Υμηττός

Για για τον ομώνυμο δήμο της Αττικής, δείτε: Υμηττός Αττικής.

Υμηττός
Υμηττός 37°56′47″N 23°49′0″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Περιφέρεια Αττικής και Δήμος Παιανίας
Γεωγραφική υπαγωγή	Αττική
Υψόμετρο	1.026 μέτρα
Σχετικά πολυμέσα

Ο Υμηττός από την ανατολική πλευρά του

Ο Υμηττός είναι βουνό της Αττικής. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Υψώνεται μεταξύ του λεκανοπεδίου Αττικής και των Μεσογείων με κατεύθυνση από Β. προς Ν. από τη δίοδο του Αγίου Ιωάννου του Κυνηγού καταλήγοντας πάνω από τη Βούλα και τη Βάρη. Με μήκος 23 χιλιόμετρα και με το πλάτος του να ποικίλλει από 4 έως 6 χιλιόμετρα καλύπτει έκταση 80.000 στρεμμάτων. Έχει υποστεί καταστροφικές πυρκαγιές αλλά συνεχίζει να διαθέτει εκτάσεις πρασίνου από τις συνεχείς δενδροφυτεύσεις . Από γεωλογική άποψη ο Υμηττός ανήκει στην αττικοκυκλαδική ζώνη. Τα πετρώματά του περιέχουν ασβεστόλιθους, σχιστόλιθους και μεγάλες μάζες μαρμάρου και μαρμαρυγιακών σχιστολίθων.

Γενικές πληροφορίες

Περίπου στο μέσον χωρίζεται σε δύο τμήματα, το βόρειο με την ψηλότερη κορφή του που οι αρχαίοι Αθηναίοι τον ονόμαζαν Μέγα Υμηττό και το νοτιότερο Ελάττονα ή Άνυδρο Υμηττό (σήμερα Μαυροβούνι και Κόντρα). Η υψηλότερη κορυφή του λέγεται Εύζωνας με υψόμετρο 1026 μέτρα. Το Κορακοβούνι είναι ένα από τα πιο μεγάλα συνβουνά του Υμηττού. Προκυμαίνεται απο 3300 τ.μ κι η κορυφή του αγγίζει τα 728 μέτρα πάνω από την στάθμη της Θάλασσας, βρίσκεται δε κοντά στην περιοχή της Πεντέλης. Ακολουθούν οι κορυφές του Προφήτη Ηλία με 659 μέτρα το Μαυροβούνι με 770 μέτρα και το Στρώμα με 735 μέτρα.

Το βουνό είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία της αρχαίας Αθήνας. Σύμφωνα με τα ευρήματα και τις ιστορικές πηγές, στην περιοχή του όρους είχαν ιδρυθεί κατά την αρχαιότητα ιερά. Στη δυτική πλευρά του όρους υπήρχαν λατομεία εξόρυξης μαρμάρου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή μνημείων στους Ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Υμηττός παρ’ όλες τις καταπατήσεις των εδαφών του, την άναρχη δόμηση των ριζών του και των καταστροφικών συνεπειών των πυρκαγιών, διαθέτει – ακόμη – πλούσια βλάστηση. Διακρίνεται για τη μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και Πανίδας που το καθιστούν ένα σημαντικό βιότοπο της Αττικής. Τα τελευταία χρόνια νομοθετήθηκαν ειδικά μέτρα για την προστασία του. Αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς των κατοίκων της πρωτεύουσας που θέλουν να έρθουν κοντά στη φύση. Προσφέρεται για περιπάτους, ενώ ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος φτάνει ως την κορυφή του βουνού. Τα τελευταία χρόνια έχουν καθαριστεί και σηματοδοτηθεί διάφορα μονοπάτια, όπως τα μονοπάτια 2 και 3: η διαδρομή 2 (1,9 χλμ, κυκλική διαδρομή γύρω από τον λόφο Κορακοβούνι) και η διαδρομή 3 (2,5 χλμ, κυκλική διαδρομή με αφετηρία και τερματισμό το Κοιμητήριο Παπάγου).

Ο Υμηττός είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000.

Κλιματολογικά στοιχεία

Μέσες τιμές από Νοέμβριος 2007 - Αύγουστος 2011

Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μαρ	Απρ	Μαι	Ιουν	Ιουλ	Αυγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ
Μέση μέγιστη	13,3 °C	13,9 °C	17,1 °C	20,7 °C	25,6 °C	30,2 °C	33,4 °C	33,3 °C	27,7 °C	22,2 °C	19,4 °C	14,9 °C
Μέση ελάχιστη	8,2 °C	7,8 °C	10,4 °C	13,5 °C	17,8 °C	22,6 °C	25,3 °C	25,5 °C	20,5 °C	16,6 °C	13,2 °C	9,9 °C

Πηγή: Μετεωρολογικός Σταθμός Υμηττού

Υμηττός (θέα από δυτικά)

Μνημεία του Υμηττού

Μονή Αστερίου

Ο ναός Προφήτη Ηλία στο Κορωπί.

Άποψη του όρους Υμηττού από την Ακρόπολη

Εκτός από τις ομορφιές της φύσης, στον Υμηττό υπάρχουν και αρχαιολογικά ευρήματα αλλά και σπουδαία βυζαντινά μοναστήρια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν:

• η μονή Καισαριανής, που χρονολογείται από τον 2ο αιώνα και είναι κτισμένη στις πλαγιές του βουνού, πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού. Η μονή άκμασε τον 12ο και 13ο αιώνα όπου αποτελούσε πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο.
• η μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, χτισμένη ανάμεσα στις περιοχές Χολαργός και Παπάγου
• η μονή του Αγίου Ιωάννου του Κυνηγού, χτισμένη στη βορειότερη κορυφή του Υμηττού τον 12ο αιώνα.
• η μονή Αγίου Ιωάννη Προδρόμου Καρέα, χτισμένη στις δυτικές πλαγιές του Υμηττού, κοντά στη συνοικία του Καρέα
• η μονή Αστερίου χτισμένη στη βορειοδυτική πλευρά του Υμηττού, δυτικά της μονής της Καισαριανής.

Αξιόλογα φυσικά μνημεία του Υμηττού είναι τα σπήλαια που σχηματίζονται στις πλαγιές του. Σημαντικότερο και μεγαλύτερο είναι το σπήλαιο Κουτούκι, που βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του βουνού, πάνω από την Παιανία. Άλλο μικρότερο σπήλαιο του Υμηττού είναι το σπήλαιο Λιοντάρι που βρίσκεται στα βόρεια του βουνού, δυτικά των Γλυκών Νερών και η ονομασία του συνδέεται με την τοπική παράδοση για το λιοντάρι του Υμηττού που ζούσε στο βουνό κατά το παρελθόν και τρομοκρατούσε τους κατοίκους της γύρω περιοχής.

Λαογραφία

Κοινώς ο Υμηττός ονομάζεται «Τρελλός» (ή Τρελοβούνι), όνομα που πιθανόν προέρχεται από τη γαλλική προσφώνηση très long (πολύ μακρύς) ξένων επισκεπτών. Εξ αυτού παλαιότερα τους Αθηναίους τους αποκαλούσαν τελείως παλαβούς «αφού ο Ήλιος έβγαινε απ΄ τον Τρελλό και έδυε στο Δαφνί». Επίσης ελαφρά τραγούδια είχαν θέμα τους τον Υμηττό, όπως το «Εκεί ψηλά στον Υμηττό υπάρχει κάποιο μυστικό...» κλπ..

Χλωρίδα του Υμηττού

Χλωρίδα

Η χλωρίδα του όρους περιλαμβάνει περίπου 650 ταξινομικές μονάδες (είδη και υποείδη) Πτεριδοφύτων και Σπερματοφύτων, οι 54 είναι ενδημικές της Ελλάδας ενώ οι 59 προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία και διεθνείς συμβάσεις ή περιλαμβάνονται σε καταλόγους απειλούμενων ειδών. 

Στο αισθητικό δάσος Υμηττού έχουν καταγραφεί περισσότερα από 40 είδη ορχιδέων, μία από τις υψηλότερες πυκνότητες ορχεοειδών της Ευρώπης αναλογικά με την έκταση, ενώ στο βουνό μπορεί να βρει κανείς και ενδημικά είδη Crocus και Centaurea.

Οι αναδασωτικές επεμβάσεις στο σύνολο του Αισθητικού Δάσους από τη Φιλοδασική Ένωση Αθηνών είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μωσαϊκού βλάστησης όπου κυριαρχεί η τραχεία πεύκη σε αμιγείς συστάδες ή σε ανάμειξη με κυπαρίσσι και με πλατύφυλλα είδη όπως η κουτσουπιά, η χαρουπιά και η χνοώδης δρυς. Στις βραχώδεις περιοχές κυριαρχούν τα πεύκα τα  πουρνάρια και οι αγριελιές. Το μωσαϊκό συμπληρώνουν ενότητες με ιδιαίτερη φυσιογνωμία (σε περιορισμένη έκταση) όπως ο «ιστορικός ελαιώνας», ο γειτονικός κυπαρισσώνας, οι ευκάλυπτοι κυρίως στα νότια του νεκροταφείου Καισαριανής, η παραρεμμάτια βλάστηση κ.α.

Τοπίο στον Υμηττό με φόντο την Αθήνα

Αναλυτικά η βλάστηση του Αισθητικού δάσους Υμηττού συγκροτείται από τα παρακάτω κύρια δασικά είδη: Pinus brutia, Pinus halepensis, Pinus pinea, Cupressus sempervirens var. horizontalis, Cupressus sempervirens var. pyramidalis, Cupressus arizonica var. glabra, Cercis siliquastrum, Quercus pubescens, Quercus ilex, Ceratonia siliqua.

Εκτός από τα προαναφερθέντα είδη, σποραδικά έχουν φυτευτεί και τα είδη που ακολουθούν: Quercus aegilops, Ailanthus altissima, Acacia cyanophylla, Eucalyptus globulus, Parcinsonia sp., Schinus molle, Pyrus amygdaliformis και Platanus orientalis.

Στα διάκενα και σε εκτάσεις προσφάτως αναδασωμένες, δημιουργούνται πλούσιοι φρυγανότοποι με κυρίαρχα τα είδη: Sarcopoterium spinosum, Phlomis fruticosa, Thymbra capitata, Cistus salvifolius, Cistus incanus, Euphorbia acanthothamnos, Genista acanthoclada, Fumana thymifolia, Hypericum empetrifolium, Inula viscosa, Satureja thymbra, Helichrysum sp., Calycotome vilosa, Tragopogon sp., Thapsia garganica, Verbascum undulatum, Anthyllis hermaniae, Globularia alypum, Thymelaea tartonraira, Balotta acetabulosa κλπ.

Τα αγρωστώδη που συναντώνται στην περιοχή εντάσσονται στην κατηγορία των ειδών των θαμνωδών ψευδοστεππών που προήλθαν από την υποβάθμιση της φυσικής δασικής βλάστησης (Brachypodium ramosum, Poa bulbosa, Avena sp., Bromus sp. κλπ). Στην περιοχή συναντώνται σημαντικά είδη γεωφύτων όπως: Cyclamen graecum, Colchicum sp., Asphodeline lutea, Asphodelus fistulosus, Allium roseum, Fritillaria graeca, Lloydia graeca, Ornithogallum atticum, Muscari comosum, Asparagus acutifolius, Smilax aspera, Crocus sp., Sternbergia lutea, Cephalanthera rubra, Serapias sp., διάφορα είδη Ophrys και Orchis κλπ. 

Πανίδα

Κοπάδι προβάτων στις πλαγιές του Υμηττού

Στον Υμηττό έχουν καταγραφεί πολλά είδη θηλαστικών, αρκετά από αυτά σπάνια και προστατευόμενα, όπως διάφορα είδη νυχτερίδων (όλα προστατευόμενα), αλεπούδες, σκαντζόχοιροι, κουνάβια, νυφίτσες, μυγαλές. Επίσης έχουν καταγραφεί 112 είδη πτηνών, τα οποία είναι επιδημητικά, μεταναστευτικά, χειμερινοί επισκέπτες και περιστασιακά εμφανιζόμενα. Ο αριθμός αυτός είναι το ¼ των ειδών που υπάρχουν στην Ελλάδα. Υπάρχουν αρκετά είδη ερπετών (όλα προστατευόμενα), ανάμεσά τους δύο από τα τρία είδη χερσαίων χελωνών που υπάρχουν στην Ελλάδα 2 είδη χελώνας, 3 είδη φιδιών, αρκετές σαύρες, πολλά είδη αμφιβίων κυρίως βάτραχοι και φρύνοι. 

Θηλαστικά

Από τα θηλαστικά τα πιο γνωστά είδη είναι η αλεπού και ο λαγός. Άλλα θηλαστικά που έχουν καταγραφεί στο βουνό είναι τα: ασβός, νυφίτσα, πετροκούναβο (Martes foina), ενώ παρατηρούνται και αρκετά είδη νυχτερίδων, μερικά από τα οποία ζουν στα άφθονα σπήλαια και κοιλώματα του Υμηττού με ιδιαίτερα σημαντική να θεωρείται η παρουσία των ρινόλοφων του Βλάσιους (Rhinolophus blasii) και του απειλούμενου μικρορινόλοφου (Rhinolophus hipposideros).

Πτηνά

Αιγαιοτσιροβάκος

Ο Υμηττός είναι πολύ σημαντικός μεταναστευτικός σταθμός για χιλιάδες πτηνά και αποτελεί το μοναδικό σημείο στο λεκανοπέδιο που έχουν καταγραφεί μεγάλα αρπακτικά να μεταναστεύουν. Εκατόν τριάντα είδη πτηνών έχουν καταγραφεί στις περιοχές που γειτνιάζουν στην Αθήνα, καθώς και το Αισθητικό Δάσος Υμηττού, από τα οποία σχεδόν τα μισά φωλιάζουν εκεί.

1.     Αρπακτικά πουλιά: η αετογερακίνα (Buteo rufinus), ο φιδαετός (Circaetus gallicus), το βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus) κλπ ενώ κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης έχουν παρατηρηθεί άτομα πετρίτη (Falco peregrinus), όρνιου (Gyps fulvus), μαυροπετρίτη (Falco eleonorae), σφηκιάρη (Pernis apivorus), κά.

2.     Αρκετά είδη πουλιών με περιορισμένη γεωγραφικά αναπαραγωγική κατανομή- βαλκανική ή νοτιοανατολική Μεσόγειο- που αναπαράγονται στον Υμηττό: η νησιώτικη πέρδικα (Alectoris chukar), το φρυγανοτσίχλονο (Emperiza caesia), ο αιγαιοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli), αλλά και είδη με ευρύτερη μεσογειακή κατανομή, όπως η Ωχροστριτσίδα (Hippolais pallida).

3.     Τέσσερα είδη νυκτόβιων αρπακτικών: η μικρή κουκουβάγια (Athene noctua), η τυτώ (Tyto alba), ο γκιώνης (Otus scops) και χουχουριστής (Strix aluco). 

Μικρόπουλα που περνούν κατά την περίοδο της μετανάστευσης: Στα ανοιχτά σημεία, μπορεί να διακρίνει κανείς τον κοκκινοκεφαλά (Lanius senator) και τον αετομάχο (L. collurio), τον δασοφυλλοσκόπο (Phylloscopus sibilatrix), τον καλόγερο (Parus major) και τον σταχτομυγοχάφτη (Muscicapa striata), ενώ στα βράχια συναντάται ο βραχοτσοπανάκος (Sitta neumayer).

Κατά τους χειμερινούς μήνες τον πρώτο λόγο έχουν τα διάφορα είδη τσιχλών (Turdus spp.) που βρίσκουν στους ελαιώνες πλούσια τροφή, πολύ σημαντική για να καταφέρουν να επιβιώσουν το δύσκολο χειμώνα. Άλλα μικρότερα είδη που παρατηρούνται κυρίως το φθινόπωρο και το χειμώνα είναι τα: κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula), τρυποφράχτης (Troglodytes troglodytes), ο κοκκοθραύστης (Coccothraustes coccothraustes), φλώρος (Carduelis chloris), μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala) κ.λπ.

Ερπετά

Άξια αναφοράς είναι τα φίδια λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata quatorlineata), σπιτόφιδο (Zamenis situla), οχιά (Vipera ammodytes) και οι χελώνες κρασπεδωτή χελώνα (Testudo marginata) και μεσογειακή χελώνα (Testudo hermanni hermanni).

Έντομα

Συνηθισμένη εικόνα στον Υμηττό είναι τα μελίσσια, αν και η μελισσοκομία παρουσιάζει κάμψη. Τα ανθισμένα λουλούδια και οι αρωματικοί φρυγανότοποι φιλοξενούν και ένα πλήθος άλλων ειδών όπως πεταλούδες (άξιες λόγου είναι οι προστατευόμενες Papilio alexanor, Hipparchia aristaeus, Agrodiaetus admetus, κ.α), κολεόπτερα και ορθόπτερα, μερικά από τα οποία είναι ενδημικά είδη του Υμηττού όπως τα Dolichopoda insignis και Dolichopoda petrochilos που ζουν σε σπήλαια του Υμηττού. 

Θέα από τον Υμηττό

Συλλογή φωτογραφιών

• 
  Νεροχελώνα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Hymettus στο Wikimedia Commons