Όρος Χουίτνυ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Όρος Χουίτνυ
Χάρτης
Ύψος4.421 μέτρα
ΟροσειράΣιέρρα Νεβάδα
ΉπειροςΒόρεια Αμερική
ΧώρεςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
wikidata (π • σ • ε )

Το όρος Χουίτνυ (Mount Whitney) είναι το υψηλότερο βουνό στην Καλιφόρνια, αλλά και σε όλες τις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής εκτός της Αλάσκας. Βρίσκεται στην οροσειρά Σιέρρα Νεβάδα και έχει μέγιστο υψόμετρο 4.421 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι εντυπωσιακό ότι αυτή η κορυφή απέχει μόλις 136,2 χιλιόμετρα[1] από το χαμηλότερο σημείο σε ολόκληρη τη Βόρεια Αμερική, στην Κοιλάδα του Θανάτου (86 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας[2]). Στη δυτική πλαγιά του βουνού απλώνεται το Εθνικό Πάρκο Σεκόγια, ενώ στην ανατολική ο Εθνικός Δρυμός Ίνυο.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αγριολούλουδο του είδους Polemonium eximium στο βουνό, κάτω από την κορυφή.

Η κορυφή του όρους Χουίτνυ, ευρισκόμενη σε γεωγραφικές συντεταγμένες πλάτος 36°34΄43΄΄ Βόρειο και μήκος 118°17΄31΄΄ Δυτικό, γειτνιάζει με πολλές άλλες από τις υψηλότερες κορυφές της Σιέρρα Νεβάδα.[3] Ωστόσο, για να φθάσει κάποιος σε υψηλότερη του Χουίτνυ κορυφή, πρέπει να διανύσει ελάχιστη απόσταση σε ευθεία γραμμή 2.651 χιλιόμετρα, μέχρι να φθάσει στην κορυφή του Πίκο ντε Ορισάμπα του Μεξικού. Η κορυφή υψώνεται απότομα και εντυπωσιακά πάνω από την Κοιλάδα Όουενς, με υψομετρική διαφορά 3.285 μέτρα σε σχέση με τον οικισμό Λόουν Πάιν (Lone Pine, California), που βρίσκεται 25 χιλιόμετρα στα ανατολικά της.[3] Στη δυτική πλευρά, η πλαγιά του βουνού έχει πολύ μικρότερη κλίση.[4]

Το βουνό έχει μερικώς σχήμα θόλου, αλλά και οδοντωτές ράχεις στα πλευρά του.[5] Η όλη περιοχή της κορυφής του όρους Χουίτνυ βρίσκεται πάνω από το όριο που μπορούν να αναπτυχθούν δέντρα και έχει αλπικό κλίμα και αλπική οικολογία.[6] Πολύ λίγα φυτά ευδοκιμούν κοντά στην κορυφή, όπως το ενδημικό στη Σιέρρα Νεβάδα είδος Polemonium eximium.[7] Τα μοναδικά ζώα στην ίδια περιοχή είναι περαστικά από εκεί, όπως η πεταλούδα παρνάσσιος φοίβος και το πτηνό Leucosticte tephrocotis της οικογένειας σπιζίδες.[7]

Υδρολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το βουνό δεν έχει παγετώνες και αποτελεί μέρος του υδροκρίτη της Μεγάλης Λεκάνης: Τα νερά στη δυτική του πλευρά ρέουν στο ρυάκι Χουίτνυ και μέσω αυτού στον ποταμό Κερν, για να καταλήξουν στη Λίμνη Τουλέρ (Tulare). Τις χρονιές με πολλές βροχοπτώσεις, το νερό υπερχειλίζει από τη λεκάνη της Τουλέρ στον ποταμό Σαν Χουακίν και μέσω αυτού εκρέει στον Ειρηνικό Ωκεανό. Από τα ανατολικά, τα νερά του βουνού συγκεντρώνονται στο ρυάκι Λόουν Πάιν και μέσω αυτού στον ποταμό Όουενς, για να καταλήξουν στη Λίμνη Όουενς, μια endorheic λίμνη της Μεγάλης Λεκάνης.

Το ακριβές υψόμετρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το εκτιμώμενο υψόμετρο της κορυφής του όρους Χουίτνυ έχει μεταβληθεί επανειλημμένα, καθώς η τεχνολογία της υψομετρήσεως έχει βελτιωθεί και (το σημαντικότερο) το σύστημα της κάθετης συντεταγμένης έχει αλλάξει. Η κορυφή αναφερόταν συχνά ως έχουσα ύψος 14.494 πόδια (4.417,8 μέτρα) και αυτή είναι η τιμή που αναγράφεται στον ορειχάλκινο δίσκο της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ στην κορυφή. Μία παλαιότερη πλάκα στην κορυφή γράφει «υψόμετρο 14.496,811 πόδια», το οποίο εκτιμήθηκε με βάση το παλαιότερο γεωδαιτικό σύστημα (NGVD29) από το 1929. Από τότε το σχήμα της Γης (το γεωειδές) έχει προσδιορισθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια. Με χρήση ενός νέου κάθετου γεωδαιτικού συστήματος ή datum, αυτού που καθιερώθηκε το 1988 (NAVD88), το υψόμετρο της κορυφής υπολογίζεται σήμερα σε 4.421,1 μέτρα (14.505 πόδια).[8][9]

Γεωλογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ανατολική πλευρά του όρους Χουίτνυ είναι πολύ πιο απότομη από τη δυτική πλευρά επειδή ολόκληρη η οροσειρά Σιέρρα Νεβάδα είναι ένα τεράστιο «μπλοκ θραύσματος», ανάλογο με μια χονδρή πόρτα καταπακτής: η πόρτα έχει τους «μεντεσέδες» της στη δυτική πλευρά και ανυψώνεται αργά εξαιτίας των τεκτονικών δυνάμεων μόνο από την ανατολική πλευρά της.[10]

Η ανύψωση (επώθηση) προκαλείται από ένα σύστημα ρηγμάτων που διατρέχει την ανατολική βάση της οροσειράς. Πράγματι, παρατηρούμε ότι ο γρανίτης του όρους Χουίτνυ είναι ο ίδιος με τον γρανίτη που αποτελεί τους Λόφους Αλαμπάμα, χίλια και πλέον μέτρα χαμηλότερα.[7] Η ανύψωση του Χουίτνυ και το χαμήλωμα της Κοιλάδας Όουενς οφείλονται στις ίδιες τεκτονικές δυνάμεις που δημιούργησαν τη φυσιογραφική «περιφέρεια λεκανών και οροσειρών» των δυτικών ΗΠΑ και του Μεξικού: ο φλοιός μεγάλου μέρους των περιοχών ανάμεσα στις οροσειρές επεκτείνεται αργά.[11]

Ο γρανίτης που αποτελεί το όρος Χουίτνυ είναι μέρος του βαθόλιθου της Σιέρρα Νεβάδα.[12] Κατά την Κρητιδική περίοδο, μάζες τηγμένου πετρώματος που προέκυψαν από την καταβύθιση του φλοιού, υψώθηκαν κάτω από το σημερινό όρος Χουίτνυ και στερεοποιήθηκαν εκεί σχηματίζοντας μεγάλες εκτάσεις γρανίτη.[12] Τα τελευταία 2 έως 10 εκατομμύρια έτη, η Σιέρρα Νεβάδα ανυψώθηκε, κάτι που διευκόλυνε τη διάβρωση από τους παγετώνες και τα νερά να αποσαθρώσουν και να απομακρύνουν τα ανώτερα στρώματα πετρώματος, αποκαλύπτοντας τον ανθεκτικό γρανίτη που αποτελεί σήμερα το βουνό Χουίτνυ.[13]

Ιστορία εξερευνήσεων και ονομασίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όρος Χουίτνυ όπως φαίνεται από το όρος Λάνγκλεϋ.

Τον Ιούλιο του 1864 τα μέλη της Γεωλογικής Υπηρεσίας της Καλιφόρνια ονόμασαν το βουνό προς τιμή του Τζοζάια Χουίτνυ, γεωλόγου και καθηγητή πανεπιστημίου, δωρητή της Υπηρεσίας.[14] Εκείνη την εποχή ο νεαρός γεωλόγος Κλάρενς Κινγκ επεχείρησε την ανάβαση στο βουνό από τα δυτικά, αλλά σταμάτησε λίγο πριν φθάσει στην κορυφή. Το 1871 ο Κινγκ επέστρεψε και έφθασε στην κορυφή αυτού που πίστευε ότι ήταν το Χουίτνυ, αλλά έχοντας ακολουθήσει διαφορετική διαδρομή είχε ανεβεί στην πραγματικότητα στο γειτονικό όρος Λάνγκλεϋ (υψόμετρο 4.277 μ.). Μαθαίνοντας το λάθος του το 1873, ο Κινγκ επέστρεψε και πάλι, και τελικώς ολοκλήρωσε την πρώτη του άνοδο στο Χουίτνυ, αλλά χωρίς να έχει πλέον την πρωτιά σε αυτή.[15] Γιατί έναν μόλις μήνα νωρίτερα, στις 18 Αυγούστου 1873, οι Τσαρλς Μπεγκόουλ, Α.Χ. Τζόνσον και Τζων Λούκας, όλοι από το Λόουν Πάιν, είχαν γίνει οι πρώτοι που έφθασαν, όσο τουλάχιστον γνωρίζουμε, στην υψηλότερη κορυφή της Καλιφόρνια. Καθώς ανέβηκαν κατά τη διάρκεια μιας εξορμησεως για ψάρεμα στο φαράγγι Κερν, την αποκάλεσαν «Κορυφή του Ψαρά» (Fisherman's Peak).[14]

Το 1881 ο Σάμιουελ Πίρποντ Λάνγκλεϊ, αστρονόμος και εφευρέτης του βολόμετρου, παρέμεινε για λίγο καιρό στην κορυφή, πραγματοποιώντας καθημερινές μετρήσεις της Ηλιακής σταθεράς.[16] Μαζί του ήταν μια ανεξάρτητη αποστολή από τους Γουίλιαμ Γουόλας, Γ.A. Ράιτ και Φρέντερικ Γουέιλς.[17] Ο Γουόλας έγραψε αργότερα στα απομνημονεύματά του[18] ότι «Οι Ινδιάνοι της φυλής Παϊούτε αποκαλούσαν το όρος Whitney Too-man-i-goo-yah, που σημαίνει τον πολύ γέρο άνθρωπο. Πιστεύουν ότι το Μέγα Πνεύμα που καθορίζει το πεπρωμένο της φυλής τους είχε κάποτε την κατοικία του στο βουνό αυτό.» Η γραφή Too-man-i-goo-yah είναι μεταγραφή από τη γλώσσα μόνο. Παραλλαγές της είναι οι Too-man-go-yah[19] και (σε μία λέξη) Tumanguya.[20]

Το καταφύγιο του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν στην κορυφή του βουνού

Το 1891 η επιτροπή γεωγραφικών ονομασιών της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ αποφάσισε να αναγνωρίσει και επισήμως το όνομα «όρος Χουίτνυ». Παρά το ότι έχασαν το όνομα που προτιμούσαν («Κορυφή του Ψαρά»), οι κάτοικοι του Λόουν Πάιν χρηματοδότησαν την κατασκευή του πρώτου μονοπατιού μέχρι την κορυφή, σε μελέτη του μηχανικού Γκούσταβ Μαρς (Gustave Marsh), που ολοκληρώθηκε στις 22 Ιουλίου 1904. Αλλά μόλις 4 ημέρες αργότερα, το μονοπάτι προκάλεσε έμμεσα τον πρώτο καταγεγραμμένο θάνατο στο βουνό, καθώς διευκόλυνε σημαντικά την άνοδο: ανεβαίνοντας από αυτό, ο υπάλληλος της υπηρεσίας άγριας ζωής και ιχθυότοπων των ΗΠΑ Μπερντ Σέρμπυ κτυπήθηκε και σκοτώθηκε από κεραυνό ενώ έτρωγε για μεσημέρι στην κορυφή. Κατόπιν αυτού, ο Μαρς άρχισε την ανέγερση της πέτρινης καλύβας, που είναι γνωστή σήμερα ως «καταφύγιο του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν» (από σχετική δωρεά του ινστιτούτου), κτίσμα που ολοκληρώθηκε το 1909.[21]

Υπήρξε μία κίνηση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να μετονομασθεί το όρος προς τιμή του Ουίνστον Τσώρτσιλ.[22] Ωστόσο, το όνομα Χουίτνυ επεκράτησε.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Find Distance and Azimuths Between 2 Sets of Coordinates». Federal Communications Commission. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2016. Coordinates of Mount Whitney = 36.578581, -118.291995 and Badwater Basin = 36.250278, -116.825833 
  2. ↑ «Death Valley National Park, Frequently Asked Questions». National Park Service. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2016. 
  3. ↑ 3,0 3,1 about sports (επιμ.). «Mount Whitney: Highest Mountain in California». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2015. 
  4. ↑ Everytrail.com (επιμ.). «Trail Map of The High Sierra Trail: Segment 7 of 7 California». Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2015. 
  5. ↑ Perlman, Eric (Μάιος 1985). «Nice Going, Whitney». Backpager: 49–55. https://books.google.com/?id=UuADAAAAMBAJ&pg=PA48&lpg=PA48&dq=whitney+jagged+and+smoorh#v=onepage&q=whitney%20jagged%20and%20smoorh&f=true. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2016. 
  6. ↑ Joyce, Quinn (επιμ.) (2015). Earth's Landscape: An Encyclopedia of the World's Geographic Features [2 τόμοι]. ABC-CLIO. σελίδες 511–512. ISBN 1610694465. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2016. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Schoenherr, Allan A. (1995). A Natural History of California. University of California Press. ISBN 0-520-06922-6. 
  8. ↑ Πρότυπο:Cite ngs
  9. ↑ «Height Conversion Methodology». U.S. National Geodetic Survey. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2008. 
  10. ↑ «Sierra Nevada». Ecological Subregions of California. United States Forest Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2008. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2008. 
  11. ↑ «The Great Basin». Great Basin National Park. US National Park Service. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2008. 
  12. ↑ 12,0 12,1 McPhee, John (2000). Annals of a Former World. Macmillan. ISBN 0374708460. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2016. 
  13. ↑ Whitney, Stephen (1979). A Sierra Club naturalist's guide to the Sierra Nevada. Sierra Club Books. σελ. 41. ISBN 0871562154. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2016. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Farquhar, Francis P. (1926). Place Names of the High Sierra. San Francisco: Sierra Club. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2007. 
  15. ↑ King, Clarence (1902) [1872]. «Chapter XIII Mount Whitney». Mountaineering in the Sierra Nevada (10η έκδοση). ISBN 0-585-27432-0. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2009. 
  16. ↑  Rines, George Edwin, επιμ. (1920). «Whitney, Mount». Encyclopedia Americana.  (Αγγλικά)
  17. ↑ «Historic People And Places: WILLIAM B. WALLACE». Sequoia Parks Foundation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2015. 
  18. ↑ Wallace, William B. (1902). «A Night On Mt. Whitney». "Too-man-i-goo-yah"#v=onepage&q="Too-man-i-goo-yah"&f=false Mt. Whitney Club Journal. 1. Visalia, CA: Mt. Whitney Club. σελίδες 8–9. 
  19. ↑ Porcella, Stephen· Burns, Cameron (1998). Climbing California's Fourteeners: The Route Guide to the Fifteen Highest Peaks. Mountaineers Books. σελ. 55. ISBN 0-89886-555-7. 
  20. ↑ Barbato, Lauren (31 Αυγούστου 2015). «5 Whitewashed American Landmarks That, Like Mount McKinley, Sorely Need A Name Change». www.bustle.com. 
  21. ↑ «Mt. Whitney's Early Days». Mount Whitney History. Lone Pine Chamber of Commerce. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2009. 
  22. ↑ «Mount Whitney». Σύστημα Πληροφοριών Γεωγραφικών Ονομάτων. Γεωλογική Έρευνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2009. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Όρος_Χουίτνυ&oldid=10079373"