Τέμενος Τοκλού Ντεντέ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τέμενος Τοκλού Ντεντέ
Σχέδιο του ναού το 1877
Χάρτης
Είδοςτζαμί
Αρχιτεκτονικήβυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες41°2′22″N 28°56′33″E
ΧώραΤουρκία
Commons page Πολυμέσα

Ο ναός της Αγίας Θέκλας υπήρξε ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Έχει ταυτιστεί με το Ατίκ Μουσταφά Πασά Τζαμί, όπως και με το Τοκλού Ντεντέ Τζαμί, χωρίς ωστόσο να υπάρχει βεβαιότητα.

Ο ναός βρισκόταν στην ενορία «το Έβδομον», που σήμερα λέγεται «Εϊβάν σεράι», και κοινώς «Αϊβασαρή» στο βορειοδυτικό άκρο της Κωνσταντινούπολης. Άλλοι δύο ναοί της Αγίας Θέκλας βρίσκονταν η μία στα «Κοντάρια» και η άλλη κοντά του Ιουλιανού λιμανιού πίσω από την Σιδηρά Πύλη και δεν πρέπει να συγχέονται με αυτόν. Σύμφωνα με τον Σεΐδ Αλή, στο νεκροταφείο κοντά στο τέμενος απόκειται μαζί με άλλους ο «Αβού Σεϊβέτ, ο Χουρδής», που συνεκστράτευσε μαζί με τον περιβόητο «Χαλέδ» στρατηγού και σύγχρονου προφήτη κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Στο μικρό παρατείχισμα σώζεται επίσης αγίασμα του Αγίου Βασιλείου. Το τέμενος είναι λόγω των τάφων του λίαν σεβαστό στους μουσουλμάνους.

Το μνημείο σε μεγάλο μέρος κατεδαφίστηκε το 1928 [1] [2].

Ιστορία του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Άννα Κομνηνή μας αναφέρει ότι όταν ο Ισαάκιος Κομνηνός τροπαιοφόρος επέστρεψε από την εκστρατεία του εναντίον των Πετζινάκων αναπαύθηκε μαζί με τον στρατό του στους πρόποδες του λόφου Λοβιτζιού. Τότε τον έπιασε ραγδαία βροχή και νιφετός, την ημέρα της μνήμης της Αγίας Θέκλης. Ξεχείλισαν οι χείμαρροι και οι ποταμοί και όλο το τοπίο πλημμύρισε με τα νερά της βροχής. Τα ορμητικά νερά, συνοδευόμενα από αστραπές και βροντές παρέσυραν τα άλογα και κόντεψαν να πνίξουν τους στρατιώτες. Ο Ισαάκιος κατέφυγε κάτω από μια βελανιδιά, την οποία όμως εγκατάλειψε λίγο πριν την ξεριζώσει ένας σφοδρός άνεμος. Ο Ισαάκιος θαύμασε που όλοι μείναν σώοι και αβλαβείς, και γι' αυτό, αργότερα στο σημείο αυτό έκτισε την εκκλησία αυτή. Από τον συγγραφέα της συνέχειας του Θεοφάνη όμως ξέρουμε ότι υπήρχε ναός με αυτό το όνομα, τον οποίο είχε ιδρύσει ο Θεόφιλος διακόσια εικοσιεννιά χρόνια πριν από τον Ισαάκιο προς τιμήν της πρωτομάρτυρας Θέκλας και της κόρης του που έφερε το όνομα της Αγίας. Όπως παραδίδει ο Αλέξανδρος Πασπάτης στο έργο του Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί, ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος αμέσως μετά την άλωση της Πόλης και ονομάστηκε «Τοκλού Ιμπραχήμ Δεδέ Τζαμί», του οποίου το όνομα επιγράφτηκε πάνω από την μεγάλη θύρα του ναού. Τον καιρό της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ ο Τοκλού Ιμπραχήμ Δεδέ, ο επιλεγόμενος νικητής (Γαζή) ήταν φύλακας των οθωμανικών τάφων του νεκροταφείου κοντά στον ναό. Το όνομα «Τοκλού» δεν εξηγείται από τα Τούρκικα, αφού το «τοκ» σημαίνει «πλήρης» και δεν σχηματίζει επίθετο. Άρα το «Τοκλού» εικάζεται ότι προέρχεται από το όνομα της Αγίας Θέκλας. Τα εισοδήματα του ναού αφιερώθηκαν στο εκβάφειο του Σουλτάν Βαϊεζήδ. Οι ιεροί αυτοί τάφοι βρίσκονται έξω από τις καθολικές πύλες των Βλαχερνών, μέσα στο Ηράκλειο και Λεόντειο τείχος. Το νεκροταφείο μάλλον προϋπήρχε, αφού είχε προηγηθεί Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης το έτος 654, και το μέρος αυτό ήταν έξω από τα τείχη.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Müller-Wiener (1977), p. 206.
  2. Archaeological Destructıon in Turkey, preliminary report, TAY Project, σελ. 29, http://tayproject.org/downloads/Rap/Dest_Rep_08_Mar_Byz.pdf, ανακτήθηκε στις April 13, 2012 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh (στα Γερμανικά). Tübingen: Wasmuth. ISBN 9783803010223.