Αδελφοί Αρβάλοι

Πορτρέτο τού Αυτοκράτορα Λεύκιου Βέρρου ως αδελφού Αρβάλου (π. 160 μ.Χ.)

Στην αρχαία ρωμαϊκή θρησκεία οι Αδελφοί Αρβάλοι λατινικά: Fratres Arvales‎‎, ήταν ένα σώμα ιερέων, που πρόσφεραν ετήσιες θυσίες στους Λάρητες (Lares) και στους θεούς για να εγγυηθούν καλές σοδιές. Οι επιγραφές παρέχουν στοιχεία για τους όρκους, τις τελετουργίες και τις θυσίες τους.

Προέλευση

Ο ρωμαϊκός μύθος έλεγε ότι ο ιερατικός σύλλογος δημιουργήθηκε από τον Ρωμύλο, τον πρώτο βασιλιά της Ρώμης, ο οποίος πήρε τη θέση ενός αποβιώσαντος γιου τής τροφού του Άκκας Λαρεντίας, και σχημάτισε το ιερατείο με τους υπόλοιπους ένδεκα γιους. Συνδέθηκαν επίσης αρχικά με το ιερατείο των Σαβίνων των Sodales Titii, που πιθανότατα ήταν αρχικά το αντίστοιχό τους μεταξύ των Σαβίνων. Έτσι, μπορεί να συναχθεί ότι υπήρχαν πριν από την ίδρυση της πόλης. Η μεγάλη αρχαιότητα τού συλλόγου αποδεικνύεται ακόμη από τις λεκτικές φόρμες τού τραγουδιού, με το οποίο συνόδευαν -μέχρι τους μετέπειτα χρόνους- μέρος των τελετών, και το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα. Έμειναν μέχρι την αυτοκρατορική περίοδο.

Δομή και καθήκοντα

Οι Αδελφοί Αρβάλοι σχημάτιζαν έναν σύλλογο δώδεκα ιερέων, αν και οι αρχαιολόγοι έχουν βρει μόνο μέχρι εννέα ονόματα κάθε φορά στις επιγραφές. Διορίζονταν ισόβια, και δεν έχαναν την ιδιότητά τους ούτε στην εξορία. Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, το έμβλημά τους ήταν μία λευκή ταινία με ένα στάχυ σιταριού (Φυσική Ιστορία 18.2).

Οι Αδελφοί συγκεντρώνονταν στη Regia. Το καθήκον τους ήταν η λατρεία της Dea Dia, μίας παλαιάς θεάς της γονιμότητας, πιθανώς μίας πτυχής της Mαίας (Maia) ή Δήμητρας (Ceres). Τις τρεις ημέρες της εορτής τού Μαΐου, πρόσφεραν θυσίες και έψαλλαν κρυφά την Ωδή των Αγρών (Carmen Arvale) μέσα στον ναό της θεάς, στο άλσος (lucus) της. Ο προϊστάμενος (master) τού κολεγίου επέλεγε τις τρεις ακριβώς ημέρες τού εορτασμού με άγνωστη μέθοδο.

Ο εορτασμός ξεκινούσε στη Ρώμη την πρώτη μέρα, μεταφερόταν σε ένα ιερό άλσος έξω από το τείχος της πόλης τη δεύτερη ημέρα, και τελείωνε πίσω στην πόλη την τρίτη μέρα. Τα καθήκοντά τους περιελάμβαναν τελετουργικούς εξιλασμούς ή ευχαριστίες, όπως τα Ambarvalia, τις θυσίες που γίνονταν στα σύνορα της Ρώμης στο 5ο μίλιο της Via Campana ή της Salaria (ένα μέρος τώρα στον λόφο Monte delle Piche στη Magliana Vecchia στα δεξιά όχθη του Τίβερη). Πριν από τη θυσία, το θύμα της θυσίας οδηγείτο τρεις φορές γύρω από ένα χωράφι με σιτηρά, όπου μία χορωδία αγροτών και γεωργών χόρευε και τραγουδούσε επαίνους για τη Δήμητρα, και της πρόσφερε σπονδές με γάλα, μέλι και κρασί.

Τα αρχαϊκά χαρακτηριστικά των τελετουργιών περιελάμβαναν: την απαγόρευση της χρήσης σιδήρου, τη χρήση τού δοχείου από άψητη γη (olla terrea) και του θυσιαστικού θυμιατού της Dea Dia από άργυρο και στολισμένο με χόρτα.

Επιγραφή του 1ου αι, με Πράξεις των Αδελφών των Αγρών (Acta Arvalium).

Αποκατάσταση του ιερατείου

Η σημασία των Αδελφών Αρβάλων προφανώς μειώθηκε κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, αλλά ο Αυτοκράτορας Αύγουστος αναβίωσε τις πρακτικές τους, για να επιβάλει τη δική του εξουσία. Στην εποχή του ο σύλλογος αποτελούνταν από έναν προϊστάμενο (magister), έναν υποπροϊστάμενο (promagister), έναν ιερέα (flamen), έναν πραίτορα, και οκτώ απλά μέλη, στα οποία συμμετείχαν διάφοροι για υπηρεσία, και συγκεκριμένα τέσσερεις χορωδοί, γιοι των συγκλητικών, που είχαν και τους δύο γονείς εν ζωή. Ο καθένας φορούσε ένα στεφάνι από σιτάρια, μία λευκή ταινία και την περιπόρφυρη εσθήτα (toga praetexta). Η εκλογή των μελών γινόταν με συν-επιλογή μετά από πρόταση του προέδρου, ο οποίος με έναν ιερέα, εκλεγόταν ο ίδιος για ένα χρόνο.

Μετά την εποχή τού Αυγούστου, Αυτοκράτορες και συγκλητικοί σύχναζαν τις εορτές. Τουλάχιστον δύο Αυτοκράτορες, ο Μάρκος Αυρήλιος και ο Ελαγάβαλος, έγιναν επίσημα δεκτοί ως μέλη των Αδελφών. Από αυτή την εποχή προέρχονται επίσης οι πρώτες πλήρεις περιγραφές των τελετουργιών τους.

Είναι σαφές, ότι τα ίδια τα μέλη ήταν πάντα πρόσωπα διακεκριμένα, και τα καθήκοντα τού αξιώματός τους τηρούνταν με υψηλό σεβασμό. Και όμως δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτά στα γραπτά τού Κικέρωνα ή του Λιβύου, και οι λογοτεχνικές νύξεις σε αυτά είναι πολύ σπάνιες. Από την άλλη πλευρά, διαθέτουμε μία μεγάλη σειρά των πράξεων (acta), δηλ. των πρακτικών των διαδικασιών τους, που έχουν συνταχθεί από τους ίδιους και είναι χαραγραμμένα σε πέτρα. Οι ανασκαφές που ξεκίνησαν τον 16ο αι. και συνεχίστηκαν μέχρι τον 19ο στο άλσος της Dea Dia, απέδωσαν 96 από αυτές τις καταγραφές, που χρονολογούνται από το 14 έως το 241 μ.Χ. Οι τελευταίες επιγραφές (Acta Arvalia) για τους Αδελφούς των Αγρών χρονολογούνται περίπου στο 325 μ.Χ. Αυτοί καταργήθηκαν μαζί με τα άλλα παραδοσιακά ιερατεία της Ρώμης το 400 μ.Χ.

Περαιτέρω ανάγνωση

• (Γαλλικά) Piganiol, André (1946). «Observations sur le rituel le plus récent des frères Arvales». Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 90 (2): 241-251. doi:10.3406/crai.1946.77986.