Έντουαρντ Μπλακιέρ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Έντουαρντ Μπλακιέρ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1779[1][2]
Θάνατος1832[2]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο[2]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιστορικός

Ο Εδουάρδος Μπλακιέρ (όπως συνήθως αναφέρεται ελληνικά) ή Έντουαρντ Μπλακιέρ (αγγλικά: Edward Blaquiere) (17791832) ήταν Βρετανός (Ιρλανδός) αξιωματικός του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού, δημοσιογράφος, συγγραφέας και φιλέλληνας.[3][4]

Πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ, ο οποίος γεννήθηκε στη Ιρλανδία, ήταν το έκτο από τα οκτώ παιδιά του στρατιωτικού και αγρότη Τζέιμς Μπλακιέρ (James Blaquiere, 1726–1803). Ο πατέρας του ήταν αντισυνταγματάρχης (σύνταγμα βρετανικού ιππικού: 13th Dragoons, 1715-1751, μετονομασία: 13th Hussars, 1751-1922) και αδελφός του Τζον Μπλακιέρ, πρώτου βαρόνου του Μπλακιέρ (John Blaquiere, first Baron de Blaquiere, 1732–1812). Οι Τζέιμς Μπλακιέρ και Τζον Μπλακιέρ ήταν δύο από τα εννέα παιδιά του Ζαν ντε Μπλακιέρ (Jean de Blaquiere, 1675–1753), που ήταν Ουγενότος, ο οποίος μετανάστευσε από τη Γαλλία το 1685, ύστερα από την ανάκληση (1685) του Διατάγματος της Νάντης (είχε συνταχθεί το 1598) και ο οποίος αργότερα καθιερώθηκε ως έμπορος στο Λονδίνο. Η οικογένεια καταγόταν από μια γαλλική οικογένεια ευγενών, ήταν προτεστάντες και ο Τζέιμς Μπλακιέρ ήταν μάλλον αυτός που καθόρισε την ιρλανδική γραμμή τους. Τίποτα δεν είναι γνωστό για την μητέρα του Έντουαρντ Μπλακιέρ και πιθανόν να είχε αποβιώσει πριν από το θάνατο του πατέρα του Τζέιμς το 1803.[5] Λίγα είναι επίσης γνωστά για τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης του Έντουαρντ, αν και κάποιοι από τους αδελφούς του, αποφοίτησαν από το Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου (Dublin University) και όπως και εκείνος, ακολούθησαν ναυτική σταδιοδρομία. Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ καταταγεί στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό, στις 12 Ιουλίου του 1794 και έλαβε τον πρώτο του βαθμό, ως ανθυποπλοίαρχος (υπολοχαγός), στις 20 Ιουλίου του 1801. Υπηρέτησε στο Βρετανικό Ναυτικό καθόλη τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων, σε διάφορα πλοία και ιδιαίτερα στη Μεσόγειο. Το πρώτο του βιβλίο, “Letters from the Mediterranean“, («Γράμματα από τη Μεσόγειο»), που δημοσιεύθηκε σε δύο τόμους το 1813,[6] αντικατοπτρίζει τις εμπειρίες της ζωής του και τις πολιτικές του απόψεις, ιδίως για τη Σικελία, την Τρίπολη, την Τυνησία και τη Μάλτα. Υπάρχει μια πρώτη μικρή ένδειξη του ριζοσπαστισμού του Έντουαρντ Μπλακιέρ σε αυτό το πρώιμο βιβλίο.[7]

Μαθητής του Τζέρεμι Μπένθαμ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την ίδια εποχή ο Έντουαρντ Μπλακιέρ γίνεται ενθουσιώδης μελετητής - μαθητής του φιλοσόφου και αναμορφωτή Τζέρεμι Μπένθαμ (1748-1832), έχοντας διαβάσει το έργο του “Traités de législation, civile et pénale” (1802) και τον συναντά σε αρκετές περιπτώσεις. Χρηματοδοτούμενος, εν μέρει από τον Μπένθαμ, ξεκίνησε για την Ισπανία το 1820 για να παρακολουθήσει «έναν μεγάλο λαό που αγωνίζεται για τις ελευθερίες του».[8] Κύριος σκοπός του ήταν να συλλέξει υλικό για μια ιστορική επισκόπηση της Ισπανικής Επανάστασης (“An Historical Review of the Spanish Revolution”, 1822), αλλά χρησιμοποίησε επίσης τους νεοσύστατους δεσμούς του με φιλελεύθερους πολιτικούς και δημοσιογράφους προκειμένου να μεριμνήσουν για μετάφραση έργων του Μπένθαμ και να ενθαρρύνουν τον Χουάν Ντονόσο Κορτέζ (Juan Donoso Cortés, 1809–1853) να καλέσει τον Μπένθαμ να συντάξει νέους νομικούς κώδικες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Έντουαρντ Μπλακιέρ γίνεται φίλος με τον νεαρό Τζον Μπάουριγκ (1792-1872), τον οποίο σύστησε στον Μπένθαμ το 1820. Μπάουριγκ και Μπλακιέρ εργάστηκαν από κοινού για να προωθήσουν τη φήμη του Μπένθαμ ως φιλελεύθερου θεωρητικού στην Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, την Ελλάδα και τη Λατινική Αμερική.[9]

Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ και η Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου (1823-1826)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν το φιλελεύθερο ισπανικό καθεστώς έπεσε το 1823, οι Μπάουριγκ και Μπλακιέρ έστρεψαν την προσοχή τους στην Ελλάδα ιδρύοντας[10] την Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου (αγγλικά: London Greek Committee ή London Philhellenic Committee, 1823-1826), η οποία ήταν κίνηση φιλελλήνων με κύριο σκοπό την υποστήριξη της ελληνικής Επανάστασης.[11][12]

Ο μεν Μπάουριγκ αναλαμβάνει καθήκοντα ως γραμματέας της “Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου”, ενώ ο Έντουαρντ Μπλακιέρ ταξίδεψε στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 1823, μαζί με τον Ανδρέα Λουριώτη, εκπρόσωπο της πρωτόπειρης ελληνικής κυβέρνησης, ο οποίος προσπαθούσε να αντλήσει οικονομικά κεφάλαια για τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας, πρώτα στην Ισπανία και στη συνέχεια στο Λονδίνο. Ο Μπλακιέρ σταμάτησε πρώτα στη Γένοβα για να εξασφαλίσει την υποστήριξη[13] του Λόρδου Βύρωνα,[14] που τελικά αποστάλθηκε στην Ελλάδα ως αντιπρόσωπος της “Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου”. [15][16] Μετά την παρουσίαση του σχεδίου του Μπένθαμ για το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα (Σύνταγμα της Επιδαύρου) προς την ελληνική κυβέρνηση, ο Μπλακιέρ επέστρεψε στο Λονδίνο το φθινόπωρο του 1823 και δημοσίευσε ενθουσιώδη έκθεση της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου σχετικά με τις προοπτικές για τον ελληνικό αγώνα (“Report on the Present State of the Greek Confederation”, «Έκθεση για την παρούσα κατάσταση της ελληνικής Συνομοσπονδίας», 1823) και στη συνέχεια το βιβλίο (“The Greek Revolution”, «Η Ελληνική Επανάσταση», 1824).

Το φθινόπωρο του 1823 ο Εδουάρδος Μπλακιέρ περιόδευσε στην Αγγλία για να εξασφαλίσει την υποστήριξη βουλευτών και εκδοτών εφημερίδων, με σκοπό να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και τα κονδύλια για τον αγώνα στην Ελλάδα. Τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για να χρηματοδοτήσουν την στρατιωτική αποστολή με επικεφαλής τον Βύρωνα και τον Λέστερ Στάνχοπ, αργότερα πέμπτο κόμη του Χάρινγκτον, (Leicester Stanhope, fifth earl of Harrington), για το Μεσολόγγι. [17] Όταν ο Μπλακιέρ επέστρεψε στην Ελλάδα το 1824 με την πρώτη δόση του ελληνικού δανείου, βρέθηκε σε αντίθεση με τον Στάνχοπ σχετικά με τη στάση του τελευταίου απέναντι στους Έλληνες, καθώς και για τις ρυθμίσεις για τη διανομή του δανείου: Αν ο Στάνχοπ πίστευε ότι οι Έλληνες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «κατώτεροι ιθαγενείς», ο Μπλακιέρ τους αποδεχόταν ως Ευρωπαίους και έδωσε ισχυρή υποστήριξη στις εθνικές φιλοδοξίες τους. Για το λόγο αυτό, θεωρήθηκε ως ο πιο δημοφιλής ξένος που είχε επισκεφθεί την Ελλάδα. Όμως, η “Ελληνική Επιτροπή του Λονδίνου”, ασυγκίνητη από τις σύγχρονες εθνικές απόψεις, υποστήριξε τις απόψεις του Στάνχοπ[18] και όχι εκείνες του Εδουάρδου Μπλακιέρ. Λόγω της έλλειψης κεφαλαίων και της δυσκολίας να λάβει τα έξοδά του από την επιτροπή δεν του δόθηκε ποτέ η πίστωση, που πιθανόν να του άξιζε, για την περαιτέρω ανάπτυξη του φιλελληνισμού στη Βρετανία.[19]

Συνέχισε πάντως να στηρίζει την ελληνική υπόθεση με πολυάριθμες δημοσιεύσεις, όπως:

  • “Narrative of a Second Visit to Greece”, «Αφήγηση της δεύτερης επίσκεψης στην Ελλάδα», το 1825,
  • “Greece and her Claims”, «Η Ελλάδα και οι ισχυρισμοί της», το 1826,
  • “Letters from Greece”, «Επιστολές από την Ελλάδα», το 1828,

ενώ, παράλληλα, έδωσε την εύνοιά του στους Έλληνες αντιπροσώπους, αντί τους πρώην φίλους του στην Επιτροπή, κατά τη διάρκεια του σκανδάλου του 1826, για τα ελληνικά δάνεια.[20][21]

Μετέπειτα ζωή - Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ υποστήριξε επίσης και άλλες κινήσεις ανεξαρτησίας στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Συνδύαζε μια ισχυρή συμπάθεια προς τον εθνισμό των κινήσεων αυτών σε συνδυασμό με την υποστήριξη του προς τον πρώιμο φιλελευθερισμό και εξέφραζε την ελπίδα να δει μια συμμαχία των φιλελεύθερων δυνάμεων σε όλη την Ευρώπη που να μπορεί να αντιταχθεί στην Ιερά Συμμαχία.[22]

Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ πέθανε στις αρχές του 1832, επιβαίνοντας πάνω σε ένα μη αξιόπλοο πλοίο, το οποίο βυθίστηκε κατά τη διάρκεια μιας αποστολής του στις Αζόρες, σε μια προσπάθειά του να βοηθήσει στη δημιουργία συνταγματικής μοναρχίας στην Πορτογαλία υπό τον Πέτρο Δ΄ της Πορτογαλίας (Dom Pedro IV). Η σύζυγός του, Έμμα Μπλακιέρ (Emma Blaquiere), για την οποία δεν αναφέρονται περαιτέρω λεπτομέρειες, πέθανε το 1847.[23]

Εργογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές - σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 «Oxford Dictionary of National Biography» (Αγγλικά) Oxford University Press. Οξφόρδη. 2004.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 LIBRIS. 1  Ιουνίου 2009. libris.kb.se/katalogisering/64jmsqqq0qd7zhn. Ανακτήθηκε στις 24  Αυγούστου 2018.
  3. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  4. Blaquiere, Edward (1779-1832) Αρχειοθετήθηκε 2020-08-08 στο Wayback Machine..
  5. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  6. Blaquiere, Edward (1779-1832) Αρχειοθετήθηκε 2020-08-08 στο Wayback Machine..
  7. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  8. Επιστολή Μπλακιέρ προς Μπένθαμ, 4 Μαΐου 1820, Αλληλογραφία του Τζέρεμι Μπένθαμ, τομ. 9, σελ. 430, “Blaquiere to Bentham, 4 May 1820, Correspondence of Jeremy Bentham”, vol. 9.430.
  9. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  10. Blaquiere, Edward (1779-1832) Αρχειοθετήθηκε 2020-08-08 στο Wayback Machine..
  11. Oxford DNB, London Greek Committee (act. 1823–1826)[νεκρός σύνδεσμος]”, F. Rosen, Oxford Dictionary of National Biography.
  12. "The London Greek Committee", 21/08/2014.
  13. [...]"Ο Έντουαρντ Μπλακιέρ, στην προσπάθειά του να κάνει όσο το δυνατόν πιο ισχυρή τη φωνή της Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, σκέφτηκε πως θα έπρεπε να εξασφαλίσει την υποστήριξη ισχυρών προσώπων εκείνης της εποχής. Προφανώς, ο Λόρδος Βύρων ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο για την ικανοποίηση αυτού του σκοπού. Την ιδέα να ζητήσει την υποστήριξη του Βύρωνα, ο Μπλακιέρ την πήρε από ένα γράμμα που του έστειλε ο Τρελώνυ, που εκείνη την περίοδο βρισκόταν με την τρελοπαρέα του Βύρωνα στην Ιταλία.[...], από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (Μέρος Γ'), 05/11/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  14. [...]"Κάποια στιγμή, τον Απρίλιο του 1823, παίρνει από το Λονδίνο ένα γράμμα, που θα του άλλαζε την μετέπειτα πορεία της ζωής του. Το γράμμα αυτό ήταν από κάποιον Έντουαρντ Μπλακιέρ, απόστρατο Άγγλο υπολοχαγό, εκπρόσωπο της Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, που του ζητούσε να τον δεχτεί για να συζητήσουν κάτι σχετικά με το Ελληνικό ζήτημα".[...] Από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (B' μέρος)", 29/10/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  15. [...]"«Διατάξτε με», έγραψε ο Βύρων σε μια επιστολή του προς την Ελληνική Επιτροπή του Λονδίνου για να τους επιβεβαιώσει την απόφασή του να ενταχθεί στα μέλη της. Η επιθυμία του να συνταχθεί ολοκληρωτικά στο πλευρό των Ελλήνων ήταν πλέον τόσο έντονη, που χωρίς καθυστέρηση δήλωσε στην Επιτροπή ότι αποφάσισε όχι μόνο να δώσει το όνομά και την περιουσία του υπέρ του αγώνα, αλλά να πάει και ο ίδιος στην μαχόμενη Ελλάδα για να συμπαρασταθεί στον αγωνιζόμενο λαό της. Όταν βέβαια έπαιρνε αυτή τη μεγάλη απόφαση και έγραφε στην Επιτροπή τα μεγάλα αυτά λόγια, δεν γνώριζε ούτε και φανταζόταν τι χάος θα εύρισκε αργότερα στην Ελλάδα με τον πεινασμένο λαό της και τις αντιμαχόμενες φατρίες των οπλαρχηγών και πολιτικών. ".[...], από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (Μέρος Γ'), 05/11/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  16. [...]"Να λοιπόν πως ήλθε ο Βύρων στο Μεσολόγγι, από τον Μπλακιέρ, έναν μεθοδικό αλλά άγνωστο στους πολλούς φιλέλληνα. Ήταν αυτός που με την καπατσοσύνη του και τη θέρμη των λόγων του κατάφερε, την πλέον κατάλληλη περίοδο της ζωής του Βύρωνα, να τον πείσει να πάρει τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει την πληκτική καθημερινότητά του και από ένας ρομαντικός ποιητής να μεταμορφωθεί σε μαχητή της ελευθερίας και του δικαίου των αδυνάμων".[...], από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (Μέρος Γ'), 05/11/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  17. [...]"Ο άνθρωπος λοιπόν που πρόσφερε τόσα πολλά στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην πόλη μας, δυστυχώς αγνοήθηκε και παρέμεινε στο περιθώριο της ιστορίας μας. Θεωρώ ότι είναι πλέον υποχρέωση του Δήμου Μεσολογγίου, κάποια στιγμή, να τιμήσει τούτον τον φιλέλληνα δίνοντας το όνομά του σε ένα δρόμο ή σε μια πλατεία της πόλης".[...], από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (Μέρος Γ'), 05/11/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  18. [...]"Ο συνταγματάρχης Στάνχοπ δεν ήταν μόνο οπαδός του Μπένθαμ αλλά και απόστολος των "ωφελιμιστικών" ιδεών του, πίστευε δε πως, αν εξασφαλιζόταν τα απαραίτητα χρήματα και ο κατάλληλος εξοπλισμός για τα τυπογραφεία, σχολεία, ταχυδρομεία, νοσοκομεία και φυλακές, θα βελτιωνότανε και η πολιτική και ηθική κατάσταση στην Ελλάδα με τον ίδιο γοργό ρυθμό με την στρατιωτική που οι Έλληνες κατάφεραν να κατοχυρώσουν μόνοι τους. Επιμένει ιδιαίτερα στην προώθηση ενός γενικού εκπαιδευτικού συστήματος, φυσικά προσαρμοσμένου στα μέτρα των Αγγλικών ιεραποστολών και των ανθρώπων τους, που περιμένουν υπομονετικά στην Κέρκυρα και τη Μάλτα. Όσο για τα τυπογραφικά και λιθογραφικά πιεστήρια που φέρνει μαζί του πιστεύει ότι πρέπει να διατεθούν με κατάλληλο τρόπο, όχι στην ελληνική Κυβέρνηση αλλά στο λαό, αφού οι "εφυείς και έντιμοι Έλληνες", πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να εκφράζουν και να δημοσιεύουν τις σκέψεις τους ελεύθερα. Ο Λόρδος ποιητής θεωρεί μεν ότι ο Στάνχοπ, "τις υψιπετείς ιδέες του τις έμαθε στην έκτη τάξη του Χάροου ή του Ήττον", αλλά ως τόσο, η επαφή του με αυτόν τον ενεργοποιεί περισσότερο. Με τα γράμματά του που στέλνει στην Ελληνική κυβέρνηση ο Στάνχοπ, αφήνει να εννοηθεί ότι διαχειρίζεται σημαντικά Αγγλικά κεφάλαια, φυσικά η προσέγγιση αυτή έχει γίνει δια μέσου της σχέσης του με τον Μπάιρον.[...], Παναγιώτης Μ. Μπερεδήμας, "Το Εικονογραφημένο Παιδικό Σχολικό βιβλίο, ως αντικείμενο-έργο Τέχνης. Οι εικονογραφήσεις των πρώτων αλφαβηταρίων της Δημοτικής, μέχρι τον 20ο αι. Μέρος 1ο", (διδακτορική διατριβή, επιβλέπων καθηγητής: Ιωάννης Παπαδόπουλος), Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Επιστημονικού Σχεδιασμού, Ρόδος 2008, Σελ. 175.
  19. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  20. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  21. [...] "Ο Μπλακιέρ είχε επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα και είχε δημιουργήσει πολύ στενές σχέσεις με τους οπλαρχηγούς και τους πολιτικούς. Η ανάμιξή του στα Ελληνικά πράγματα, περιγράφεται αναλυτικά σε δύο βιβλία του: Το «THE GREEK REVOLUTION» (1824) και το «NARRATIVE OF A SECOND VISIT TO GREECE» (1825). Στο δεύτερο μάλιστα βιβλίο του, αναφέρει το πέρασμά του από το Μεσολόγγι, και παραθέτει πολλά στοιχεία από την τότε μορφή και τη ζωή στην πόλη μας και στη γύρω περιοχή, μέχρι τη Γαβρολίμνη. Εντύπωση, πάντως, προκαλούν οι αναφορές του στη λιμνοθάλασσα με τις γαΐτες και το ψάρεμα με τις πριές («Pyria, fishing by fire»). Πέθανε σε ηλικία μόλις 53 ετών".[...], από το άρθρο του Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου, με τίτλο: "Έρευνα: Ο Βύρων στο Μεσολόγγι (Μέρος Γ'), 05/11/2013, στην εφημερίδα της Αιτωλοακαρνανίας, "Αιχμή", στην ιστοσελίδα: www.aixmi-news.gr
  22. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]
  23. Oxford DNB, Edward Blaquiere (1779–1832)[νεκρός σύνδεσμος]

Πηγές – ενδεικτική βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

doi:10.1093/ref:odnb/57497

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]