές στην πόλη. Μάλιστα για προκάλυψη ασκούσε το επάγγελμα του σερβιτόρου σε καφενείο της συνοικίας Κονλούκι. Εξάλλου πριν ενταχθεί στον Μακεδονικό Αγώνα διατηρούσε εξοχικό καφενέ στην περιοχή Τσάι έξω από την Ηράκλεια (Τζουμαγιά). Ο Φεγγαράς αφού έλαβε τη διαταγή από το προξενείο εκτέλεσε τον προδότη μέσα σε ένα σπίτι όπου ο Σαρητάσιος είχε παρασυρθεί από την αδελφή ενός μέλους του "Ορφέα". Το γεγονός έλαβε χώρα στα τέλη του καλοκαιριού του 1907.

Στις 2 Νοεμβρίου του 1907 ο Φεγγαράς επιφορτίστηκε με την ευθύνη μιας ακόμη παράτολμης επιχείρησης. Στο κέντρο της πόλης των Σερρών βρίσκονταν το χάνι Μπαμπατζάνη το οποίο είχαν νοικιάσει δύο Βούλγαροι πράκτορες. Σκοπός τους ήταν να το μετατρέψουν σε χώρο συγκέντρωσης των εξαρχικών της περιοχής. Ο Φεγγαράς, με απίστευτη αποφασιστικότητα και παροιμιώδη ψυχραιμία γύρω στις 9 μ.μ. δίνει εντολή στους γύρω καταστηματάρχες να κλείσουν γρήγορα τα μαγαζιά τους και να απομακρυνθούν. Στη συνέχεια, έπειτα από δέκα λεπτά εισβάλει στο πανδοχείο όπου βρίσκονταν οι δύο Βούλγαροι πράκτορες και πολλοί ακόμη σχηματικοί. Αφού τους καλησπερίζει ατάραχος, τραβάει τα όπλα του. Πέφτουν πολλοί πυροβολισμοί κι όταν αυτοί παύουν οι δύο Βούλγαροι κείτονται νεκροί κι ο Φεγγαράς έχει εξαφανιστεί χωρίς κανείς να μπορεί να πει προς τα πού ακριβώς κατευθύνθηκε. Η Τουρκική αστυνομία για ακόμη μία φορά προβαίνει σε ενδελεχή έρευνα για τον εντοπισμό του ατρόμητου Τζουμαγιώτη αλλά αυτή αποβαίνει άκαρπη.

Επιστροφή και δράση στη γενέτειρά του

Στα τέλη του 1907 η Ελληνική οργάνωση Τζουμαγιάς δέχτηκε το βαρύτερο πλήγμα της. Μετά από πιθανή προδοσία συνελήφθησαν από τους Τούρκους πολλά μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο πρωτεργάτης Δημήτριος Ρώτσκας. Στο μεταξύ ο οπλαρχηγός Στέργιος Βλάχβεης είχε μεταβεί με διαταγή στην Αθήνα για ανασυγκρότηση. Το κενό στην περιοχή της Ηράκλειας ήταν δυσαναπλήρωτο. Για να καλυφθεί, η μόνη λύση ήταν να σταλεί στην γενέτειρά του ο Αθανάσιος Κηπουρός. Πράγματι ο Φεγγαράς εγκαταστάθηκε και πάλι στην Τζουμαγιά. Το όνομά του και μόνο ήταν αρκετό να σκορπίσει πανικό στους αποθρασυμμένους έως τότε Βούλγαρους της περιοχής. Αμέσως δόθηκε εντολή να αναληφθούν δράσεις εκφοβισμού των βουλγαρικών οργάνων. Στα πλαίσια αυτού του σχεδίου διατάχθηκε ο Αθ. Κηπουρός να πυροβολήσει τον Βούλγαρο πρωτοσύγκελο Τζουμαγιάς πράγμα που έγινε. Στη συνέχεια πυροβολήθηκε από τον Ηρακλειώτη εκδικητή και ένας Βούλγαρος δάσκαλος της Τζουμαγιάς σε σχολικό διάλειμμα καθώς και ο οδηγός και σωματοφύλακας του Βούλγαρου παπά και των δασκάλων, Γιάννης Σιδέρης, καθώς κι ένας ακόμη Βούλγαρος, μέλος του Βουλγαρικού κομιτάτου από το Σπάτοβο. Τέλος έγινε κι απόπειρα εκτέλεσης από τον Φεγγαρά του πρώην Βούλγαρου κομιτατζή Θανάση Κριάσιου. Ο τελευταίος όμως φάνηκε ιδιαίτερα τυχερός αφού επέζησε παρά τις τέσσερις σφαίρες που δέχτηκε. Ίσως ήταν ο μοναδικός που επέζησε από τα χέρια του Αθανάσιου Κηπουρού. Οι υπόλοιποι πιθανότατα ήταν στόχοι προφανώς εκφοβισμού κι όχι εκτέλεσης, μιας και το Ελληνικό προξενείο δεν ήθελε να τραβήξει την κατάσταση στα άκρα μετά τις μαζικές συλλήψεις Ελλήνων αγωνιστών στην περιοχή από τους Τούρκους. Αυτό συμπεραίνεται κι από το γεγονός ότι όλοι πλην του Κριάσιου δέχτηκαν από το Φεγγαρά ένα μονάχα πυροβολισμό (ως προειδοποίηση) παρότι και μόνον αυτός ο ένας πυροβολισμός θα ήταν μοιραίος, αν ο Τζουμαγιώτης αγωνιστής το επεδίωκε. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά μία εκδοχή το προσωνύμιο Φεγγαράς το πήρε επειδή με μια σφαίρα μπορούσε να ρίξει νεκρό τον εχθρό σημαδεύοντας στο φεγγάρι (μέτωπό).

Η εκτελεστική δεινότητα του Αθανάσιου Κηπουρού φαίνεται από μια ιστορία που διηγούνταν ακόμη και πριν λίγα χρόνια κάποιοι παλαιοί Τζουμαγιώτες. Νέος ακόμη ο Φεγγαράς παρακολουθούσε ένα αγώνα σκοποβολής σε κάποια πανήγυρη. Οι διαγωνιζόμενοι προσπαθούσαν άκαρπα να πυροβολήσουν ένα μπουκάλι από μεγάλη απόσταση. Αφού απέτυχαν σε επανειλημμένες προσπάθειες ο Φεγγαράς πλησίασε πήρε το περίστροφο κάποιου και απομακρύνθηκε από το στόχο σε διπλάσια απόσταση από ότι οι διαγωνιζόμενοι. Σημάδεψε και έριξε στο μπουκάλι αποκόπτοντας το λεπτότερο σημείο του (λαιμό) στα δύο με την πρώτη σφαίρα, αφήνοντας άναυδο το πλήθος που παρακολουθούσε!

Κίνημα των Νεοτούρκων και Απελευθέρωση

Με την ανακήρυξη του Συντάγματος των Νεότουρκων που υπόσχονταν ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη για όλους τους λαούς της Βαλκανικής ο Μακεδονικός Αγώνας διακόπηκε, για να συνεχιστεί σε μεγαλύτερη κλίμακα λίγα χρόνια μετά με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912 - 1913). Οι Τζουμαγιώτες μακεδονομάχοι υπό την ηγεσία του Στέργιου Βλάχβεη παρουσιάστηκαν φανερά στο ζητωκραυγάζον πλήθος πρώτα στην γενέτειρα τους Ηράκλεια κι έπειτα μπαίνοντας πρώτοι αυτοί στις Σέρρες κάτω από επευφημίες και τραγούδια:

Το χίλια εννιακόσια οχτώ δώδεκα Ιουλίου

Πέμπτη μας εξημέρωσε ελευθεριάς ημέρα.

Φωνάζει όλος ο στρατός το Σύνταγμα να γίνει

κι ο Εμέρ-Βέης διέταξε τις φυλακές να ανοίξουν.

Να ζήσει όλος ο λαός, να ζήσουν οι οδηγοί μας,

να ζήσουν κ’ οι αντάρτες μας με όλα τα παιδιά τους.

Ζήτω και ο Στέργιος Βλάχβεης το πρώτο παλικάρι,

Ζήτω κι ο Νάσος Κηπουρός της Τζουμαγιάς καμάρι.

Αποτίμηση

Ο Αθανάσιος Κηπουρός έμεινε στην Ιστορία των Σερρών με το προσωνύμιο "ο ατρόμητος Νάσος Φεγγαράς". Χαρακτηρίστηκε ως ένας έντιμος πατριώτης που δρούσε αθόρυβα, πιστός στις προσταγές του καθήκοντος προς την πατρίδα. Θεωρείτο άριστος σκοπευτής, θαρραλέος, έξυπνος, τολμηρός, πειθαρχημένος, αποφασιστικός και διαθέτοντας παροιμιώδη ψυχραιμία και αυτοέλεγχο, αποτέλεσε το κυριότερο εκτελεστικό όργανο του Ελληνικού Προξενείου Σερρών σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα. Απεβίωσε στην Ηράκλεια στις 24 Φεβρουαρίου του 1934.

Για τις εξαιρετικές του υπηρεσίες η πατρίδα τίμησε τον Αθανάσιο Κηπουρό με το Αναμνηστικό Μετάλλιο Μακεδονικού Αγώνος και τον κατέγραψε στην επετηρίδα των μακεδονομάχων, στην κατηγορία των οργάνων Δευτέρας Τάξεως.

Πηγές

• Σερραϊκά Χρονικά (Αθήναι 1961)
• Η ιστορία των Σερρών (β έκδοση 1966), Πέτρου Πέννα
• Συνοπτική ιστορία των Σερρών, Γεωργίου Καφταντζή
• Οι Σέρρες άλλοτε και τώρα, Γεωργίου Καφταντζή- Ορφέα Σερρών
• Ιστορία Ηρακλείας και περιοχής (1973;)
• Εικονογραφημένη Ιστορία των Σερρών (1991), Βασιλείου Τζανακάρη
• Περιοδικό «Γιατί»: Οι Σέρρες μέσα στο χρόνο, Βασιλείου Τζανακάρη
• Προξένου Αντώνιου Σαχτούρη Εκθέσεις και Τηλεγραφήματα
• Ο Μακεδονικός Αγών και τα εις Θράκην γεγονότα (Αθήνα 1979), Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού,
• Ο Μακεδονικός Αγώνας στην ανατολική Μακεδονία, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα,
• Συμβολή εις την Ιστορία της Ηρακλείας, Γ. Τζεμαίλα
• Στέργιου Βλάχβεη Σημειώσεις χειρόγραφες
• Στέργιου Βλάχβεη Αφηγήσεις στον Γ. Καλαμαρτζή
• Θ. Τενεκετζή Σημειώσεις χειρόγραφες
• Δημοσθένους Φλωριά Σημειώσεις δια την εν Σατζακίω Σερρών γινομένην Εθνική Εργασία
• Σιντική, Ιστορία και Παραδόσεις, Άννας Τουλούδη
• Ο Μακεδονικός Αγών (1969), Άγγελου Ανεστόπουλου
• Σερραϊκά Ανάλεκτα (Σέρρες 1992), Πνευματικό Κέντρο Σερρών
• Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Αφανείς, γηγενείς Μακεδονομάχοι, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 143
• Επετηρίς Αγωνιστών Μακεδονικού Αγώνος 1903-1909, αύξων αριθμός 1591
• Ιστορικά Διάσπαρτα της Ηράκλειας, Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηράκλειας