Αυτή είναι μια παλιά έκδοση της σελίδας, όπως διαμορφώθηκε από τον Betoota44(συζήτηση | συνεισφορές) στις 11:22, 16 Μαΐου 2021. Μπορεί να διαφέρει σημαντικά από την τρέχουσα έκδοση.
Στην ομώνυμη κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Επισκοπή και Κυρτωμάδος. Μέχρι το 1940, το χωριό ονομαζόταν Αγυιά.[3] Στην περιοχή υπάρχουν δικαστικές φυλακές.
Ονομασία
Το όνομα του χωριού προέρχεται πιθανότατα από την αραβική λέξη aya «νερό», λόγω της πλούσιας σε πηγαία ύδατα περιοχής.[4]
Γεωγραφία
Η Αγιά βρίσκεται στο ΒΚ. τμήμα του νομού, σε πεδινή, πλούσια σε νερά θέση, δίπλα στην ομώνυμη τεχνητή λίμνη (Λίμνη Αγιάς). Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός πεδινός οικισμός, με έκταση 7,784 χμ² και σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 51. Απέχει από τα Χανιά 10 χλμ. περίπου, προς τα ΝΔ.[5][6][7]
Πληθυσμικά στοιχεία
Η εξέλιξη πληθυσμού του Αγιάς έχει ως εξής: κάτοικοι 240 (1961), 251/429 (κ.) (1971), 456 (κ.) (1991), 353/553 (κ.) (2001), 426/590 (κ.) (2011) (κ = κοινότητα).[1][2][4][6][8]
Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»
Με το ΦΕΚ 312Α – 10/10/1946, ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Αλικιανού και ορίζεται έδρα της κοινότητας Αγιάς
Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997, ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Αγιάς και προσαρτάται στο δήμο Θερίσου
ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010
Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Θερίσου και προσαρτάται στο δήμο Χανίων
(Πηγή: eetaa.gr)
Ιστορικά στοιχεία
Μετά την ανάκτηση της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά, το 961 μ.Χ., λόγω του φόβου των πειρατών, η Επισκοπή Κυδωνίας μεταφέρθηκε στην Αγιά, ως Επισκοπή Αγιάς.
Στην περιοχή γύρω από το χωριό, έγιναν σφοδρές μάχες μεταξύ Γερμανών αλεξιπτωτιστών και των υπαρασπιστών του νησιού (Κρητών και Συμμάχων), μεταξύ 20 -31 Μαΐο 1941. Στις αγροτικές φυλακές του χωριού, κρατήθηκαν πολλοί έλληνες πατριώτες κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλοί από τους οποίους εκτελέστηκαν.[2][4]
Αξιοθέατα
Η Λίμνη Αγιάς
Η παλαιοχριστιανική εκκλησία της Παναγίας της Επισκοπής [9]
Η εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου και Αγίας Ειρήνης
Τα απομεινάρια του παλιού νερόμυλου
Η λίμνη της Αγιάς ΧανίωνΗ τεχνητή λίμνη της Αγιάς, επιφανείας 450 στρεμμάτων, περίπου, που κατασκευάστηκε για να τροφοδοτήσει το υδραγωγείο και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο των Χανίων. Η περιοχή θεωρείται από τις πλουσιότερες σε νερά στην Κρήτη και τροφοδοτείται από υπόγεια ύδατα και εκείνα που προέρχονται από τον μικρό ποταμό Ξεκωλωμένο.[10][11] Είναι σημαντικός σταθμός ανάπαυσης και τροφοδοσίας πολλών μεταναστευτικών πτηνών, αν και κατά τα τελευταία χρόνια, μεγάλο μέρος της έχει βαλτοποιηθεί και υπάρχει, επίσης, κίνδυνος από εισαγωγή ξενόφερτων φυτικών και ζωικών ειδών. Το εργοστάσιο πλέον δεν λειτουργεί και έχουν απομείνει μόνον οι εγκαταστάσεις του.
