Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αίγλη η μάρμελος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αίγλη η μάρμελος

Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Dicotyledoneae)
Τάξη: Σαπινδώδη (Sapindales)
Οικογένεια: Ρουτίδες (Rutaceae)
Υποοικογένεια: Εσπεριδοειδή (Aurantioideae)
Γένος: Αίγλη (Aegle)
Είδος: Αίγλη η μάρμελος
Aegle marmelos
(L.) Corrêa
Συνώνυμα
  • Belou marmelos (L.) A.Lyons
  • Crateva marmelos L.

Η αίγλη η μάρμελος (Aegle marmelos), γνωστη και με τις κοινές ονομασίες μπάελ, μπίλι[1] ή μπελ[2]), ή περιγραφικότερα κυδωνιά της Βεγγάλης, χρυσό μήλο, ιαπωνική πικροπορτοκαλιά,[3] πετρομηλιά[4] ή ξυλομηλιά,[3] είναι σχετικώς σπάνιο είδος οπωροφόρου εσπεριδοειδούς δέντρου, που φύεται ως ιθαγενές και καλλιεργούμενο στην Ινδική υποήπειρο και τη Νοτιοανατολική Ασία. Το δέντρο αυτό θεωρείται ιερό στον Ινδουισμό.

Βοτανικές πληροφορίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δέντρο αίγλης

Το μπίλι είναι το μοναδικό είδος του Aegle[5] (μονοτυπικό γένος). Μπορεί να πάρει τη μορφή είτε μεγάλου θάμνου, είτε μικρομεσαίου δέντρου, οπότε φθάνει σε ύψος έως και 13 μέτρα. Τα κλαδιά της είναι λεπτά και γέρνουν προς τα κάτω.[6] Το καθένα από τα μέρη του φυτού έχει διαφορετική γεύση και χρήση από τον άνθρωπο.

Φλοιός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο φλοιός έχει μπεζ ή γκριζωπό χρώμα και φέρει ευθύγραμμα αγκάθια με μήκος 1,2 έως 2,5 εκατοστά, ενώ τραυματιζόμενος βγάζει ίχνη γλοιώδους χυμού, που μοιάζει με το αραβικό κόμμι και κρέμεται στερεοποιούμενος βαθμιαία. Είναι γλυκός σε πρώτη γεύση και κατόπιν ερεθιστικός στον λάρυγγα.[7]

Φύλλα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα φύλλα της αίγλης είναι τριπλά και εκφύονται εναλλασσόμενα, με το κάθε επιμέρους φύλλο να έχει διαστάσεις 5 έως 14 επί 2 έως 6 εκατοστά. Είναι ωοειδή με μυτερό ή στρογγυλευμένο άκρο και στρογγυλευμένη βάση. Τα νεαρά φύλλα είναι χλωμά πράσινα ή και ρόδινα, με λεπτό χνούδι, ενώ τα ώριμα φύλλα είναι σκούρα πράσινα και τελείως λεία.

Άνθη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα άνθη έχουν διαστάσεις 1,5 με 2 εκατοστά, χλωμό πράσινο ή κιτρινωπό χρώμα και γλυκό άρωμα. Είναι μονόκλινα, σε κοντές ταξιανθίες που κρέμονται προς τα κάτω. Συνήθως εμφανίζονται με νεαρά φύλλα. Ο κάλυκας είναι επίπεδος, με 4 ή 5 μικρά δοντάκια και 4 ή 5 πέταλα μήκους 6 έως 8 χιλιοστόμετρων, που αλληλοεπικαλύπτονται στα μπουμπούκια. Πολλοί στήμονες φέρουν κοντά νήματα και μπεζ ανθήρες με κοντούς στύλους. Η ωοθήκη έχει ανοικτό πράσινο χρώμα.

Καρπός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανοιγμένος καρπός
Ώριμος καρπός στο δέντρο

Ο καρπός της αίγλης έχει διάμετρο από 5 έως 12 εκατοστά. Είναι σφαιροειδής ή θυμίζει ελαφρώς στο σχήμα το αχλάδι, και έχει χονδρό και σκληρό φλοιό (πάχος 2 έως 3 εκατοστών), που δεν σχίζεται από μόνος του όταν ωριμάσει. Το εσωτερικό χωρίζεται σε 8 έως 15 ή 20 τομείς, που είναι γεμάτοι με αρωματικό κίτρινο-πορτοκαλί πολτό. Ο κάθε τομέας περιέχει 6 (8) έως 10 (15) πεπλατυσμένους και επιμήκεις σπόρους, μήκους 1 εκατοστού, με χνούδι. Ο κάθε σπόρος είναι κλεισμένος μέσα σε σάκο με κολλώδη ουσία (γλοιό) που στερεοποιείται όταν στεγνώσει.

Ο καρπός χρειάζεται περίπου 11 μήνες για να ωριμάσει επάνω στο δέντρο και μπορεί να φθάσει τότε στο μέγεθος ενός μεγάλου γκρέιπφρουτ ή φράπας, ή και ακόμα μεγαλύτερο. Το κέλυφος είναι τόσο σκληρό, ώστε ανοίγει μόνο με δυνατό εργαλείο. Ο βλεννώδης πολτός (σε αυτό διαφέρει πολύ από τους γνωστούς μας υδαρείς χυμούς των εσπεριδοειδών)[8] έχει αναφερθεί ότι έχει τη γεύση μαρμελάδας εσπεριδοειδών (πρβλ. και την ονομασία του είδους, μάρμελος) και το άρωμα τριαντάφυλλου.[9]

Γεωγραφική κατανομή και ενδιαίτημα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Aegle marmelos βρίσκεται σε άγρια κατάσταση στην Ινδική υποήπειρο και τη Νοτιοανατολική Ασία, ενώ καλλιεργείται στη Σρι Λάνκα, το Ταμίλ Ναντού της Ινδίας, την Ταϊλάνδη, τη Μαλαισία, την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες.[10] Στη φύση συναντάται σε ανοικτά δάση μικρής υγρασίας, σε λοφώδες ή πεδινό έδαφος σε υψόμετρα από μηδέν έως 1.200 μέτρα και περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση από 570 έως 2.000 χιλιοστόμετρα.[5] Φημίζεται στην Ινδία ότι μπορεί να φυτρώσει σε μέρη που δεν μπορούν άλλα δέντρα. Συμβιβάζεται με ευρεία ποικιλία εδαφών (από pH 5 έως pH 10), ανέχεται τον κορεσμό του εδάφους με νερό και έχει ένα ασυνήθιστα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών εντός του οποίου μπορεί να αναπτυχθεί, από -7 μέχρι 48 βαθμούς C.[5] Ωστόσο, για να δώσει καρπούς απαιτεί μια μακρά ξηρή εποχή.

Τροφική χρήση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αποξηραμένοι καρποί

Οι καρποί της αίγλης μπορούν να φαγωθούν από τον άνθρωπο, είτε μόλις κοπούν από το δέντρο, είτε αποξηραμένοι.[11] Επιπλέον, από αυτούς παράγονται γλυκίσματα, τόφι, εκχύλισμα ή νέκταρ.[5] Ο φρέσκος χυμός, αποστραγγισμένος, αραιωμένος σε νερό και με προσθήκη λίγης ζάχαρης και μερικών σταγόνων εκχυλίσματος ταμαρίνδου,αποτελεί ένα πολύ εύγευστο και δροσιστικό ποτό.[8] Με την ίδια περίπου συνταγή γίνεται σερμπέτι. Στην Ορίσα απαντάται το γνωστό και ως «μπέλα πάνα» ποτό που περιέχει φρέσκο τυρί, γάλα, νερό, πολτό αίγλης, ζάχαρη τριμμένο μαύρο πιπέρι και πάγο. Με 1 μόνο μεγάλο καρπό αίγλης μπορούν να παρασκευασθούν 5 ή 6 λίτρα σερμπέτι. Για την αποξήρανσή του, ο καρπός συνήθως κόβεται σε λεπτές φέτες και ξηραίνεται στον ήλιο. Κατόπιν οι φέτες βυθίζονται μέσα σε νερό. Στην κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή από τον καρπό της αίγλης γίνεται και μουραμπά, δηλαδή μαρμελάδα.

Εκτός από τον καρπό, τα φύλλα και τρυφερά μικρά βλαστάρια αίγλης τρώγονται ως χορτοσαλάτα.

Ιατρική χρήση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα φύλλα, ο φλοιός, οι ρίζες, οι καρποί και οι σπόροι του φυτού χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή ιατρική των χωρών όπου ευδοκιμεί η αίγλη για τη θεραπεία διάφορων παθήσεων,[5] ιδίως του πεπτικού συστήματος στην Άπω Ανατολή.

Χημικές ενώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φύλλα μπαέλ χρησιμεύουν στη λατρεία ενός λίνγκαμ (συμβόλου του θεού Σίβα)

Το φυτό περιέχει φουρανοκουμαρίνες, π.χ. ξανθοτοξόλη και τον μεθυλεστέρα της αλλοϊμπερατορίνης, καθώς και φλαβονοειδή (ρουτίνη and marmesin), αιθέρια έλαια και κάποια αλκαλοειδή (αλλοκρυπτοπίνη, O-ισοπεντενυλαφορδινόλη, O-μεθυλαφορδινόλη.[12] Ειδικότερο συστατικό είναι η ομώνυμη αιγελίνη, χημικώς η N-[2-υδροξυ-2(4-μεθοξυφαινυλ)αιθυλο]-3-φαινυλ-2-προπεναμίδη, που μπορεί να εξαχθεί από τα φύλλα της αίγλης.[13][14] Επίσης η αιγλομαρμελοσίνη, με μοριακό χημικό τύπο C16H15NO2 [α]27D+7.89° (c 0.20, CHCl3) έχει απομονωθεί από το φυτό ως ένα πορτοκαλί παχύρρευστο έλαιο.[15]

Θρησκευτική σημασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μπαέλ χρησιμεύει σε τελετουργίες του Ινδουισμού,[16][17] ως ένα από τα ιερά δένδρα της θρησκείας αυτής.[18] Η πρώτη αναφορά στη θρησκευτική σημασία του φυτού εμφανίζεται στο Shri Shuktam της Ριγκ-βέδας, όπου το μπαέλ τιμάται ως κατοικία της θεάς Λάκσμι, θεότητας του πλούτου και της αφθονίας.[19] Από τη άλλη το ίδιο το δέντρο θεωρείται μετενσάρκωση της θεάς Σάτι.[20] Συχνά μπορεί κάποιος να δει μπαέλ κοντά στους ινδουιστικούς ναούς και μέσα στους κήπους τους.[21] Πιστεύεται ακόμη ότι ο Σίβα αγαπά το δένδρο, και τα φύλλα και ο καρπός του είναι σημαντικά για τη λατρεία του, επειδή η τριπλή φύση των φύλλων του συμβολίζει την τρίαινά του.[22]

Στην ινδουιστική και βουδιστική παράδοση του πολιτισμού των Νιούαρ του Νεπάλ, ο καρπός της αίγλης αποτελεί μέρος μιας διήμερης τελετής που σχετίζεται με τη γονιμότητα και ονομάζεται ιχί (ή Bel Bibaaha). Σε αυτή ανύπαντρες κοπέλες «παντρεύονται» με ένα άγαλμα του θεού Βισνού και ένας καρπός αίγλης δίνεται ως μαρτυρία αυτού του δεσμού. Για όσο διάστημα το «ξυλόμηλο» αυτό φυλάσσεται με ασφάλεια και παραμένει αρράγιστο, η «παντρεμένη» δεν μπορεί να μείνει ποτέ χήρα, ακόμα και αν ο πραγματικός άνθρωπος σύζυγος που θα πάρει αργότερα πεθάνει. Η τελετή αυτή εγγυάται την υψηλότερη θέση των χηρών στην κοινωνία των Νιούαρ σε σχέση με εκείνη της μέσης χήρας στο Νεπάλ, αλλά και στην Ινδία.[23]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «FOI search results». flowersofindia.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2016. 
  2. ↑ Wilder, G.P. (1907), Fruits of the Hawaiian Islands, Hawaiian Gazette, ISBN 9781465583093, https://books.google.com/books?id=ZRN1DZJPhuMC 
  3. ↑ 3,0 3,1 «M.M.P.N.D. - Sorting Aegle names». unimelb.edu.au. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2016. 
  4. ↑ «Bael: Aegle marmelos (L.) Correa». Philippine Medicinal Plants. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Misra K.K. (1999). «Bael». NewCROP, the New Crop Resource Online Program, Department of Horticulture & Landscape Architecture, Center for New Crops & Plant Products, Purdue University, W. Lafayette, IN. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2016. 
  6. ↑ Gardner, Simon (2007). Field guide to forest trees of Northern Thailand. Bangkok: Kobfai Publishing Project. σελ. 102. ISBN 978-974-8367-29-3. 
  7. ↑ Orwa, C. (2009). «Aegle marmelos» (PDF). Agroforestree Database:a tree reference and selection guide version 4.0. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2016. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 2, σελ. 572
  9. ↑ Boning, Charles (2006). Florida's Best Fruiting Plants: Native and Exotic Trees, Shrubs, and Vines. Sarasota, Florida: Pineapple Press, Inc. σελ. 35. 
  10. ↑ «Taxon: Aegle marmelos (L.) Corrêa». GRIN Global, National Plant Germplasm System, US Department of Agriculture. 19 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2018. 
  11. ↑ Hazra, Sudipta Kumar (2020). «Characterization of phytochemicals, minerals and in vitro medicinal activities of bael (Aegle marmelos L.) pulp and differently dried edible leathers». Heliyon 6 (10): e05382. doi:10.1016/j.heliyon.2020.e05382. PMID 33163665. 
  12. ↑ Rasadah Mat Ali· Zainon Abu Samah· Nik Musaadah Mustapha· Norhara Hussein (2010). Aegle marmelos (L.): In ASEAN Herbal and Medicinal Plants (σελ. 107) (PDF). Jakarta: Association of Southeast Asian Nations. σελ. 43. ISBN 978-979-3496-92-4. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2017. 
  13. ↑ «Hepatotoxicity associated with weight loss or sports dietary supplements, including OxyELITE Pro™ - United States, 2013». Drug Test Anal. 9 (1): 68–74. 2017. doi:10.1002/dta.2036. PMID 27367536. 
  14. ↑ Avula, B.; Chittiboyina, A.G.; Wang, Y.H. και άλλοι. (2016). «Simultaneous Determination of Aegeline and Six Coumarins from Different Parts of the Plant Aegle marmelos Using UHPLC-PDA-MS and Chiral Separation of Aegeline Enantiomers Using HPLC-ToF-MS». Planta Medica 82 (6): 580-588. doi:10.1055/s-0042-103160. PMID 27054911. 
  15. ↑ Laphookhieo, Surat (2011). «Chemical constituents from Aegle marmelos». J. Braz. Chem. Soc. [online] 22: 176-178. http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0103-50532011000100024&lng=en&nrm=iso. 
  16. ↑ Peg, Streep (2003). Spiritual Gardening: Creating Sacred Space Outdoors. New World Library. ISBN 9781930722248. 
  17. ↑ Bakhru, H.K. (1995). Foods That Heal. Orient Paperbacks. σελίδες 28–30. ISBN 9788122200331. 
  18. ↑ Panda, H. (2002). Medicinal Plants Cultivation & Their Uses. Asia Pacific Business Press Inc. σελ. 159. ISBN 9788178330969. 
  19. ↑ The Astrological Magazine, Volume 92. Raman Publications. 2003. σελ. 48. 
  20. ↑ The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols. 14 Οκτωβρίου 2003. ISBN 9780834824232. 
  21. ↑ S.M. Jain, K. Ishii (2012). Micropropagation of Woody Trees and Fruits Volume 75 of Forestry Sciences. Springer Science & Business Media. ISBN 9789401001250. 
  22. ↑ Lim, T.K. (2012). Edible Medicinal And Non-Medicinal Plants: Volume 4, F0000000000ruits Volume 4 of Edible Medicinal and Non-medicinal Plants: Fruits. Springer Science & Business Media. σελ. 613. ISBN 9789400740532. 
  23. ↑ Gutschow, Niels· Michaels, Axel· Bau, Christian (2008). «The Girl's Hindu Marriage to the Bel Fruit: Ihi and The Girl's Buddhist Marriage to the Bel Fruit: Ihi». Growing Up — Hindu and Buddhist Initiation Ritual among Newar Children in Bhaktapur, Nepal. Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag. σελίδες 93–173. ISBN 978-3447057523.  Unknown parameter |name-list-style= ignored (βοήθεια)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αίγλη_η_μάρμελος&oldid=10750184"