Μετάβαση στο περιεχόμενο

Άμβρα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Άμπαρο)
Άμβρα από τη Βόρεια Θάλασσα

Η άμβρα, αμπέρι, άμβαρο ή γκρι κεχριμπάρι, είναι στερεή, κηρώδης, εύφλεκτη ουσία με θαμπό γκρίζο ή μαύρο χρώμα που παράγεται στο πεπτικό σύστημα των φαλαινών φυσητήρων. Έχει θαλασσινή, κοπρανώδη μυρωδιά. Αποκτά γλυκιά, γήινη μυρωδιά με το πέρασμα του χρόνου, που συνήθως παρομοιάζεται με το άρωμα του αλκοόλ εντριβής χωρίς την ατμώδη χημική στυπτικότητα.[1]

Η άμβρα έχει εκτιμηθεί ιδιαίτερα από τους αρωματοποιούς ως σταθεροποιητικό που επιτρέπει στο άρωμα να διαρκέσει πολύ περισσότερο, αν και έχει ως επί το πλείστον αντικατασταθεί από συνθετικό αμβροξείδιο.[2] Τα σκυλιά έλκονται από τη μυρωδιά της άμβρας και μερικές φορές χρησιμοποιούνται από τους κυνηγούς άμβρας.[3]

Σχηματισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η άμβρα σχηματίζεται από μια έκκριση του χοληδόχου πόρου στα έντερα της φάλαινας φυσητήρα και μπορεί να βρεθεί να επιπλέει στη θάλασσα ή ξεβρασμένο στις ακτές. Εντοπίζεται μερικές φορές στην κοιλιά νεκρών φαλαινών φυσητήρων. Επειδή τα ράμφη των γιγάντιων καλαμαριών έχουν ανακαλυφθεί μέσα σε κομμάτια άμβρας, οι επιστήμονες έχουν θεωρήσει ότι η ουσία παράγεται από το γαστρεντερικό σωλήνα της φάλαινας για να διευκολύνει τη διέλευση σκληρών, αιχμηρών αντικειμένων που μπορεί να έχει φάει.

Η άμβρα αποβάλλεται σαν κόπρανα. Εικάζεται ότι μια μάζα άμβρας πολύ μεγάλη για να περάσει μέσα από τα έντερα αποβάλλεται μέσω του στόματος, αλλά αυτό παραμένει υπό συζήτηση.[4] Η άμβρα χρειάζεται χρόνια για να σχηματιστεί. Ο Κρίστοφερ Κεμπ, ο συγγραφέας του Floating Gold: A Natural (and Unnatural) History of Ambergris, λέει ότι παράγεται μόνο από φάλαινες φυσητήρες και μόνο από το ένα τοις εκατό από αυτές. Το αμπέρι είναι σπάνιο. Μόλις αποβληθεί από μια φάλαινα, συχνά επιπλέει για χρόνια πριν φτάσει στην ξηρά.[5] Οι μικρές πιθανότητες εύρεσης άμβρα και η νομική ασάφεια σχετικά με το καθεστώς της οδήγησε τους κατασκευαστές αρωμάτων να απομακρυνθούν από την άμβρα και οδήγησαν τους χημικούς σε αναζήτηση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων.[6]

Το γκρίζο κεχριμπάρι βρίσκεται κυρίως στον Ατλαντικό Ωκεανό και στις ακτές της Νότιας Αφρικής, Βραζιλίας, Μαδαγασκάρης, Ανατολικών Ινδιών, Μαλδίβων, Κίνας, Ιαπωνίας, Ινδίας, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας και στα νησιά Μολούκες. Η περισσοτερη άμβρα που συλλέγεται στο εμπόριο προέρχονται από τις Μπαχάμες στον Ατλαντικό, ιδιαίτερα το Νιου Πρόβιντενς. Το 2021, ψαράδες βρήκαν ένα κομμάτι άμβρας 280 λιβρών στις ακτές της Υεμένης, αξίας 1,5 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.[7] Έχει βρεθεί επίσης απολιθωμένη άμβρα ηλικίας 1,75 εκατομμυρίων ετών.[8]

Φυσικές ιδιότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αμπέρι βρίσκεται σε σβώλους διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, που συνήθως ζυγίζουν από 15 γραμμάρια έως 50 κιλά ή περισσότερο. Όταν αρχικά αποβληθεί από τη φάλαινα ή αφαιρεθεί από αυτήν, η λιπαρή πρόδρομη ουσία της άμβρας έχει ανοιχτό λευκό χρώμα (μερικές φορές με μαύρο χρώμα) και είναι μαλακή, με έντονη μυρωδιά κοπράνων. Μετά από μήνες έως χρόνια φωτοαποδόμησης και οξείδωσης στον ωκεανό, αυτή η πρόδρομη μορφή σταδιακά σκληραίνει, αποκτώντας σκούρο γκρι ή μαύρο χρώμα, κρούστα και κηρώδη υφή και μια περίεργη μυρωδιά που είναι ταυτόχρονα γλυκιά, γήινη, θαλάσσια και ζωώδης. Το άρωμά του έχει γενικά περιγραφεί ως μια πολύ πιο πλούσια και απαλή εκδοχή της ισοπροπανόλης χωρίς τη σκληρότητά της. Σε αυτή την κατάσταση, η άμβρα έχει ειδικό βάρος που κυμαίνεται από 0,780 έως 0,926. Λιώνει στους 62 °C (144 °F) περίπου και γίνεται λιπαρό, κίτρινο ρητινώδες υγρό και στα 100 °C (212 °F) εξατμίζεται σε λευκό ατμό. Είναι διαλυτό σε αιθέρα, και σε πτητικά και σταθερά έλαια.[9]

Χημικές ιδιότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η άμβρα είναι σχετικά μη αντιδραστική στο οξύ. Λευκοί κρύσταλλοι ενός τερπενίου γνωστού ως αμβρεΐνη, που ανακαλύφθηκαν από τους Ρουζίτσκα και Φέρναντ Λάρντον το 1946,[10][11][12] μπορούν να διαχωριστούν από το αμπέρι θερμαίνοντας ακατέργαστο αμπέρι σε αλκοόλη, αφήνοντας στη συνέχεια το διάλυμα που προκύπτει να κρυώσει. Η διάσπαση της σχετικά άοσμης αμβρεΐνης μέσω της οξείδωσης παράγει αμβροξάνη και αμβρινόλη, τα κύρια συστατικά μυρωδιάς της άμβρας.

  • Αμβρεΐνη
    Αμβρεΐνη
  • Αμβροξάνη
    Αμβροξάνη
  • Αμβρινόλη
    Αμβρινόλη

Η αμβροξάνη παράγεται πλέον συνθετικά και χρησιμοποιείται εκτενώς στη βιομηχανία αρωμάτων.[13]

Εφαρμογές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η άμβρα είναι κυρίως γνωστή για τη χρήση του στη δημιουργία αρωμάτων και αρωμάτων όπως ο μόσχος. Τα αρώματα μπορούν ακόμα να περιέχουν με άμβρα. Το αμπέρι έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά σε τρόφιμα και ποτά. Σύμφωνα με πληροφορίες, μια μερίδα αυγών και άμβρας ήταν το αγαπημένο πιάτο του Βασιλιά Κάρολου Β' της Αγγλίας.[14] Μια συνταγή για το λικέρ Rum Shrub από τα μέσα του 19ου αιώνα απαιτούσε να προστεθεί μια κλωστή άμβρας στο ρούμι, αμύγδαλα, γαρίφαλα, κασσία και φλούδα πορτοκαλιών για την παρασκευή ενός κοκτέιλ.[15] Έχει χρησιμοποιηθεί ως αρωματικός παράγοντας στον τουρκικό καφέ[16] και στη ζεστή σοκολάτα στην Ευρώπη του 18ου αιώνα.[17] Η ουσία θεωρείται αφροδισιακή σε ορισμένους πολιτισμούς.[18]

Κατά τον Μεσαίωνα, οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούσαν το αμπέρι ως φάρμακο για πονοκεφάλους, κρυολογήματα, επιληψία και άλλες παθήσεις.

Νομιμότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τον 18ο έως τα μέσα του 19ου αιώνα, η βιομηχανία της φαλαινοθηρίας άκμασε. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, σχεδόν 50.000 φάλαινες, συμπεριλαμβανομένων των φαλαινών φυσητήρων, σκοτώονταν κάθε χρόνο. Καθ' όλη τη διάρκεια του 1800, "εκατομμύρια φάλαινες σκοτώθηκαν για το λάδι, το κόκκαλο της φάλαινας και άμβρα" για να τροφοδοτήσουν τα κέρδη τους, και ως αποτέλεσμα σύντομα κινδύνευσαν ως είδος.[19] Λόγω των μελετών που έδειξαν ότι οι πληθυσμοί των φαλαινών απειλούνταν, η Διεθνής Επιτροπή Φαλαινοθηρίας θέσπισε ένα μορατόριουμ για την εμπορική φαλαινοθηρία το 1982. Αν και η άμβρα δεν συλλέγεται από τις φάλαινες, πολλές χώρες απαγορεύουν επίσης το εμπόριο άμβρας ως μέρος της γενικότερης απαγόρευσης για το κυνήγι και την εκμετάλλευση των φαλαινών.

Τα ούρα, τα κόπρανα και η άμβρα (που έχει εκκριθεί φυσικά από μια φάλαινα σπέρματος) είναι απόβλητα προϊόντα που δεν θεωρούνται μέρη ή παράγωγα ενός είδους CITES και επομένως δεν καλύπτονται από τις διατάξεις της σύμβασης.[20]

Παράνομη

  • Αυστραλία – Σύμφωνα με την ομοσπονδιακή νομοθεσία, η εξαγωγή και η εισαγωγή άμβρας για εμπορικούς σκοπούς απαγορεύεται από τον νόμο περί προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της βιοποικιλότητας του 1999. Οι διάφορες πολιτείες και εδάφη έχουν πρόσθετους νόμους σχετικά με την άμβρα.[21]
  • Ηνωμένες Πολιτείες – Η κατοχή και το εμπόριο άμβρας απαγορεύεται από τον νόμο του 1973 για τα απειλούμενα είδη.
  • Ινδία - Η πώληση ή η κατοχή είναι παράνομη βάσει του νόμου περί προστασίας της άγριας ζωής, 1972.

Νόμιμη

  • Ηνωμένο Βασίλειο[22]
  • Γαλλία[22]
  • Ελβετία[22]
  • Μαλδίβες[22]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Burr, Chandler (2003). The Emperor of Scent: A Story of Perfume, Obsession, and the Last Mystery of the Senses. New York: Random House. ISBN 978-0-375-50797-7. 
  2. ↑ Panten, J. and Surburg, H. 2016. Flavors and Fragrances, 3. Aromatic and Heterocyclic Compounds. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. 1–45.
  3. ↑ «Jovoy Paris 'Designed' for Fascinating Olfactory Experiences». Ikon London Magazine. Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2017. 
  4. ↑ William F. Perrin· Bernd Wursig (2009). Encyclopedia of Marine Mammals. Academic Press. σελ. 28. ISBN 978-0080919935. 
  5. ↑ Kemp, Christopher (2012). Floating Gold: A Natural (and Unnatural) History of Ambergris. University of Chicago Press. σελίδες 12–13. ISBN 978-0-226-43036-2. 
  6. ↑ Daley, Jason (14 Απριλίου 2016). «Your High-End Perfume Is Likely Part Whale Mucus». Smithsonian. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2018. 
  7. ↑ «A group of fishermen netted a $1.5 million whale-vomit windfall after dredging up a 280-pound hunk of the stuff». Business Insider. 
  8. ↑ Baldanza, Angela; Bizzarri, Roberto; Famiani, Federico; Monaco, Paolo; Pellegrino, Roberto; Sassi, Paola (30 July 2013). «Enigmatic, biogenically induced structures in Pleistocene marine deposits: A first record of fossil ambergris». Geology 41 (10): 1075. doi:10.1130/G34731.1. Bibcode: 2013Geo....41.1075B. https://www.researchgate.net/publication/254559304. 
  9. ↑  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Ambergris» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 1 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 794 
  10. ↑ Ruzicka, L.; Lardon, F. (1946). «Zur Kenntnis der Triterpene. (105. Mitteilung) Über das Ambreïn, einen Bestandteil des grauen Ambra». Helvetica Chimica Acta 29 (4): 912–921. doi:10.1002/hlca.19460290414. 
  11. ↑ Prelog, Vladimir; Jeger, Oskar (1980). «Leopold Ruzicka (13 September 1887 – 26 September 1976)». Biogr. Mem. Fellows R. Soc. 26: 411–501. doi:10.1098/rsbm.1980.0013. 
  12. ↑ Hillier, Stephen G.; Lathe, Richard (2019). «Terpenes, hormones and life: Isoprene rule revisited». Journal of Endocrinology 242 (2): R9–R22. doi:10.1530/JOE-19-0084. PMID 31051473. 
  13. ↑ «Ambrox/Ambroxan: a Modern Fascination on an Elegant Material». Perfume Shrine. 5 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2013. 
  14. ↑ Lord Macaulay (1848). «IV». The History of England from the Accession of James II. 1. Harper. σελ. 222. 
  15. ↑ Abbott, Edward (1864). The English and Australian Cookery Book. σελ. 272 (at the top). 
  16. ↑ «The starting point of Turkish coffee: Istanbul's historic coffeehouses». The Istanbul Guide. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2018. 
  17. ↑ Green, Matthew (March 11, 2017). «How the decadence and depravity of London's 18th century elite was fuelled by hot chocolate». The Daily Telegraph. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-01-12. https://ghostarchive.org/archive/20220112/https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/united-kingdom/england/london/articles/surprising-history-of-london-chocolate-houses/. Ανακτήθηκε στις July 15, 2017. 
  18. ↑ «The Origin of Ambergris». 
  19. ↑ Sherrow, Victoria L. (2001). For Appearance' Sake: The Historical Encyclopedia of Good Looks, Beauty, and Grooming. Greenwood. σελίδες 129. ISBN 9781573562041. 
  20. ↑ CITES CoP16 Com. II Rec. 2 (Rev. 1), Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Sixteenth meeting of the Conference of the Parties Bangkok (Thailand), 3–14 March 2013 Summary record of the second session of Committee II
  21. ↑ «Whale and Dolphin permits – Ambergris». Environment.gov.au. 28 Ιουνίου 1979. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2014. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 «Ambergris: lucky, lucrative and legal?». 10 Σεπτεμβρίου 2015. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ambergris στο Wikimedia Commons


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Άμβρα&oldid=10806657"