Έθιμα γάμου
 |
Αυτό το λήμμα παρουσιάζει το θέμα από ελληνική οπτική γωνία ή δίνει δυσανάλογο βάρος στην ελληνική πτυχή ενός παγκόσμιου θέματος. Προσπαθήστε να το ανασκευάσετε ή και να προσθέσετε πληροφορίες έτσι ώστε να καλύπτει πληρέστερα και περισσότερο ουδέτερα το θέμα. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος. |
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο γάμος στις μέρες μας τελείται λίγο πολύ με παρόμοιο τρόπο. Η τελετή γίνεται στην εκκλησία που έχει διαλέξει το ζευγάρι ή οι οικογένειές τους, όμως το σημαντικότερο σημείο με το οποίο ασχολούνται οι περισσότεροι καλεσμένοι αλλά και στο οποίο δίνουν και τη μεγαλύτερη προσοχή οι νεόνυμφοι, είναι η δεξίωση και το γλέντι που ακολουθεί ως επισφράγιση της ευτυχίας του ζευγαριού. Οι δεξιώσεις γάμου αποτελούν έναν ξεχωριστό επιχειρηματικό κλάδο ανάμεσα στις εταιρείες που αναλαμβάνουν γενικά τη διοργάνωση εκδηλώσεων, με αποτέλεσμα αφενός να εμπορευματοποιείται αυτή η ιδιαίτερη μέρα αλλά αφετέρου να παρέχονται υψηλού επιπέδου υπηρεσίες που κάνουν αυτές τις στιγμές αξέχαστες.
Αν κάποιος θα ήθελε να περιγράψει με δυο λόγια το γάμο του 21ου αιώνα στην Ελλάδα, θα διηγούνταν πως αυτός λαμβάνει χώρα είτε σε κάποιο κτήμα είτε δίπλα στη θάλασσα. Τα ζευγάρια συνήθως επιλέγουν κάποια ήσυχη τοποθεσία με το ειδικά διαμορφωμένο κτήμα που προσφέρει τα πάντα και κανείς δεν χρειάζεται να μετακινηθεί είτε κάποιο εκκλησάκι δίπλα στη θάλασσα και στη συνέχεια κάποιο ξενοδοχείο στην ευρύτερη περιοχή, όπως η Γλυφάδα, η Βουλιαγμένη ή η Ανάβυσσος στην Αττική, το οποίο ασχολείται με τη διοργάνωση εκδηλώσεων και μπορεί να αναλάβει και τη δεξίωση γάμου.
Ωστόσο, τα παλαιότερα χρόνια τα πράγματα δεν ήταν τόσο τυποποιημένα και δινόταν μεγαλύτερη βαρύτητα στην ουσία της τελετουργίας, στη δημιουργία της νέας οικογένειας, στις ευχές για τεκνοποίηση και λιγότερο στο γλέντι που ήταν απλώς επικουρικό στοιχείο στη μεγάλη αλλαγή που είχε συντελεστεί στη ζωή των νεόνυμφων.
Αρχαία Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην αρχαία Ελλάδα ο γάμος ρυθμιζόταν δικαιικά με ένα προφορικό αλλά επίσημο συμβόλαιο μεταξύ του μνηστήρα και του πατέρα ή του κηδεμόνα της γυναίκας, οι οποίοι αντάλλασσαν μια χειραψία και κάποιες τελετουργικές φράσεις. Η κόρη εγκατέλειπε τη ζωή του κοριτσιού αφιερώνοντας τα παιχνίδια της στην Άρτεμη και στη συνέχεια ακολουθούσε θυσία στο Δία, την Ήρα, την Αφροδίτη, την Πειθώ, την Άρτεμη, τις Νύμφες και τις Μούσες. Εκείνη την ημέρα γινόταν και το λουτρό της νύφης και του γαμπρού με νερό που είχε μεταφερθεί με συνοδεία από την πηγή της πόλης. Τα σπίτια της νύφης και του γαμπρού ήταν στολισμένα με φύλλα δάφνης και ελιάς, ενώ στο γεύμα που παρέθετε ο πατέρας της νύφης εκείνη καθόταν καλυμμένη με πέπλο ανάμεσα στις γυναίκες. Ο γαμπρός που ήταν ντυμένος στα λευκά και με στεφάνι στο κεφάλι του έπιανε τη νύφη από το χέρι και τότε επικυρωνόταν ο γάμος. Οι καλεσμένοι έπιναν κρασί και έτρωγαν κρέας και ένα γλυκό από αλεύρι, μέλι και σουσάμι που συμβόλιζε την αφθονία και τη γονιμότητα.
Βυζάντιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Βυζάντιο την παραμονή του γάμου και αφού είχαν ειδοποιήσει όλους τους συγγενείς και φίλους στέλνοντας προσκλήσεις, κρεμούσαν έξω από το νυφικό κοιτώνα πολύτιμα κοσμήματα και οικογενειακά κειμήλια, ενώ κατά τη διάρκεια αυτού του τελετουργικού τραγουδούσαν χαρούμενα άσματα. Ανήμερα του γάμου όλοι οι καλεσμένοι ήταν ντυμένοι στα άσπρα και ο γαμπρός συνοδευόμενος από οργανοπαίχτες παραλάμβανε τη νύφη. Εκείνη τον περίμενε ντυμένη με χρυσοΰφαντο φόρεμα και το πρόσωπό της καλυμμένο με πέπλο, το οποίο σήκωνε μόνο όταν την πλησίαζε εκείνος. Ο γάμος τελούνταν στην εκκλησία της ενορίας της νύφης ή του γαμπρού αν η νύφη ήταν ετερόδοξη. Κατά τα λοιπά η λειτουργία, αφού πρόκειται για ορθόδοξη εκκλησία, δε διέφερε από τη σημερινή. Στο πρώτο μέρος, την ακολουθία του αρραβώνα, ανταλλάσσονταν τα δακτυλίδια, ενώ στο δεύτερο, την ακολουθία της στέψης, που αποτελεί το κυρίως μυστήριο, τοποθετούνται τα στέφανα και οι νεόνυμφοι πίνουν κρασί από το ίδιο ποτήρι.
Νεότεροι χρόνοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στους νεότερους χρόνους ξεχωρίζουν ιδιαίτερα τα έθιμα του ποντιακού, του κρητικού και του μακεδονικού γάμου.
Ο ποντιακός γάμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ποντιακός γάμος αποφασιζόταν από τους γονείς, οι οποίοι λογόδιναν τα παιδιά τους, όταν αυτά ήταν σε πολύ μικρή ηλικία και έπαιζαν με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς. Οι μελλόνυμφοι δεν είχαν κανένα λόγο σε αυτή τη διαδικασία. Παράλληλα, παντρεύονταν πολύ νωρίς, αφού τα κορίτσια, αν ήταν ανύπαντρες μέχρι τα είκοσι συνηθίζονταν να λέγονται γεροντοκόρες. Επτά- οκτώ μέρες πριν την τελετή, σύμφωνα με το έθιμο, οι συγγενείς του νέου πήγαιναν στο σπίτι της νύφης για την τελική διαβεβαίωση της συμφωνίας και τοποθετούσαν ένα κλειδωμένο λουκέτο στην τσέπη του γαμπρού, το οποίο αυτός θα ξεκλείδωνε όταν θα έσμιγε ερωτικά με τη νύφη. Στον Πόντο δεν απαντούσε ο θεσμός της προίκας. Η νύφη έκανε βέβαια δώρα στο γαμπρό και την οικογένειά του, ενώ συνήθιζαν να αποκαλούν τα πράγματά της, που μεταφέρονταν στο σπίτι του γαμπρού, ως προίκα. Όταν γινόταν αυτή η μεταφορά, συνόδευε την πομπή ένας λυράρης που με τα τραγούδια του καλούσε τον κόσμο να μοιραστεί τη χαρά.
Ο κρητικός γάμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο κρητικός γάμος αποτελεί μεγάλο γεγονός για τα χωριά της περιοχής. Δυο μέρες πριν συγκεντρώνονται οι κοπέλες του χωριού στο σπίτι της νύφης, μαζεύουν τα προικιά και τραγουδούν μαντινάδες. Ύστερα τα προικιά μεταφέρονται με συνοδεία λύρας και λαούτου στο σπίτι του ζευγαριού, όπου στρώνεται το νυφικό κρεβάτι. Πάνω του ρίχνουν ρύζι και χρήματα καθώς και ένα αγόρι, για να αποκτήσει το ζευγάρι αγόρια. Την ημέρα του γάμου ο γαμπρός παραλαμβάνει τη νύφη από το πατρικό της σπίτι, αφού πρώτα φιλήσει τους γονείς της και πάρει την ευχή τους, της προσφέρει λουλούδια και τη φιλάει. Τότε πέφτουν και οι πρώτες μπαλωθιές. Μετά την τελετή του γάμου χορεύουν όλοι στον περίβολο της εκκλησίας και ο τελευταίος του χορού παίρνει το γουρλίδικο μαντήλι της νύφης. Έπειτα κατευθύνονται όλοι στο σπίτι του γαμπρού και από όπου περνούν τους πετούν ρύζι και άνθη. Όταν φτάσουν στην πόρτα του σπιτιού, η νύφη παίρνει μέλι από την πεθερά της και κάνει ένα σταυρό πάνω στην πόρτα και μετά ρίχνει ένα ρόδι μέσα στο σπίτι. Το γλέντι μπορεί να κρατήσει και μία βδομάδα και συνοδεύεται απαραίτητα από το παραδοσιακό έδεσμα, το γαμοπίλαφο. Στην Κρήτη δεν τελούν γάμους, γιατί το θεωρούν γρουσουζιά, το δίσεκτο έτος, το Μάιο, καθώς και στην ίδια εκκλησία δεν πρέπει να γίνονται δύο γάμοι την ίδια μέρα και στο ίδιο σπιτικό δύο γάμοι τον ίδιο χρόνο.
Ο μακεδονικός γάμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο μακεδονικός γάμος γίνεται σύμφωνα με το έθιμο Κυριακή. Η νύφη όση ώρα ετοιμάζεται κάθεται πάνω σε μια ψάθα, κάτω από την οποία υπάρχει ένα σίδερο, για να είναι σιδερένιος ο γάμος της. Ο γαμπρός φτάνει μαζί με τους ανύπαντρους φίλους του στο σπίτι της να την παραλάβει, ενώ εκείνη κρατάει μια κουλούρα, την οποία κόβει σε δύο κομμάτια, εκ των οποίων το ένα πετάει στα κεραμίδια και το άλλο το κρατάει η ίδια. Στο δρόμο για την εκκλησία όλοι πετούν ρύζι στο ζευγάρι. Μετά το τέλος του μυστηρίου οι νεόνυμφοι κατευθύνονται προς το σπίτι του γαμπρού, όπου η νύφη υποκλίνεται στα πεθερικά της και εκείνα την ασημώνουν. Ύστερα ρίχνει σε αλεύρι το κομμάτι από την κουλούρα που είχε κρατήσει και τότε μπορεί να ξεκινήσει το γλέντι, το οποίο κρατάει μέρες ολόκληρες.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- K.M.Kolobova-E.L.Ozereckaja, Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Γ Ζωΐδη, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1989.
- Tamara Talbot Rice, Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών, μτφρ. Φ. Κ. Βώρου, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1993.