Αναξίμανδρος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αναξίμανδρος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Ἀναξίμανδρος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση610 π.Χ. (περίπου)[1][2]
Μίλητος[3][2]
Θάνατος546 π.Χ. (περίπου)[3][4]
Μίλητος
Χώρα πολιτογράφησηςΜίλητος
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά[2]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφιλόσοφος[2]
αστρονόμος
μαθηματικός
γεωγράφος[2]
φυσικός
συγγραφέας[5]
Αξιοσημείωτο έργοapeiron
Επηρεάστηκε απόΘαλής[4]
Οικογένεια
ΓονείςPraxiades
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (αρχ. Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος 611 π.Χ. - 547 π.Χ.) ήταν ο δεύτερος από τους φυσικούς φιλόσοφους ή φυσιολόγους της Ιωνίας, πολίτης της Μιλήτου, όπως ο Θαλής, του οποίου άλλωστε υπήρξε μαθητής, σύντροφος και διάδοχός του στη Σχολή της Ιωνίας. Λίγα είναι γνωστά για τη ζωή και το έργο του. Ο Αιλιανός τον αναφέρει ως αρχηγό της αποικίας της Μιλήτου στην Αμφίπολη. Οι υπολογισμοί του Απολλόδωρου υποδεικνύουν ως ημερομηνία γέννησής του το 610 π.Χ. και το θάνατό του λίγο μετά το 547 π.Χ.

Οι πηγές τον αναφέρουν ενίοτε ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούς επιστήμης. Λέγεται, επίσης, ότι εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και ότι κατασκεύασε χάρτη του τότε γνωστού κόσμου.

Κοσμογονία - Κοσμολογία - Αστρονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αναξίμανδρος, σύμφωνα με τον Ψευδοπλούταρχο (Στρωματείς 2), εξήγησε την δημιουργία του κόσμου εκκινώντας από το άπειρο. Από το άπειρο ξεχώρισε μια φλόγα και ο νεφελώδης αέρας. Στον πυρήνα του νεφελώματος συμπυκνώθηκε η Γη, ενώ φλόγα έζωνε τον αέρα. Κατόπιν η πύρινη σφαίρα εξερράγη και διαλύθηκε σε κύκλους τυλιγμένους από νεφελώδη αέρα. Οι κύκλοι απλώθηκαν και σχημάτισαν τα ουράνια σώματα.

Σύμφωνα με τον Αέτιο, ο Αναξίμανδρος θεωρεί πως τα άστρα είναι συμπυκνώσεις αερίων και πυρός, που δημιουργήθηκαν από περιδινήσεις. Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος όρισε το άπειρο ως ουσία χωρίς όρια, μορφή ή ιδιότητες

Στην Αστρονομία, όπως αναφέρει ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Αναξίμανδρος κατασκεύασε ηλιακά ρολόγια, και όπως αναφέρει ο Πλίνιος, υπολόγισε τη λόξωση της εκλειπτικής.

Ο Αναξίμανδρος αποδίδει μια εικόνα της Γης, σύμφωνα με την οποία η γη είναι κυλινδρική με πλάτος τριπλάσιο από το μήκος και οι άνθρωποι κατοικούν στην επάνω επιφάνειά της[6]. Δε στηρίζεται πουθενά και βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, απέχοντας ίσα από όλα τα σημεία του (Ψευδοπλούταρχος, Στρωματείς 2).

Τελευταίο στάδιο της κοσμογονίας του φιλόσοφου, όπως παραδίδεται από τον Αριστοτέλη (Μετεωρολογικά 67), είναι η αποξήρανση τμημάτων της Γης υπό την επίδραση του Ήλιου. Ό,τι απέμεινε από αυτή την αρχική αποξήρανση διαμόρφωσε τη θάλασσα. Τούτη η βαθμιαία αποξήρανση είναι τμήμα μιας κυκλικής διαδικασίας που δεν οδηγεί, όμως, στην επαναπορρόφηση της γης από το άπειρο.

Ο Αναξίμανδρος διατύπωσε επίσης και μια πρώιμη εξελικτική θεωρία, βάσει της οποίας η ζωή εμφανίστηκε -μέσω προφανώς της αυτόματης γένεσης εξαιτίας της ηλιακής θερμότητας- στον πηλό ή τη λάσπη. Τα πρώτα πλάσματα που παρουσιάστηκαν ήταν ιχθυόμορφα και τα περιέκλειαν κελύφη. Αποβάλλοντας τα κελύφη τα πλάσματα αυτά προσαρμόστηκαν βαθμιαία στο αέριο περιβάλλον. Ο άνθρωπος εμφανίζεται στο τέλος αυτής της εξελικτικής βαθμίδας, γεγονός που μας οδηγεί στη σκέψη ότι ο φιλόσοφος είδε την γένεση του κόσμου και της ζωής ως μια ενιαία εξελικτική διαδικασία, που δεν απέχει πολύ από τη σύγχρονη εξελικτική θεωρία.

Ο Αναξίμανδρος, ακόμη, πίστευε ότι κανένα από τα τέσσερα βασικά στοιχεία δεν υπερτερεί στον Κόσμο σε σχέση με τα άλλα, και πως υπάρχει μια "κοσμική δικαιοσύνη" η οποία εξασφαλίζει την ισορροπία αυτή.

Μετεωρολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως αναφέρει ο Ιππόλυτος, ο Αναξίμανδρος πίστευε πως ο άνεμος είναι αέρας σε κίνηση, πως οι βροχές προέρχονταν από τους ατμούς της Γης, οι οποίοι δημιουργούνταν από την εξάτμιση των υδάτων λόγω της θερμότητας του Ήλιου. Έλεγε πως όταν ο αέρας φυλακίζεται μέσα σε πυκνά σύννεφα, σκίζει τα σύννεφα για να διαφύγει, προκαλώντας έντονο θόρυβο, τη βροντή, ενώ, όταν ο αέρας συγκρούεται με τα σύννεφα, δημιουργούνται οι αστραπές.

Άπειρον[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επίκεντρο της φιλοσοφίας του Αναξίμανδρου είναι το άπειρον, ένα άπειρο όμως που πιθανώς προσλαμβάνει δύο ερμηνείες:

  • άπειρον α+πέρας = χωρίς τέλος
  • άπειρον α+περάω =αδιαπέραστο

Σε κάθε περίπτωση φαίνεται πως εννοούσε μια πρωταρχική αιτία δίχως όρια στον χώρο. Το άπειρον είναι απεριόριστο στον χώρο και ποιοτικά ακαθόριστο, καθώς δεν προσδιορίζεται μορφικά ως ένα από τα τέσσερα στοιχεία. Στο άπειρο ο Αναξίμανδρος δεν είδε μόνον την πρωταρχική ύλη και την αρχική κατάσταση του κόσμου αλλά και την αιτία της κοσμικής τάξης. Σε αυτή την πρωταρχική ουσία απέδωσε θεϊκές ιδιότητες, χαρακτηρίζοντας το άπειρο ως αθάνατον, ανώλεθρον και θείον, σύμφωνα με τον Σιμπλίκιο (Εις τα Φυσικά 24,13). Η αδυναμία της ανθρώπινης διάνοιας να καθορίσει το άπειρο ποσοτικά και ποιοτικά το καθιστά απεριόριστη πηγή και κατευθυντήρια δύναμη του κόσμου.

Πηγές πληροφοριών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δυστυχώς κανένα έργο των προσωκρατικών φιλοσόφων δεν σώζεται ακέραιο. Έχουμε πληροφορίες γι' αυτούς στα ΑΜΕΣΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ, σε αρχαίους συγγραφείς από τον Πλάτωνα μέχρι και τους όψιμους Βυζαντινούς και στις ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ, τις έμμεσες δηλαδή αναφορές. Η πρώτη εκτενής δοξογραφική αναφορά απαντά στα Μετά τα Φυσικά 1, 3-10 του Αριστοτέλη, όπου και τίθεται το πρόβλημα των πρώτων αρχών. Αυτού του είδους η συστηματική ιστορία της φιλοσοφίας συνεχίστηκε στο χαμένο έργο του Θεόφραστου Φυσικῶν δόξαι. Εκείνος που ανασύνθεσε το έργο του Θεοφράστου και κατηγοριοποίησε πρώτος όλα τα αποσπάσματα των προσωκρατικών, ήταν ο Hermann Diels στο έργο του Die Fragmente der Vorsokratiker το 1903. Οι εκδόσεις του συγγράμματος ανανεώνονταν, σημαντικότερη εκ των οποίων είναι αυτή του φιλολόγου Walter Kranz το 1952. [7]

Γνωστά έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναπαράσταση του Χάρτη της Γης του Αναξίμανδρου

Συγκεκριμένα για τον Αναξίμανδρο:

  • Περί της Φύσεως, το οποίο είναι το πρώτο σωζόμενο κείμενο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και μας το παραθέτει σε απόσπασμά του ο Σιμπλίκιος. Βέβαια είναι αμφίβολο αν αυτός ήταν ο πραγματικός τίτλος του έργου, μια και συνηθιζόταν στην αρχαιότητα σε ανάλογα έργα να αποδίδεται ο συγκεκριμένος τίτλος.
  • Χάρτης του γνωστού κόσμου (χαμένος)

Ορισμένες από τις ιδέες του Αναξίμανδρου διατηρήθηκαν στην (χαμένη) ιστορία της φιλοσοφίας του Θεόφραστου, οι οποίες μάλιστα αναφέρονται και από ύστερους συγγραφείς.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 «Anaximander» (Ρωσικά)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Paul de Roux: «Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays» (Γαλλικά) Éditions Robert Laffont. 1994. σελ. 87. ISBN-13 978-2-221-06888-5. ISBN-10 2-221-06888-2.
  3. 3,0 3,1 «Анаксимандр» (Ρωσικά)
  4. 4,0 4,1 MacTutor History of Mathematics archive.
  5. «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  6. Ιππόλυτος Αιρ. 1.6.3.
  7. H. Diels - W. Kranz (εκδ.), Die Fragmente der Vorsokratiker, griech.-dt. (Berlin), τόμος 1 1951, τόμος 2 & 3 1952 (=VS), ελληνικό κείμενο, αγγλική μετάφραση και σχόλια G.S. Kirk - J.E. Raven - M. Schofield, Thw Presocratic Philosophers. A critical history with a selection of texts στο Εισαγωγή στην Αρχαιογνωσία, Τόμος Α' - Αρχαία Ελλάδα, σελ. 512-1.2: Η προσωκρατική φιλοσοφία, Heinz- Günther Nesselrath, Επιμ: Ιακώβ, Ρεγκακος, Εκδ. Παπαδήμα

Προτεινόμενη βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Windelband W. - Heimsoeth H., Εγχειρίδιο Ιστορίας της Φιλοσοφίας, Τομ. Α΄, Μ.Ι.Ε.Τ. (Αθήνα 2001 δ΄), ISBN 960-250-051-4.
  • Καλογεράκος Ι. - Θανασάς Π. "Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι", στο Ελληνική Φιλοσοφία και Επιστήμη από την Αρχαιότητα έως τον 20ό αιώνα, Ε.Α.Π. (Πάτρα, 2000), ISBN 960-538-290-3.
  • Μαυράκης Νίκος, Ανατολικές επιρροές στην ελληνική σκέψη και τον δυτικό πολιτισμό. Σοκόλης, (Αθήνα 2016), σσ. 260-266, ISBN 978-618-5139-32-2.
  • G. S. Kirk / J. E. Raven / Malcolm Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1988, 2006 (4η έκδοση), σελ. 110-151
  • Heinz-Günther Nesselrath, Εισαγωγή στην αρχαιογνωσία, τόμ, Α΄, Αρχαία Ελλάδα, επιμ. Ιακώβ-Ρεγκάκος, Εκδ. Παπαδήμα (Αθήνα 2008 δ΄), ISBN 978-960-206-468-9

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]