Ανρί Μουασάν

Ο Γάλλος χημικός Ανρί Μουασάν

Ο Φερντινάν Φρεντερίκ Ανρί Μουασάν (Ferdinand Frederick Henri Moissan, 28 Σεπτεμβρίου 1852 – 20 Φεβρουαρίου 1907) ήταν Γάλλος χημικός που τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ Χημείας το 1906 «για τη μελέτη και απομόνωση του στοιχείου φθόριο, και για τον ηλεκτρικό λέβητα που πήρε το όνομά του». Υπήρξε ο πρώτος Γάλλος χημικός στην Ιστορία που τιμήθηκε με το συγκεκριμένο Βραβείο.

Η ζωή του

Ο Μουασάν γεννήθηκε στο Παρίσι και ήταν γιος του Φρανσίς Φερντινάν Μουασάν, υπαλλήλου εταιρείας σιδηροδρόμων, και μιας ράφτρας, της Ζοζεφίν Αμεραλντίν (Joséphine Améraldine). Το 1864 η οικογένεια μετακόμισε στο Μω, όπου ο γιος πήγε στο γυμνάσιο. Το 1870 άφησε το σχολείο χωρίς τον απαραίτητο βαθμό για να εισαχθεί σε πανεπιστήμιο («grade universitaire»). Αντί γι' αυτό, άρχισε να εργάζεται σε έναν χημικό στο Παρίσι, όπου κατόρθωσε να σώσει έναν άνθρωπο που είχε δηλητηριαστεί με αρσενικό και αποφάσισε να ασχοληθεί με τη χημεία. Μαθήτευσε πρώτα στο εργαστήριο του Εντμόντ Φρεμύ και μετά σε αυτό τού Πιερ Πωλ Ντεεραίν (Pierre Paul Dehérain). Ο Ντεεραίν τον έπεισε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Ο Μουασάν πέρασε με τη δεύτερη φορά τις εξετάσεις του μπακαλωρεά για να μπει στο Α.Ε.Ι. École pratique des hautes études, το 1874. Στο μεταξύ έγινε φίλος με τον χημικό Αλεξάντρ Λεόν Ετάρ (Alexandre Léon Étard) και τον βοτανολόγο Βάσκ (Vasque).

Ο Ανρί Μουασάν δημοσίευσε την πρώτη του επιστημονική εργασία, για τον μεταβολισμό του διοξειδίου του άνθρακα και του οξυγόνου στα φυτά, με τον Ντεεραίν το 1874. Στη συνέχεια ωστόσο στράφηκε προς την ανόργανη χημεία: Η έρευνά του για τον πυροφορικό σίδηρο έγινε δεκτή με θετικά σχόλια από τους δύο επιφανέστερους Γάλλους ανόργανους χημικούς της εποχής, τους Ντεβίλ και Debray. Μετά την απόκτηση του διδακτορικού του το 1880, Ο Μουασάν δέχθηκε την προφορά μιας θέσεως σε εργαστήριο από τον φίλο του Λαντρέν. Το 1882 νυμφεύθηκε τη Λεονί Λυγκάν (Marie Léonie Lugan) και απέκτησαν ένα γιο το 1885. Εκείνη τη δεκαετία ο Μουασάν επικεντρώθηκε στη χημεία του φθορίου και ειδικότερα στην παραγωγή του ίδιου του φθορίου. Μη έχοντας δικό του εργαστήριο, χρησιμοποιούσε διάφορα εργαστήρια, όπως αυτό του Σαρλ Φριντέλ. Εκεί είχε πρόσβαση σε μία ισχυρή μπαταρία με 90 κύτταρα Μπούνσεν, η οποία του επέτρεψε να παρατηρήσει ένα αέριο που παραγόταν κατά την ηλεκτρόλυση υγρού τριχλωριούχου αρσενικού. Το αέριο απορροφάτο και πάλι από το τριχλωριούχο αρσενικό. Σε μεταγενέστερα πειράματα, η ηλεκτρόλυση υδροφθορίου παρήγαγε φθόριο, στις 26 Ιουνίου 1886. Η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών απέστειλε τρεις αντιπροσώπους για να επαληθεύσουν το αποτέλεσμα (τους Μπερτελό, Debray και Φρεμύ), αλλά ο Μουασάν δεν ήταν σε θέση να τα αναπαραγάγει, εξαιτίας της ελλείψεως ιχνών φθοριούχου καλίου μέσα στο υδροφθόριο, που ήταν παρόντα κατά τα προηγούμενα πειράματα. Αφού έλυσε το πρόβλημα και απέδειξε την παραγωγή φθορίου αρκετές φορές, ο Μουασάν βραβεύθηκε με 10.000 φράγκα.

Προσωπογραφία του Α. Μουασάν από τον Paul Saïn

Τα επόμενα χρόνια, μέχρι το 1891, οι έρευνές του επικεντρώθηκαν στη μελέτη της χημείας του φθορίου και ανεκάλυψε πολλές χημικές ενώσεις του, όπως το SF₆ (μαζί με τον Πωλ Λεμπώ) το 1901. Ακολούθησαν, ως το 1900, οι έρευνές του στην παραγωγή του βορίου και συνθετικών διαμαντιών, καθώς και η εφεύρεση ενός ηλεκτρικού κλιβάνου ικανού να φθάσει θερμοκρασία 3500°C με ηλεκτρικό ρεύμα 2200 αμπέρ στα 80 βολτ. Αυτός ο κλίβανος του επέτρεψε να συνθέσει βορίδια και καρβίδια πολλών στοιχείων, όπως π.χ. το βορίδιο του πυριτίου.

Ο Ανρί Μουασάν υπήρξε καθηγητής της τοξικολογίας στην Ανώτατη Σχολή Φαρμακολογίας (École supérieure de pharmacie), ενώ δίδαξε και στη Σχολή Χημείας των Παρισίων (τη σημερινή «Chimie ParisTech»), καθώς και στη Σχολή Θετικών Επιστημών της Σορβόννης.

Θάνατος

Ο Ανρί Μουασάν πέθανε αιφνίδια στο Παρίσι σε ηλικία 55 ετών, λίγους μήνες μετά την επιστροφή του από την απονομή του Βραβείου Νόμπελ στη Στοκχόλμη. Ο θάνατός του αποδόθηκε σε οξύ περιστατικό σκωληκοειδίτιδας. Η σορός του αναπαύεται στο Κοιμητήριο Περ Λασαίζ, στο Παρίσι.

Ερευνητικό έργο

Η παρασκευή του φθορίου

Παρατηρήσεις από τον Μουασάν (1892) του χρώματος του αερίου φθορίου (2), σε σύγκριση με τον αέρα (1) και το χλώριο (3)

Η ύπαρξη του στοιχείου φθόριο ήταν γνωστή επί πολλά έτη, αλλά όλες οι προσπάθειες για την απομόνωσή του είχαν αποτύχει, μάλιστα κάποιοι πειραματιστές είχαν σκοτωθεί κατά τις απόπειρές τους αυτές.

Ο Μουασάν τελικώς πέτυχε την παραγωγή φθορίου το 1886 ηλεκτρολύοντας ένα διάλυμα διφθοριούχου υδροκαλίου (KHF₂) σε υγρό υδροφθόριο (HF). Αυτό ήταν απαραίτητο, επειδή το υδροφθόριο δεν είναι αγωγός του ηλεκτρισμού. Η συσκευή του ήταν κατασκευασμένη με ηλεκτρόδια λευκοχρύσου/ιριδίου σε δοχείο από λευκόχρυσο, ενώ η όλη συσκευή ψυχόταν στους −50°C. Το αποτέλεσμα ήταν η πλήρης απομόνωση του υδρογόνου που παραγόταν στο αρνητικό ηλεκτρόδιο από το φθόριο που παραγόταν στο θετικό. Αυτός είναι ουσιαστικά ο τρόπος παραγωγής φθορίου ακόμα και σήμερα. Για το επίτευγμά του αυτό, ο Μουασάν βραβεύθηκε με το Βραβείο Νομπέλ Χημείας το 1906, ενώ και η γαλλική κυβέρνηση του απένειμε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.

Μεταγενέστερες έρευνες

Ο Μουασάν επιχειρεί να παραγάγει συνθετικά διαμάντια χρησιμοποιώντας κλίβανο ηλεκτρικού τόξου

Ο Μουασάν συνέχισε μελετώντας τη χημεία του φθορίου με μεγάλη λεπτομέρεια, συνεισέφερε στην ανάπτυξη του κλιβάνου ηλεκτρικού τόξου και χρησιμοποίησε υψηλές πιέσεις για τη σύνθεση διαμαντιών από κοινό άνθρακα. Το 1892 Το 1893 άρχισε να μελετά θραύσματα ενός μετεωρίτη που είχε ανακαλυφθεί στον Μετεωρικό κρατήρα της Αριζόνα. Σε αυτά τα θραύσματα ανίχνευσε ελάχιστες ποσότητες ενός νέου ορυκτού και, μετά από εκτεταμένες έρευνες, συμπέρανε ότι αποτελείτο από καρβίδιο του πυριτίου. Το 1905 το ορυκτό αυτό ονομάσθηκε μουασανίτης προς τιμή του. Το 1903 ο Μουασάν εκλέχθηκε μέλος της «Διεθνούς Επιτροπής Ατομικών Βαρών» (σήμερα Επιτροπή Ισοτοπικών Περιεκτικοτήτων και Ατομικών Βαρών, όπου και απασχολήθηκε μέχρι τον θάνατό του.

Βιβλιογραφία

• Stock, Alfred (1907). «HENRI MOISSAN». Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft 40 (4): 5099. doi:10.1002/cber.190704004183. 
• Morachevskii, A. G. (2002). «Henri Moissan (To 150th Anniversary of His Birthday)». Russian Journal of Applied Chemistry 75 (10): 1720–1722. doi:10.1023/A:1022268927198. 
• Samsonov, G. V.; Obolonchik, V. A. (1886). «Frederic Henri Moissan, on the 120th anniversary of his birth». Journal Powder Metallurgy and Metal Ceramics 11 (9): 766–768. doi:10.1007/BF00801283. 
• Tressaud, Alain (October 2006). «Henri Moissan: winner of the Nobel Prize for Chemistry 1906». Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 45 (41): 6792–6. doi:10.1002/anie.200601600. PMID 16960820. 
• Royère, C. (March 1999). «The electric furnace of Henri Moissan at one hundred years: connection with the electric furnace, the solar furnace, the plasma furnace?». Annales pharmaceutiques françaises 57 (2): 116–30. PMID 10365467. 
• Kyle, R. A.; Shampo M A (October 1979). «Henri Moissan». Journal of the American Medical Association 242 (16): 1748. doi:10.1001/jama.242.16.1748. PMID 384036. 
• Flahaut, J. (Mar 1999). «The scientific contributions of Moissan». Annales pharmaceutiques françaises 57 (2): 101–7. PMID 10365465. 
• Viel, C. (Mar 1999). «Henri Moissn, first French Nobel prize winner in chemistry: the man, the picture collector». Annales pharmaceutiques françaises 57 (2): 94–100. PMID 10365464. 
• Wery, P. (Jan 1986). «Fluoride is 100 years old». Médecine et hygiène 45 (1685): 138. PMID 3543628. 
• Kempler, K. (Mar 1982). «On the 75th anniversary of the death of Henri Moissan». Orvosi hetilap 123 (12): 740–1. PMID 7041048. 
• FABRE, R. (May 1953). «Ceremonies commemorating the centenary of the birth of Henri Moissan». Annales pharmaceutiques françaises 11 (5): Suppl, 65–7. PMID 13080837. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Biography Βιογραφία από τον ιστοτόπο των Βραβείων Nobel
• Επιστημονική γενεαλογία
• Βιβλία και επιστολές του Μουασάν στην Europeana