Ευρυνόμη (Ωκεανίδα)

Ωκεανίδα Ευρυνόμη
Σύζυγος-οι	Οφίων
Σύντροφος-οι	Δίας
Γονείς	Ωκεανός και Τηθύς
wikidata (π)

Στην ελληνική μυθολογία, η Ευρυνόμη (Ευρύς = μεγάλος + νέμω) είναι μια αρχέγονη θεότητα κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος και είναι μία από τις Ωκεανίδες.

Ελληνική κοσμογονία

Θεωρείται από τους περισσότερους συγγραφείς Ωκεανίδα δηλαδή "κόρη του Ωκεανού (του Τιτανικού Ωκεανού) (στον Ησίοδο, 358 • στον Όμηρο, είναι απλώς" κόρη του Ωκεανού"). Ωστόσο, σε δύο θραύσματα του Καλλιμάχου αναφέρεται ως "Τιτανίδα" «οἱ δ᾿ ἕνεκ᾿ Εὐρυνόμη Τιτηνιὰς» (που δεν είναι απαραίτητα ασύμβατο, ο Ωκεανός ήταν ο ισχυρότερος των Τιτάνων και ήταν από τις θεότητες που γεννήθηκαν από τη Γαία και τον Ουρανό.

1. Στην ορφική παράδοση από την οποία εμπνεύστηκαν ο Απολλώνιος ο Ρόδιος και ο Λυκόφρων, η Ευρυνόμη ήταν η πρώτη που βασίλευσε, μαζί με τον Οφίωνα στον «χιονισμένο Όλυμπο». Στη συνέχεια, εκθρονίστηκαν από τη Ρέα (και ο Οφίων από τον Κρόνο) και έπεσαν στα νερά του Ωκεανού (Απολλώνιος) ή του Ταρτάρου (Λυκόφρων). Ένα απόσπασμα του Νόννου αναφέρεται στη βασιλεία του Οφίωνος και της Ευρυνόμης στον Ουρανό με τα Άστρα.
3. Στον Ησίοδο, που υιοθετήθηκε ευρέως από τους μεταγενέστερους μυθογράφους (κυρίως τον Απολλόδωρο και τον Υγίνο), μετά την Μήτιδα και την Θέμιδα, η Ευρυνόμη ήταν η τρίτη θεά που αγαπήθηκε από τον Δία και απέκτησε μαζί του τις τρεις Χάριτες (Αγλαΐα, Ευφροσύνη και Θάλεια). Ο Απολλόδωρος (III, 12, 6) προσθέτει ανάμεσα στα παιδιά αυτής της ένωσης τον θεό του ποταμού Ασωπό.

Στην Ιλιάδα του Ομήρου, η Ευρυνόμη συνδέεται με την Θέτιδα: Η Ήρα πέταξε τον Ήφαιστο από τον Όλυμπο επειδή ήθελε να τον κρύψει από ντροπή και πέφτει στην θάλασσα, και οι δύο θεές τον ανέθρεψαν για εννέα χρόνια. Αυτό το γεγονός ίσως εξηγεί τον γάμο του αργότερα με μία από τις Χάριτες (Αγλαΐα σύμφωνα με τους συγγραφείς).

ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ -Σ

Απόδοση

Ἥφαιστε πρόμολ᾽ ὧδε· Θέτις νύ τι σεῖο χατίζει. τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περικλυτὸς ἀμφιγυήεις· ἦ ῥά νύ μοι δεινή τε καὶ αἰδοίη θεὸς ἔνδον, ἥ μ᾽ ἐσάωσ᾽ ὅτε μ᾽ ἄλγος ἀφίκετο τῆλε πεσόντα μητρὸς ἐμῆς ἰότητι κυνώπιδος, ἥ μ᾽ ἐθέλησε κρύψαι χωλὸν ἐόντα· τότ᾽ ἂν πάθον ἄλγεα θυμῷ, εἰ μή μ᾽ Εὐρυνόμη τε Θέτις θ᾽ ὑπεδέξατο κόλπῳ Εὐρυνόμη θυγάτηρ ἀψορρόου Ὠκεανοῖο. .

«Ήφαιστε, ως είσαι τώρα, πρόβαλε, κι η Θέτη σ᾿ έχει ανάγκη.» Κι ο ξακουσμένος κουτσοπόδαρος θεός απηλογήθη: « Θεά ακριβή και πολυσέβαστη στο σπίτι μου ήρθε αλήθεια' τι αυτή απ᾿ τη συφορά με γλίτωσε, σαν έπεφτα ψηλάθε, κι ήταν η μάνα μου η ξαδιάντροπη που ζήταε να με κρύψει, τι ήμουν κουτσός• και λέω θα πάθαινα κακά μεγάλα τότε, βαθιά αν δε μ᾿ έκλεινε στον κόρφο της η Θέτη, κι η Ευρυνόμη, που ο Ωκεανός ο κυκλορέματος πατέρας της λογιέτα

Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες

ΗΣΙΟΔΟΣ - Θεογονία - 358

Μῆτίς τ᾽ Εὐρυνόμη τε Τελεστώ τε κροκόπεπλος Χρυσηίς τ᾽ Ἀσίη τε καὶ ἱμερόεσσα Καλυψὼ 360Εὐδώρη τε Τύχη τε καὶ Ἀμφιρὼ Ὠκυρόη τε καὶ Στύξ, ἣ δή σφεων προφερεστάτη ἐστὶν ἁπασέων. αὗται ἄρ᾽ Ὠκεανοῦ καὶ Τηθύος ἐξεγένοντο πρεσβύταται κοῦραι· πολλαί γε μέν εἰσι καὶ ἄλλαι·

η Μήτις, η Ευρυνόμη, η Τελεστώ η κροκόπεπλη, η Χρυσηίς, η Ασία, η ποθητή η Καλυψώ, 360η Ευδώρη, η Τύχη, η Αμφιρώ, η Ωκυρόη και η Στύγα που η πλέον έξοχη απ᾽ όλες είναι. Αυτές του Ωκεανού και της Τηθύος γεννήθηκαν οι πιο παλιές οι κόρες. Γιατί πολλές ακόμη υπάρχουν άλλες:

---

Απολλόδωρος - Βιβλιοθήκη Α'3,1

Α 3,1 Ζεὺς δὲ γαμεῖ μὲν Ἥραν, καὶ τεκνοῖ Ἥβην Εἰλείθυιαν Ἄρην, μίγνυται δὲ πολλαῖς θνηταῖς τε καὶ ἀθανάτοις γυναιξίν. ἐκ μὲν οὖν Θέμιδος τῆς Οὐρανοῦ γεννᾷ θυγατέρας ὥρας. Εἰρήνην Εὐνομίαν Δίκην, μοίρας, Κλωθὼ Λάχεσιν Ἄτροπον, ἐκ Διώνης δὲ Ἀφροδίτην, ἐξ Εὐρυνόμης δὲ τῆς Ὠκεανοῦ χάριτας, Ἀγλαΐην Εὐφροσύνην Θάλειαν,....

Ο Ζευς νυμφεύεται την Ήρα και γεννά την Ήβη, την Ειλείθυια και τον Άρη, πλαγιάζει όμως με πολλές γυναίκες θνητές και αθάνατες. Έτσι με τη Θέμη, την κόρη του Ουρανού γέννησε τις θυγατέρες του τις Ώρες, την Ειρήνη, την Ευνομία και τη Δίκη, καθώς και τις Μοίρες, την Κλωθώ, την Λάχεσι και την Άτροπο. Με την Διώνη γέννησε την Αφροδίτη, με την Ευρυνόμη, θυγατέρα του Ουρανού, γέννησε τις Χάριτες, την Αγλάη, την Ευφροσύνη και την Θάλεια...

Σύμφωνα με τον Παυσανία

Η λεπτομερή περιγραφή του Παυσανία σχετικά με το Ναό και την λατρεία της Ευρυνόμης.
Ο περιηγητής αναφέρεται σε έναν ναό στην περιοχή της Φιγαλίας όπου λατρεύτηκε η Ευρυνόμη: για ορισμένους, αυτή η θεότητα συνδέθηκε με την Άρτεμη για άλλους ήταν άλλο πρόσωπο. Ο Ναός της περιβαλλόταν από κυπαρίσσια και άνοιγε μια φορά το χρόνο για την ημέρα της Εορτής της. Το ξόανο της θεάς ήταν δεμένο με χρυσές αλυσίδες, το κάτω μέρος του σώματός της είχε τη μορφή ουρά ψαριού σαν τις σημερινές γοργόνες.

Παυσανίας - Ελλάδος περιήγησις / Αρκαδικά

[4] σταδίοις δὲ ὅσον δώδεκα ἀνωτέρω Φιγαλίας θερμά τέ ἐστι λουτρὰ καὶ τούτων οὐ πόῤῥω κάτεισιν ὁ Λύμαξ ἐς τὴν Νέδαν: ᾗ δὲ συμβάλλουσι τὰ ῥεύματα, ἔστι τῆς Εὐρυνόμης τὸ ἱερόν, ἅγιόν τε ἐκ παλαιοῦ καὶ ὑπὸ τραχύτητος τοῦ χωρίου δυσπρόσοδον: περὶ αὐτὸ καὶ κυπάρισσοι πεφύκασι πολλαί τε καὶ ἀλλήλαις συνεχεῖς.

[5] τὴν δὲ Εὐρυνόμην ὁ μὲν τῶν Φιγαλέων δῆμος ἐπίκλησιν εἶναι πεπίστευκεν Ἀρτέμιδος: ὅσοι δὲ αὐτῶν παρειλήφασιν ὑπομνήματα ἀρχαῖα, θυγατέρα Ὠκεανοῦ φασιν εἶναι τὴν Εὐρυνόμην, ἧς δὴ καὶ Ὅμηρος ἐν Ἰλιάδι ἐποιήσατο μνήμην ὡς ὁμοῦ Θέτιδι ὑποδέξαιτο Ἥφαιστον. ἡμέρᾳ δὲ τῇ αὐτῇ κατὰ ἔτος ἕκαστον τὸ ἱερὸν ἀνοιγνύουσι τῆς Εὐρυνόμης, τὸν δὲ ἄλλον χρόνον οὔ σφισιν ἀνοιγνύναι καθέστηκε:

[6] τηνικαῦτα δὲ καὶ θυσίας δημοσίᾳ τε καὶ ἰδιῶται θύουσιν. ἀφικέσθαι μὲν δή μοι τῆς ἑορτῆς οὐκ ἐξεγένετο ἐς καιρὸν οὐδὲ τῆς Εὐρυνόμης τὸ ἄγαλμα εἶδον: τῶν Φιγαλέων ἤκουσα ὡς χρυσαῖ τε τὸ ξόανον συνδέουσιν ἁλύσεις καὶ εἰκὼν γυναικὸς τὰ ἄχρι τῶν γλουτῶν, τὸ ἀπὸ τούτου δέ ἐστιν ἰχθύς. θυγατρὶ μὲν δὴ Ὠκεανοῦ καὶ ἐν βυθῷ τῆς θαλάσσης ὁμοῦ Θέτιδι οἰκούσῃ παρέχοιτο ἄν τι ἐς γνώρισμα αὐτῆς ὁ ἰχθύς: Ἀρτέμιδι δὲ οὐκ ἔστιν ὅπως ἂν μετά γε τοῦ εἰκότος λόγου μετείη τοιούτου σχήματος.

[4] Δώδεκα περίπου στάδια πάνω από τη Φιγαλία υπάρχουν θερμά λουτρά - όχι μακριά απ' αυτά ο Λύμαξ κατεβαίνει προς τη Νέδα. Παρά τη συμβολή των ρευμάτων είναι το ιερό της Ευρυνόμης, σεβαστό από παλαιά και για την τραχύτητα του εδάφους δύσκολα προσιτό.

[5] Περί το ιερό υπάρχουν πολλά και πυκνά κυπαρίσσια. Σχετικά με την Ευρυνόμη η κοινότερη άποψη μεταξύ των Φιγαλέων είναι πώς πρόκειται για ένα προσωνύμιο τής Άρτεμης - όσοι όμως απ' αυτούς διέσωσαν αρχαίες αναμνήσεις λένε πως η Ευρυνόμη είναι κόρη του Ωκεανού, αναφερόμενη και από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, πως είχε υποδεχτεί, μαζί με τη Θέτι, τον Ήφαιστο.

[6] Το ιερό της Ευρυνόμης το ανοίγουν μια ορισμένη μέρα κάθε χρόνο, ενώ τον υπόλοιπο καιρό καθιερώθηκε να το κρατούν κλειστό. Τότε γίνονται θυσίες από την πόλη και από ιδιώτες. Δεν συνέπεσε να βρεθώ στη Φιγαλία τη μέρα της γιορτής και δεν είδα το άγαλμα της Ευρυνόμης - από τους Φιγαλείς άκουσα πως η ξύλινη λατρευτική εικόνα της θεάς είναι δεμένη με χρυσές αλυσίδες και πως έχει τη μορφή γυναίκας ως τους γλουτούς - το κάτω μέρος έχει τη μορφή ψαριού, πράγμα που θα ταίριαζε ως γνώρισμα μιας κόρης του Ωκεανού, η όποια ζει στο βυθό της θάλασσας μαζί με τη Θέτι. Στην Άρτεμη όμως δεν θα ήταν εύλογο να δοθεί η μορφή αυτή.

Γενεαλογικό Δέντρο

Γενεαλογικό Δέντρο που βασίζεται στον Απολλόδωρο.

Γαία

Ουρανός

Ωκεανός

Θέτις

Κρόνος

Ρέα

Ευρυνόμη

Ζεύς

Αγλαΐα

Θάλεια

Ευφροσύνη

Ασωπός

Τιμητική διάκριση

Η Ευρυνόμη είναι μία από τις 1.038 γυναίκες που το όνομα εμφανίζεται στο σύγχρονο έργο "Το Δείπνο της Τζούντι Σικάγο" The Dinner Party της Τζούντι Σικάγο. Το όνομά της συνδέεται με την αρχέγονη θεά .

Δείτε επίσης

• Κοσμικόν Ωόν
• Οφίων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Τheoi.com - Eurynome
• H σπηλιά της Ευρυνόμης στους καταρράκτες της Νέδας
• “Ορφικοί ύμνοι” – (Πρωτότυπο κείμενο) -Ανοιχτή Βιβλιοθήκη
• Η άνοιξη του Σύμπαντος: Τα πρώτα βήματα και η εξέλιξή του