Ψάρι μονομάχος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ψάρι μονομάχος
Αρσενικός μονομάχος halfmoon που επιδεικνύει τα πτερύγιά του το 2007
Αρσενικός μονομάχος halfmoon που επιδεικνύει τα πτερύγιά του το 2007

Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata)
Ομοταξία: Ακτινοπτερύγιοι (Actinopterygii)
Τάξη: Περκόμορφα (Perciformes)
Οικογένεια: Οσφρονημίδες (Osphronemidae)
Γένος: Μπέτα[1]
Είδος: B. splendens
Διώνυμο
Betta splendens (Μπέτα η λαμπρή)
Regan, 1910

To Betta Splenders (Siamese Fighting Fish - Σιαμαίο Μαχητικό ψάρι), ή στην καθομιλουμένη μονομάχος είναι ένα ψάρι του γλυκού νερού, που αποτελεί μέλος της οικογένειας των Γκουράμι. Είναι αρκετά δημοφιλές ως ψάρι ενυδρείου, εν μέρει χάρη στο εξωτικό του χρώμα καθώς και το περίεργο σώμα του. Το είδος είναι ιθαγενές στην λεκάνη Μέκονγκ της Ταϊλάνδης, το Λάος, την Καμπότζη και το Βιετνάμ και συγκεντρώνεται κυρίως στον ποταμό Τσόυ Πέρια στην Ταϊλάνδη. Τα ψάρια μπορούν να βρεθούν σε κανάλια και ρυάκια, καθώς και ορυζώνες. Ταξινομήθηκε ως είδος από τον Τσαρλς Τέιτ Ρέγκαν το 1910, όποτε έλαβε την επιστημονική του ονομασία "Betta splendens"", η οποία μεταφράζεται στα Ελληνικά μεταφράζεται ως "Μπέτα η λαμπρή". Παρόλο που λέγεται "μονομάχος", το ψάρι είναι πολύ ήρεμο και δεν ενοχλεί άλλα ψάρια[2]. Είναι ωστόσο γνωστά για την επιθετικότητά τους. Οι αρσενικοί μονομάχοι επιτίθενται σε άλλους αρσενικούς, εάν βρίσκονται στην ίδια δεξαμενή. Εάν δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής, μόνο ο ένας ή και κανένας επιβιώνει από τη μάχη. Οι αρσενικοί μονομάχοι επιτίθενται ακόμα και στη δική τους αντανάκλαση. Για αυτό τον λόγο, οι κάτοχοι ενυδρείου, κρατούν μόνο έναν αρσενικό μονομάχο. Οι δε θηλυκοί μονομάχοι ή "μονομαχίνες" μπορούν επίσης να γίνουν άγριες και επιθετικές μεταξύ τους εάν βρίσκονται σε πολύ μικρό ενυδρείο. Τυπικά δεν συνιστάται να είναι μαζί αρσενικοί και θηλυκοί μονομάχοι, εκτός προσωρινά για λόγους αναπαραγωγής, η οποία πρέπει πάντα να γίνεται με μεγάλη προσοχή.[3]

Εμφανίζεται ως ευάλωτο από την IUCN. Συνήθως, το μακρύ πέπλο που έχει στο πίσω μέρος του σώματός του έχει πιο ανοιχτό χρώμα από ότι το υπόλοιπο σώμα του. Το μέρος του σώματος που κινείται καθώς το ψάρι κολυμπάει είναι δύο μικρά πτερύγια δεξιά και αριστερά στο σώμα του.

Οι μονομάχοι συνήθως φτάνουν σε μήκος μέχρι και τα 6,5 εκατοστά.

Εμφάνιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αποχρώσεις ποικίλλουν. Αν και τα δείγματα ενυδρείων είναι ευρέως γνωστά για τα λαμπερά τους χρώματα και τα μεγάλα πτερύγια, όπου απαντάται ελεύθερο στη φύση, ο Μονομάχος έχει λιγότερο εντυπωσιακά όμως χρώματα. Ο φυσικός χρωματισμός των μονομάχων συνήθως αποτελείται από θαμπό πράσινο, καφέ και γκρίζο σώμα και τα πτερύγια των άγριων δειγμάτων είναι μικρά. Στην άγρια φύση, εμφανίζουν έντονα χρώματα μόνο όταν αναταράσσονται. Στην αιχμαλωσία, έχουν εκτραφεί έτσι ώστε να εμφανίσουν μια ζωντανή σειρά από χρώματα και τύπους ουράς.[4]

Κατάσταση διατήρησης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και δημοφιλής ως ψάρι ενυδρείου, η IUCN έχει ταξινομήσει τον Μονομάχο ως ευάλωτο (vulnerable).[5] Τα ψάρια είναι εκ φύσεως ενδημικά στην Ταϊλάνδη και μπορούν να βρεθούν σε ρηχές περιοχές σε έλη ή ορυζώνες.[5] Η κύρια απειλή οφείλεται στην καταστροφή των οικοτόπων και τη ρύπανση, καθώς οι γεωργικές εκτάσεις εξακολουθούν να αναπτύσσονται σε ολόκληρη την κεντρική Ταϊλάνδη.[5]

Διατροφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο μονομάχος τρέφεται με ζωοπλαγκτόν, καρκινοειδή και προνύμφες κουνουπιών και άλλων εντόμων.Στην αιχμαλωσία μπορούν να τρέφονται με ποικίλη διατροφή σφαιριδίων ή κατεψυγμένων τροφών, όπως γαρίδες άλμης, αιματόζωα, δαφνία και πολλά άλλα.

Είναι εκ φύσεως εντομοφάγα ψάρια και δεν καταναλώνουν φυτά, ωστόσο, μπορούν να καταναλώσουν την τροφή άλλων ψαριών, αν υπάρχουν, ακόμα και φυτικής ύλης.

Αναπαραγωγή και πρώιμη ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα ζευγάρι που αναπαράγεται κάτω από μια φωλιά φυσαλίδων σε μια δεξαμενή εκτροφέα.
Νεοσσοί 11 ημερών σε φωλιά φυσαλίδων

Οι αρσενικοί μονομάχοι θα φουσκώσουν τα βράγχια τους, θα απλώσουν τα πτερύγιά τους και θα στρέψουν το σώμα τους σε χορό αν ενδιαφέρονται για ένα θηλυκό. Εάν το θηλυκό ενδιαφέρεται επίσης, θα σκουραίνει στο χρώμα και θα αναπτύξει κατακόρυφες γραμμές γνωστές ως breeding bars (μπάρες αναπαραγωγής) ως απάντηση. Τα αρσενικά κατασκευάζουν φωλιές φυσαλίδων διαφόρων μεγεθών και πάχους στην επιφάνεια του νερού. Τα περισσότερα τείνουν να το κάνουν αυτό τακτικά ακόμα και αν δεν υπάρχει θηλυκό.

Η πράξη της ωοτοκίας ονομάζεται "nuptial embrace" ("γαμήλια αγκαλιά"), γιατί το αρσενικό αναδιπλώνει το σώμα του γύρω από το θηλυκό. Περίπου 10-40 αυγά απελευθερώνονται σε κάθε αγκαλιά, μέχρις ότου εξαντληθούν τα αυγά. Το αρσενικό, με τη σειρά του, απελευθερώνει σπέρμα στο νερό, και η γονιμοποίηση λαμβάνει χώρα εξωτερικά. Κατά τη διάρκεια και μετά την ωοτοκία, το αρσενικό χρησιμοποιεί το στόμα του για να μαζέψει τα αυγά και να τα βάλει στη φωλιά φυσαλίδων (κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος το θηλυκό βοηθά μερικές φορές τον σύντροφό του, αλλά πιο συχνά απλώς καταβροχίζει όλα τα αυγά που καταφέρνει να πιάσει). Μόλις η θηλυκιά απελευθερώσει όλα τα αυγά της, εκδιώχνεται μακριά από την περιοχή του αρσενικού, καθώς πιθανότατα θα φάει τα αυγά.

Μονομάχος δημιουργεί φωλιά φυσαλίδων.
Ένας νεοσσός 15 ημερών, ελεύθερης κολύμβησης, μολύνεται με Piscinoodinium sp, μία συνηθισμένη επιδημία σε νεοσσούς σε αιχμαλωσία.

Τα αυγά θα παραμείνουν στη φροντίδα του αρσενικού. Αυτός τα κρατάει προσεκτικά στη φωλιά φυσαλίδων του, φροντίζοντας να μην πέφτουν, επισκευάζοντας τη φωλιά όπως απαιτείται. Η επώαση διαρκεί 24-36 ώρες. οι νεοσσοί παραμένουν στη φωλιά για τις επόμενες δύο έως τρεις ημέρες έως ότου απορροφηθεί πλήρως ο κρόκος του αυγού. Στη συνέχεια, εγκαταλείπουν τη φωλιά και αρχίζει το στάδιο ελεύθερης κολύμβησης. Σε αυτή την πρώτη περίοδο της ζωής τους, τα "μονομαχάκια" εξαρτώνται απόλυτα από τα βράγχια τους, καθώς το όργανο λαβυρίνθου το οποίο επιτρέπει στο είδος να αναπνέει ατμοσφαιρικό οξυγόνο τυπικά αναπτύσσεται σε ηλικία τριών έως έξι εβδομάδων, ανάλογα με το γενικό ρυθμό ανάπτυξης, ο οποίος μπορεί να είναι πολύ μεταβλητός. Ο μονομάχος μπορεί να φτάσει σε σεξουαλική ωριμότητα σε ηλικία μόλις 4-5 μηνών.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μαχητικό ψάρι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κάποιοι άνθρωποι της Ταϊλάνδης και της Μαλαισίας είναι γνωστό ότι έχουν συλλέξει αυτά τα ψάρια πριν από τον 19ο αιώνα από την άγρια φύση για να τα εκτρέψουν για μάχες παρόμοιες με τις γνωστές "κοκορομαχίες".

Στην άγρια φύση, ο μονομάχος μάχεται μόνο για λίγα λεπτά, πριν το ένα ψάρι σταματήσει. Οι μάχες εξημερωμένων μονομάχων μπορούν να διαρκέσουν πολύ περισσότερο, με τους νικητές να αποφασίζονται από τη βούληση να συνεχίσουν τις μάχες. Μόλις ένα ψάρι υποχωρήσει, ο αγώνας τελείωσε.

Βλέποντας τη δημοτικότητα αυτών των αγώνων, ο βασιλιάς της Ταϊλάνδης, Ράμα ο Γ', άρχισε να εκδίδει άδεια για συλλογή μονομάχων. Το 1840, έδωσε μερικά από τα αγαπημένα του ψάρια σε έναν άνθρωπο ο οποίος με τη σειρά του τους έδωσε στον Τίοντορ Έντουαρντ Κάντορ, ιατρικό επιστήμονα. Εννέα χρόνια αργότερα, ο Κάντορ έγραψε ένα άρθρο που το περιγράφει με το όνομα Macropodus pugnax (Μακρόπους ο αγωνιστικός). Το 1909, ο ιχθυολόγος Τσαρλς Τέιτ Ρέγκαν, όταν συνειδητοποίησε ένα άλλο είδος ονομάστηκε ήδη έτσι, το επαναταξινόμησε ως Betta Splenders.[6]

Το λαϊκό όνομα "plakat", προέρχεται από την ταϊλανδική λέξη pla kad (ปลา กัด), η οποία κυριολεκτικά σημαίνει "ψάρι που δαγκώνει" και είναι το Ταϊλανδικό για όλα τα μέλη του συμπλέγματος του είδους Betta Splenders (όπως όλα τα μέλη έχουν επιθετικές τάσεις στην άγρια φύση και όλα εκτρέφονται εκτενώς για επιθετικότητα στην ανατολική Ταϊλάνδη).

Ψάρι ενυδρείου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1892 το είδος εισήχθη στη Γαλλία από τον Γάλλο εισαγωγέα ψαριών ενυδρείου Πιέρ Καρμπονιέ στο Παρίσι και το 1896 ο Γερμανός εισαγωγέας ψαριών ενυδρείων Πάουλ Μάτε στο Βερολίνο εισήγαγε τα πρώτα δείγματα στη Γερμανία από τη Μόσχα.

Εισαγόμενο είδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Ιανουάριο του 2014 ένας μεγάλος πληθυσμός ψαριών ανακαλύφθηκε στην πλημμύρα του ποταμού Αδελαΐδα στη βόρεια επικράτεια της Αυστραλίας.[7] Ως ένα εισαγόμενο είδος αποτελούν απειλή για τα ιθαγενή ψάρια και τους βατράχους.[7]

Στο ενυδρείο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι μονομάχοι προτιμούν θερμοκρασία νερού περίπου 24- 28 ° C, αλλά φαίνεται ότι επιβιώνουν προσωρινά στις ακραίες θερμοκρασίες (13 ° C) ή 95 ° F (35 ° C). Όταν διατηρούνται σε πιο κρύα κλίματα, συνιστώνται θερμαντήρες ενυδρείων.[8]

Οι μονομάχοι επηρεάζονται επίσης από τα επίπεδα pH του νερού. Τα ιδανικά επίπεδα για τον μονομάχο θα ήταν σε ουδέτερο pH (7.0). Ωστόσο, οι Μονομάχοι είναι ελαφρώς ανεκτικοί προς τα επίπεδα του pH.[9] Έχουν ένα όργανο γνωστό ως "λαβύρινθο" που τους επιτρέπει να αναπνέουν αέρα στην επιφάνεια του νερού. Αυτό το όργανο θεωρήθηκε ότι επιτρέπει στα ψάρια να διατηρούνται σε μη διατηρημένα ενυδρεία[10], αλλά αυτή είναι μια εσφαλμένη αντίληψη, καθώς η κακή ποιότητα του νερού καθιστά όλα τα τροπικά ψάρια, συμπεριλαμβανομένου του μονομάχου, πιο ευαίσθητα σε ασθένειες.

Διατηρούμενοι σωστά και τρεφόμενοι με την σωστή διατροφή, οι μονομάχοι συνήθως ζουν γύρω στα τέσσερα με πέντε χρόνια, αλλά μπορεί να ζουν σε σπάνιες περιπτώσεις μεταξύ 7 και 10 ετών.

Μέγεθος ενυδρείου και συγκατοικούμενα ψάρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ελάχιστο μέγεθος της δεξαμενής σχετίζεται άμεσα με το πόσο έμπειρος είναι ο κάτοχος ψαριών και πόσο συχνά θέλουν να πραγματοποιήσουν αλλαγές νερού, προκειμένου να διατηρηθεί το νερό παρθένο. Ο μονομάχος πρέπει φυσικά να έχει αρκετό χώρο για να κολυμπήσει, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι απαιτούν πολύ χώρο. Λόγω του λαβύρινθου οργάνου τους, δεν εξαρτώνται από τα υψηλά επίπεδα οξυγόνου στο νερό, επομένως δεν απαιτείται μεγάλη επιφάνεια για ανταλλαγή αερίων.

Η αξιόπιστη εκτέλεση τακτικών μερικών αλλαγών νερού (κάθε δεύτερη μέρα για μικρές μη φιλτραρισμένες δεξαμενές) θα διασφαλίζει τουλάχιστον την ποιότητα του νερού σε μια μικρότερη δεξαμενή είναι αποδεκτή. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι τα 20 έως 30 λίτρα είναι το ιδανικό μέγεθος δεξαμενής για έναν μονομάχο. [11]

Οι μονομάχοι μπορούν να συνυπάρχουν με ψάρια που τρέφονται στον πυθμένα, ωστόσο δεν συνιστάται να διατηρούνται με ψάρια που μπορεί να τρώνε τα πτερύγια τους ή να καταστρέψουν τα λέπια τους (ένα παράδειγμα είναι το Σιαμαίος Αλγοφάγος, εάν διατηρείται σε δεξαμενή ακατάλληλου μεγέθους,)

Παραλλαγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραλλαγή "Κίτρινος Δαλματίας". Λέγονται έτσι γιατί έχουν σκουρόχρωμες βούλες στα πτερύγιά τους, παρόμοια με τους σκύλους Δαλματίας.

Ο μονομάχος μπορεί να υβριδοποιηθεί με τους B. imbellis, B. mahachaiensis και B. smaragdina, αν και με τους τελευταίους, οι νεοσσοί τείνουν να έχουν χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Εκτός από αυτά τα υβρίδια στο γένος Betta, έχει αναφερθεί διαγενετική υβριδοποίηση Betta splendens και Macropodus opercularis. (το οποίο στην καθομιλουμένη λέγεται παραδεισόψαρο).

Οι εκτροφείς σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να αναπτύσσουν νέες ράτσες. Συχνά, τα αρσενικά του είδους πωλούνται κατά προτίμηση σε καταστήματα λόγω της ομορφιάς τους, σε σύγκριση με τα θηλυκά. Τα θηλυκά σχεδόν ποτέ δεν αναπτύσσουν τα πτερύγια τόσο όμορφα όσο τα αρσενικά του ίδιου τύπου και συχνά είναι πιο ήπια στο χρωματισμό, αν και ορισμένοι εκτροφείς καταφέρνουν να εκτρέψουν θηλυκά με αρκετά μακριά πτερύγια και φωτεινά χρώματα.

Συμπεριφορά και νοημοσύνη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αρσενικοί μονομάχοι, όπως ο εικονιζόμενος, μπορούν να επιτεθούν στην αντανάκλασή τους νομίζοντας ότι πρόκειται για πραγματικό ψάρι.

Οι μονομάχοι παρουσιάζουν περίπλοκα μοτίβα συμπεριφοράς, τα οποία ποικοίλουν από ράτσα σε ράτσα.[12][13] Έρευνα δείχνει ότι μπορούν να μάθουν συνειρμική μάθηση, στην οποία υιοθετούν μια σταθερή απόκριση μετά την έκθεση σε νέα ερεθίσματα.[13] Αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν κάνει τους μονομάχους να υπόκεινται σε εντατική μελέτη από ηθολόγους, νευρολόγους και συγκριτικούς ψυχολόγους.[14][15][16]

Αρσενικά και θηλυκά φουντώνουν ή φουσκώνουν τα καλύμματα των βραγχιών τους για να φαίνονται πιο εντυπωσιακά, είτε για να εκφοβίσουν άλλους αντιπάλους είτε ως πράξη ερωτοτροπίας. Το ξέσπασμα εμφανίζεται επίσης όταν εκφοβίζονται από κίνηση ή αλλαγή σκηνής στο περιβάλλον τους. Στην αιχμαλωσία, οι μονομάχοι μπορούν να φανούν να φουντώνουν στην αντανάκλασή τους επειδή δεν περνούν το τεστ του καθρέφτη για αυτοαναγνώριση. Και τα δύο φύλα εμφανίζουν ωχρές οριζόντιες ράβδους εάν είναι πιεσμένα ή φοβισμένα. Ωστόσο, τέτοιες χρωματικές αλλαγές, κοινές στα θηλυκά οποιασδήποτε ηλικίας, είναι σπάνιες στα ώριμα αρσενικά λόγω της έντασης του χρώματός τους. Τα θηλυκά συχνά φουντώνουν σε άλλα θηλυκά. Τα ψάρια που φλερτάρουν συμπεριφέρονται παρόμοια, με κάθετες αντί για οριζόντιες ρίγες που δείχνουν προθυμία και ετοιμότητα για αναπαραγωγή.

Οι μονομάχοι απολαμβάνουν μια διακοσμημένη δεξαμενή, καθώς επιδιώκουν να διεκδηκίσουν έδαφος ακόμα και όταν στεγάζονται μόνοι. Μπορούν να διεκδηκίσουν μια περιοχή με επίκεντρο ένα φυτό ή μια βραχώδη κόγχη, μερικές φορές γίνονται πολύ κτητικοί και επιθετικοί απέναντι σε αντιπάλους που παραβιάζουν. Κατά συνέπεια, οι μονομάχοι, εάν φιλοξενούνται με άλλα ψάρια, απαιτούν τουλάχιστον 45 λίτρα. Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι μονομάχοι είναι συμβατοί με πολλά άλλα είδη ψαριών ενυδρείου.[17] Δεδομένων των κατάλληλων παραμέτρων, οι μονομάχοι θα γίνουν επιθετικοί μόνο προς μικρότερα και πιο αργά ψάρια από τους ίδους, όπως τα γκάπι.[18]

Η επιθετικότητα του μονομάχου τους έκανε ιστορικά αντικείμενα τζόγου∙ δύο αρσενικά ψάρια κοντράρονται το ένα εναντίον του άλλου για να παλέψουν, κατόπιν στοιχήματος. Η μάχη χαρακτηρίζεται από τσίμπημα πτερυγίων, φουσκωμένα βράγχια, εκτεταμένα πτερύγια και έντονο χρώμα.[19] Ο αγώνας συνεχίζεται έως ότου ένας συμμετέχων υποταχθεί ή προσπαθήσει να υποχωρήσει. Το ένα ή και τα δύο ψάρια μπορεί να πεθάνουν ανάλογα με τη σοβαρότητα των τραυματισμών τους, αν και οι μονομάχοι σπάνια σκοπεύουν να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Για να αποφευχθούν οι τσακωμοί για την κτητικότητα, τα αρσενικά ψάρια είναι καλύτερα να απομονώνονται το ένα από το άλλο. Τα αρσενικά περιστασιακά ανταποκρίνονται επιθετικά ακόμα και στις δικές τους σκέψεις. Αν και αυτό είναι προφανώς πιο ασφαλές από την έκθεση των ψαριών σε άλλο αρσενικό, η παρατεταμένη θέαση της αντανάκλασής τους μπορεί να οδηγήσει σε άγχος σε ορισμένα άτομα. Δεν ανταποκρίνονται όλοι οι μονομάχοι αρνητικά στα άλλα αρσενικά, ειδικά εάν η δεξαμενή είναι αρκετά μεγάλη ώστε κάθε ψάρι να δημιουργήσει τη δική του καθορισμένη περιοχή.[20]

Επιθετικότητα στα θυληκά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά, μελέτες έχουν δείξει ότι οι θηλυκοί μονομάχοι, οι οποίοι στο "ιδίωμα" των ενυδρειστών ονομάζονται "μονομαχίνες", παρουσιάζουν παρόμοιες επιθετικές συμπεριφορές με τα αρσενικά, αν και λιγότερο συχνά και έντονα.[21] Μια μελέτη παρατήρησης εξέτασε μια ομάδα "μονομαχινών" για μια περίοδο δύο εβδομάδων, κατά τη διάρκεια της οποίας καταγράφηκαν να επιτίθενται, να φουντώνουν και να δαγκώνουν. Αυτό έδειξε ότι όταν οι "μονομαχίνες" στεγάζονται σε μικρές ομάδες, σχηματίζουν μια σταθερή τάξη κυριαρχίας ή "ταξινόμηση". Για παράδειγμα, τα ψάρια που κατατάχθηκαν στην κορυφή παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα αμοιβαίας εμφάνισης, σε σύγκριση με τα ψάρια που ήταν χαμηλότερες τάξεις. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η διάρκεια των παρακολουθήσεων διέφερε ανάλογα με το αν συνέβη μια επίθεση. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας υποδεικνύουν ότι τα θηλυκά ψάρια δικαιολογούν τόση επιστημονική μελέτη με τα αρσενικά, καθώς φαίνεται να έχουν επίσης διαφορές στη συμπεριφορά τους.

Συμπεριφορά ερωτοτροπίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έχει γίνει πολλή έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά ερωτοτροπίας μεταξύ αρσενικών και θηλυκών ψαριών. Οι μελέτες γενικά επικεντρώνονται στις επιθετικές συμπεριφορές των αρσενικών κατά τη διαδικασία της ερωτοτροπίας. Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι όταν τα αρσενικά ψάρια βρίσκονται στη φάση της φωλιάς, η επιθετικότητά τους προς τα θηλυκά είναι αρκετά χαμηλή. Αυτό οφείλεται στο ότι τα αρσενικά προσπαθούν να προσελκύσουν πιθανούς συντρόφους στη φωλιά τους, έτσι ώστε τα αυγά να μπορούν να γεννηθούν με επιτυχία.[22] Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι κατά τον καθορισμό ενός κατάλληλου συντρόφου, τα θηλυκά συχνά «ακροακούν» ζευγάρια αρσενικών που τσακώνονται. Όταν μια "μονομαχίνα" είναι μάρτυρας επιθετικής συμπεριφοράς μεταξύ αρσενικών, είναι πιο πιθανό να έλκεται από το αρσενικό που κέρδισε. Αντίθετα, εάν ένα θηλυκό δεν «κρυφάκε» σε έναν καυγά μεταξύ αρσενικών, δεν θα δείξει καμία προτίμηση στην επιλογή συντρόφου. Σε ό,τι αφορά τα αρσενικά, ο «χαμένος» είναι πιο πιθανό να επιχειρήσει να φλερτάρει τα ψάρια που δεν «κρυφάκεσαν», ενώ ο «νικητής» δεν έδειξε καμία προτίμηση μεταξύ των θηλυκών που «κρυφάκεσαν» και εκείνων που δεν «κρυφάκαν».[23]

Μια μελέτη εξέτασε τους τρόπους με τους οποίους τα αρσενικά ψάρια που μάχονται αλλάζουν τις συμπεριφορές τους κατά τη διάρκεια της ερωτοτροπίας όταν υπάρχει ένα άλλο αρσενικό. Κατά τη διάρκεια αυτού του πειράματος, μία κούκλα-θηλυκό τοποθετήθηκε στη δεξαμενή. Οι ερευνητές περίμεναν ότι τα αρσενικά θα έκρυβαν την ερωτοτροπία τους από τους εισβολείς. Αντίθετα, όταν υπήρχε ένα άλλο αρσενικό ψάρι, το αρσενικό ήταν πιο πιθανό να συμμετάσχει σε συμπεριφορές ερωτοτροπίας με την κούκλα. Όταν δεν υπήρχαν εμπόδια, τα αρσενικά ήταν πιο πιθανό να συμμετάσχουν σε βράγχια σε ένα εισβολέα αρσενικό ψάρι. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το αρσενικό προσπαθούσε να φλερτάρει το θηλυκό και ταυτόχρονα να επικοινωνήσει με τον αντίπαλό του.[24] Αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν τη σημασία της εξέτασης της συμπεριφοράς ερωτοτροπίας, καθώς η βιβλιογραφία έχει προτείνει ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν δραματικά τους τρόπους με τους οποίους τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μπορούν να ενεργήσουν σε περιβάλλον ερωτοτροπίας.

Μεταβολικό κόστος επιθετικότητας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μελέτες έχουν βρει ότι οι μονομάχοι συχνά ξεκινούν με συμπεριφορές που απαιτούν υψηλό κόστος και σταδιακά μειώνουν τη συμπεριφορά τους καθώς προχωρά η συνάντηση.[22] Αυτό υποδηλώνει ότι οι μονομάχοι θα αρχίσουν πρώτα μια συνάντηση χρησιμοποιώντας πολλή μεταβολική ενέργεια, αλλά σταδιακά θα μειωθούν, ώστε να μην χρησιμοποιούν υπερβολική ενέργεια, κάνοντας έτσι τη συνάντηση χαμένη εάν το ψάρι δεν είναι επιτυχές. Ομοίως, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όταν ζεύγη αρσενικών μονομάχων κρατούνταν μαζί στην ίδια δεξαμενή για μια περίοδο τριών ημερών, η επιθετική συμπεριφορά ήταν πιο διαδεδομένη τα πρωινά των δύο πρώτων ημερών της συμβίωσης τους. Ωστόσο, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η διαμάχη μεταξύ των δύο αρσενικών μειώθηκε όσο προχωρούσε η μέρα. Το αρσενικό στην κυρίαρχη θέση είχε αρχικά μεταβολικό πλεονέκτημα. αν και καθώς προχωρούσε το πείραμα, και τα δύο ψάρια έγιναν ίσα όσον αφορά τα μεταβολικά πλεονεκτήματα.[25]Όσον αφορά την κατανάλωση οξυγόνου, μια μελέτη διαπίστωσε ότι όταν δύο αρσενικά bettas μάχονταν, οι μεταβολικοί ρυθμοί και των δύο ψαριών δεν διέφεραν πριν ή κατά τη διάρκεια του αγώνα. Ωστόσο, τα ψάρια που κέρδισαν παρουσίασαν μεγαλύτερη κατανάλωση οξυγόνου το απόγευμα μετά τον αγώνα. Αυτό δείχνει ότι η επιθετική συμπεριφορά με τη μορφή μάχης έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στον μεταβολισμό.[26]

Συμπεριφορικές επιδράσεις της έκθεσης σε χημικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα σιαμαία μαχητικά ψάρια είναι δημοφιλή μοντέλα για τη μελέτη του νευρολογικού και φυσιολογικού αντίκτυπου ορισμένων χημικών ουσιών, όπως οι ορμόνες, καθώς η επιθετικότητά τους είναι αποτέλεσμα κυτταρικής σηματοδότησης και πιθανώς γονιδίων.

Μια μελέτη διερεύνησε την επίδραση της τεστοστερόνης στις "μονομαχίνες". Τους δόθηκε τεστοστερόνη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα αλλαγές στο μήκος των πτερυγίων, στο χρώμα του σώματος και στα γεννητικά όργανα που έμοιαζαν με τυπικά αρσενικά ψάρια. Η επιθετική συμπεριφορά τους βρέθηκε να είναι αυξημένη όταν αλληλεπιδρούν με άλλα θηλυκά, αλλά μειώνεται όταν αλληλεπιδρούν με αρσενικά. Στη συνέχεια, οι ερευνητές επέτρεψαν στα θηλυκά να αλληλεπιδράσουν με μια ομάδα ελέγχου αναλλοίωτων θηλυκών. Όταν τα θηλυκά ψάρια σταμάτησαν να λαμβάνουν τεστοστερόνη, αυτά που εκτέθηκαν στα φυσιολογικά θηλυκά εξακολουθούσαν να παρουσιάζουν αρσενικές συμπεριφορές. Αντίθετα, τα θηλυκά ψάρια που κρατήθηκαν απομονωμένα δεν συνέχισαν να παρουσιάζουν τις τυπικές αρσενικές συμπεριφορές μετά τη διακοπή της τεστοστερόνης.[27]

Μια άλλη μελέτη εξέθεσε αρσενικούς μονομάχους σε χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα. Οι ερευνητές ήταν περίεργοι αν η έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες θα επηρέαζε τον τρόπο με τον οποίο τα θηλυκά αντιδρούν στα εκτεθειμένα αρσενικά. Διαπιστώθηκε ότι όταν προβάλλονταν βίντεο με τα εκτεθειμένα αρσενικά, τα θηλυκά ευνοούσαν όσους δεν εκτέθηκαν στις χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές και απέφευγαν τα αρσενικά που εκτέθηκαν. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την επιτυχία ζευγαρώματος των αρσενικών σιαμαίων ψαριών μάχης.[28]

Μια ψυχολογική μελέτη χρησιμοποίησε αρσενικούς μονομάχους για να διερευνήσει τις επιδράσεις της φλουοξετίνης, ενός SSRI που χρησιμοποιείται κυρίως ως αντικαταθλιπτικό στους ανθρώπους. Τα σιαμαία μαχητικά ψάρια επιλέχθηκαν ως κύρια μοντέλα λόγω της ύπαρξης συγκρίσιμων οδών μεταφοράς σεροτονίνης, γεγονός που ευθύνεται για την επιθετικότητά τους. Διαπιστώθηκε ότι όταν εκτέθηκαν στη φλουοξετίνη, οι αρσενικοί μονομάχοι εμφάνισαν λιγότερο επιθετική συμπεριφορά από αυτή που είναι χαρακτηριστική του είδους τους.[29] Ομοίως, η έρευνα έχει βρει ότι οι μονομάχοι ανταποκρίνονται στη σεροτονίνη,[15] τη ντοπαμίνη[16] και το Γ-αμινοβουτυρικό οξύ.[30]

Συμπεριφορά στον ύπνο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ψάρια μπορούν να παρουσιάσουν ασυνήθιστες συμπεριφορές ύπνου, με αποτέλεσμα συχνά οι νέοι ιδιοκτήτες μονομάχων να υποθέτουν ότι το ψάρι τους έχει πεθάνει. Σε ένα ενυδρείο, οι μονομάχοι κοιμούνται οπουδήποτε στη δεξαμενή νιώθουν άνετα, συμπεριλαμβανομένου του κάτω μέρους στο υπόστρωμα, επιπλέοντας στο μεσαίο επίπεδο ή στην επιφάνεια. Τα ψάρια Betta θα κοιμούνται στο πλάι, ανάποδα, με τη μύτη προς τα πάνω ή με την ουρά τους προς τα πάνω. Είναι επίσης γνωστό ότι κουλουριάζονται ή σφηνώνονται ανάμεσα σε στενούς χώρους, όπως πίσω από μια θερμάστρα. Μία από τις πιο ασυνήθιστες συμπεριφορές ύπνου που παρουσιάζουν οι μονομάχοι είναι η ικανότητά τους να κοιμούνται έξω από το νερό, ακουμπώντας σε ένα φύλλο ή σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο αντικείμενο που προεξέχει από το νερό. Αυτό γίνεται εφικτό από το όργανο του λαβύρινθου, το οποίο δρα σαν ανθρώπινος πνεύμονας, τραβάοντας οξυγόνο από τον αέρα αντί από το νερό. Όταν οι μονομάχοι κοιμούνται, τα φωτεινά τους χρώματα συχνά ξεθωριάζουν και όταν συνδυάζονται με τις ασυνήθιστες θέσεις ύπνου τους, μπορεί να φαίνονται νεκρά. Τα αρπακτικά ψάρια συχνά αποφεύγουν να φάνε ένα νεκρό ψάρι λόγω του κινδύνου να προσβληθούν από ασθένειες και παράσιτα, καθιστώντας αυτό έναν εξαιρετικό αμυντικό μηχανισμό.[31]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «σιαμικό τοπικό όνομα του ψαριού "ikan bettah"». Fishbase (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2012. 
  2. Οδηγός SERA "Πως να στήσετε ένα ενυδρείο σύμφωνα με την φύση", σελίδα 8
  3. «Guidelines released for keeping Fighters» (στα αγγλικά). Practical Fishkeeping Magazine. http://www.practicalfishkeeping.co.uk/news2014/guidelines-released-for-keeping-fighters. Ανακτήθηκε στις 15 March 2017. 
  4. «Bubbles & Bettas: Tail Types and Patterns». Bubbles & Bettas. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2017. 
  5. 5,0 5,1 5,2 «Betta splendens (Siamese Fighting Fish)». Iucnredlist.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2018. 
  6. «Betta Origins». Betta Fish Center. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2011. 
  7. 7,0 7,1 Bray, Dianne. «Siamese Fighting Fish, Betta splendens». Fishes of Australia. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2014. 
  8. «Ideal Water Temperature for Betta Fish | The Aquarium Club». Theaquarium.club (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2017. 
  9. «Betta water». Bettatalk.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2015. 
  10. «Betta water». Bettatalk.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2015. 
  11. Gordon, H. Betta Pals Betta Guide. 
  12. «betta». science.umd.edu. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020. 
  13. 13,0 13,1 Pennisi, Elizabeth (17 Ιουνίου 2020). «Fighting fish synchronize their moves—and their genes». Science | AAAS (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2020. 
  14. Bronstein, Paul M. (1998). «Agonistic Sequences and the Assessment of Opponents in Male Betta splendens». American Journal of Psychology 265 (2): 163–177. doi:10.2307/1422809. 
  15. 15,0 15,1 Clotfelter ED, O'Hare EP, McNitt MM, Carpenter RE, Summers CH. Serotonin decreases aggression via 5-HT1A receptors in the fighting fish Betta splendens. Pharmacol Biochem Behav. 2007;87(2):222–31. pmid:17553555
  16. 16,0 16,1 Clotfelter ED, McNitt MM, Carpenter RE, Summers CH. Modulation of monoamine neurotransmitters in fighting fish Betta splendens exposed to waterborne phytoestrogens. 2010:933–43.
  17. «7 Excellent Betta Tank Mates for Your Siamese Fighting Fish». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2015. 
  18. «Betta Fish Facts». Earthsfriends.com. 18 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2015. 
  19. «Siamese fighting fish | fish». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2020. 
  20. «Complete Betta Fish Care Guide (Tank, Diet & Aggression)». Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2016. 
  21. Elcoro, Mirari; Da Silva, Stephanie; Lattal, Kennon (2008). «Visual Reinforcement in the Female Siamese Fighting Fish, Betta Splendens». Journal of the Experimental Analysis of Behavior 90 (1): 53–60. doi:10.1901/jeab.2008.90-53. PMID 18683612. 
  22. 22,0 22,1 Forsatkar, Mohammad; Nematollahi, Mohammad; Bron, Culum (August 2016). «Male Siamese Fighting Fish Use Gill Flaring As The First Display Towards Territorial Intruders». Journal of Ethology 35: 51–59. doi:10.1007/s10164-016-0489-1. 
  23. Herb, Brodie M.; Biron, Suzanne A.; Kidd, Michael R. (2003). «Courtship By Subordinate Male Simease Fighting Fish, Betta Splendens: Their Response to Eavesdropping and Niave Females». Behaviour 140 (1): 71–78. doi:10.1163/156853903763999908. 
  24. Dzieweczynski, Teresa L.; Lyman, Sarah; Poor, Elysia A. (2008). «Male Siamese Fighting Fish, Betta Splendens, Increase Rather Than Conceal Courtship Behaviour When a Rival is Present». Ethology 115 (2): 186–195. doi:10.1111/j.1439-0310.2008.01602.x. 
  25. Haller, Jozesf (1994). «Biochemical Costs of a Three Day Long Cohabitation in Dominant and Submissive Male Betta Splenons». Aggressive Behavior 20 (5): 369–378. doi:10.1002/1098-2337(1994)20:5<369::aid-ab2480200504>3.0.co;2-f. 
  26. Castro, Nidia; Ros, Albert F.H.; Becker, Klaus; Oliveira, Rui F. (2006). «Metabolic Costs of Aggressive Behaviour in the Siamese Fighting Fish, Betta Splendons». Aggressive Behavior 32 (5): 474–480. doi:10.1002/ab.20147. 
  27. Badura, Lori L.; Freidman, Herbert (1988). «Sex Reversal in Female Betta Splendons as a Function of Testosterone Manipulation and Social Influence». Journal of Comparative Psychology 102 (3): 262–268. doi:10.1037/0735-7036.102.3.262. PMID 3180734. https://archive.org/details/sim_journal-of-comparative-psychology_1988-09_102_3/page/262. 
  28. Dzieeczynski, Teresea L.; Kane, Jessica L. (2017). «The Bachorlette: Female Siamese Fighting Fish Avoid Males Exposed to an Estrogen Mimic». Behavioural Processes 140: 169–173. doi:10.1016/j.beproc.2017.05.005. PMID 28478321. 
  29. Eisenreich, Benjamin; Greene, Susan; Szalda-Petree, Allen (2017). «Of Fish and Mirrors: Fluoxetine Disrupts Aggression and Learning For Social Rewards». Physiology & Behavior 173: 258–262. doi:10.1016/j.physbeh.2017.02.021. PMID 28237550. 
  30. Yang W, Wang Y, Zhu C, et al. De novo transcriptomic characterization of Betta splendens for identifying sex-biased genes potentially involved in aggressive behavior modulation and EST-SSR maker development. bioRxiv; 2018.
  31. «Do Betta Fish Sleep». fishkeepingacademy.com. 8 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2022.