Ψωκόπτερα
| Ψωχόπτερα (Psocoptera) Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων: 299–0Ma | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Trichadenotecnum sexpunctatum
| ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Υποτάξεις | ||||||||||||
| ||||||||||||
Τα Ψωχόπτερα (Psocoptera) αποτελούν μια τάξη ημιμετάβολων εντόμων, που είναι στενοί συγγενείς με τα Φθειράπτερα, τα Θυσανόπτερα και τα Ημίπτερα, ιδιαίτερα με τα Φθειράπτερα (Πιν. 1). Περιλαμβάνουν παγκοσμίως περίπου 3.200 είδη. Στην Ελλάδα αναφέρονται περίπου 70 είδη.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά του ακμαίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα Ψωχόπτερα ποικίλλουν στη μορφή και στο μήκος, τα μικρά είδη αποκτώντας μήκος ένα χιλιοστόμετρο, τα μεγάλα είδη μέχρι δέκα χιλιοστόμετρα. Τα περισσότερα είδη είναι χρώματος ανοικτού καφέ με πιο σκούρες βούλες, μερικά είδη όμως είναι ζωηρά χρωματισμένα. Το σώμα είναι σχετικά μαλακό, το κεφάλι κινείται ελεύθερα.
Ο προθώρακας είναι σχετικά αδύνατος, ο πτεροθώρακας μεγάλος. Τα περισσότερα είδη διαθέτουν καλά αναπτυγμένες πτέρυγες, υπάρχουν όμως και βραχύπτερα και άπτερα είδη εξ ίσου σε αριθμό με τα πτερυγωτά, βραχύπτερα και άπτερα άτομα στο ίδιο είδος. Οι τέσσερις πτέρυγες είναι μεμβρανώδεις, και στη στάση ηρεμίας τοποθετούνται χωρίς δίπλωση στην κοιλία με τις αριστερές πτέρυγες σχηματίζοντας γωνία με τις δεξιές πτέρυγες. Η νεύρωση των πτερύγων είναι φτωχή. Οι οπίσθιες πτέρυγες είναι μικρότερες από τις μπροστινές και οι δυο συζευγνύονται κατά την πτήση και στη στάση ηρεμίας.
Τα στοματικά μόρια δείχνουν προς τα κάτω και είναι μασητικού τύπου, αλλά αρκετά διαμορφωμένα. Οι άνω γνάθοι είναι ανόμοιες. Η galea της κάτω γνάθου είναι μεγάλος λοβός, η lacinia της κάτω γνάθου έχουν σχήμα στενής σκαπάνης και χρησιμοποιούνται για να ξύνεται η τροφή από το υπόστρωμα. Ο υποφάρυγγας είναι εξειδικευμένος για να πάρει υγρασία από τον αέρα. Οι κεραίες είναι μακριές και νηματοειδείς. Οι οφθαλμοί είναι κατά κανόνα προεξέχοντες και συμπληρώνονται με τρία οφθαλμίδια, τα οποία είναι δυνατόν να λείπουν στα άπτερα άτομα.
Οι ταρσοί των έξι ποδιών είναι διμερείς ή τριμερείς.
Η κοιλία αποτελείται από ένδεκα κοιλιακά δακτυλίδια. Εάν υπάρχει ωοθέτης, τότε είναι μόνο ελαφρά αναπτυγμένος. Και τα αρσενικά εξωτερικά γεννητικά όργανα είναι ατροφικά. Το νευρικό σύστημα περιορίζεται σε πέντε μόνο γάγγλια, το υπεροισοφαγικό, το υποοισοφαγικό , ένα προθωρακικό, ένα σύνθετο γάγγλιο στο πτεροθώρακα και ένα σύνθετο γάγγλιο στην κοιλιά.
Βιολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ενδιαιτήματα των ψωχοπτέρων ποικίλλουν. Τα συναντούμε πάνω σε νεκρά ή ζωντανά φύλλα, πάνω ή μέσα σε ξύλο, όπου ορύσσουν στοές. Μερικά είδη είναι ειδικευμένα στη ζωή σε σπηλιές. Άλλα είδη συναντούμε στους αποθηκευτικούς χώρους όπου μπορούν να γίνονται και ενοχλητικά ή να χαλούν την ποιότητα των αποθεμάτων.
Στα περισσότερα είδη τα άτομα ζουν μοναχικά, αλλά μερικά είδη εκδηλώνουν κοινωνική οργάνωση. Μερικά κατασκευάζουν δίκτυα από εκκρίσεις διαμορφωμένων σιελογόνων αδένων
Τα ψωχόπτερα τρέφονται με φύκη, λειχήνες, μύκητες, γύρη, ή οργανικά κατάλοιπα
Τα ψωχόπτερα μπορούν να προκαλούν ήχους. Αυτοί κατά πάσα πιθανότητα παίζουν ρόλο στο προξενιό. Παρθενογενετική αναπαραγωγή παρατηρείται σε μερικά είδη, αλλά είναι η εξαίρεση. Μέχρι 100 αυγά τοποθετούνται μόνιμα ή σε ομάδες χωρίς ιδιαίτερη φροντίδα σε κατάλληλα μέρη, ή τυλιγμένα σε δίκτυο, που τα έντομα παράγουν τα ίδια ή σκεπασμένα με τα περιττώματα τους. Σε μερικά είδη τα θηλυκά είναι ζωοτόκα. Ο αριθμός προνυμφικών σταδίων είναι κατά κανόνα έξι, σε μερικά είδη μειώνεται μέχρι μόνο τρία στάδια. Δεν υπάρχει πλαγγόνα. Είδη των τροπικών ζωνών εκδηλώνουν περισσότερη από μια γενεά κάθε χρόνο. Στις εύκρατες ζώνες έχουμε μια γενεά το χρόνο και σε βόρειες περιοχές εκδηλώνεται και χειμωνιάτικη ανάπαυση.
Γεωγραφική εξάπλωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα Ψωχόπτερα συναντούμε σε όλες τις ζωογεωγραφικές περιοχές από τις τροπικές ζώνες μέχρι και στις υποαρκτικές ζώνες.
Ταξινόμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Παρανεόπτερα |
| |||||||||||||||||||||
| Paraneoptera | ||||||||||||||||||||||
| Ψωχόπτερα |
| |||||||||||||||||||||
| Psocoptera | ||||||||||||||||||||||
Ψώχος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ψώχος (Psocus) είναι γένος ψευδονευρόπτερων εντόμων με κεραίες και με μεγάλα φτερά. Ζουν πάνω στα δέντρα. Πλέκουν ιστό που μοιάζει με εκείνον της αράχνης.[1] Απαντώνται κυρίως στη Βόρεια Αμερική αλλά και σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Η ονομασία του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ψώχος, που σημαίνει δαγκωμένος ή τριμμένος.[2]
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- "'Gillott'" Entomology Third Edition Springer ISBN 1-4020-3182-3
- Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4
- ↑ Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ήλιου, τ. 18, σελ. 870.
- ↑ Psocoptera