Τζανέτος Γρηγοράκης
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Τζανέτος Γρηγοράκης | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Τζανέτος Γρηγοράκης (Ελληνικά)[1] |
| Γέννηση | 1742 Σκουτάρι Λακωνίας |
| Θάνατος | 1813[2] Μαυροβούνι Λακωνίας[2] |
| Εθνικότητα | Έλληνες[1] |
| Χώρα πολιτογράφησης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Πιέρρος Γρηγοράκης
Γεωργάκης Γρηγοράκης Δημητράκης Γρηγοράκης |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Βαθμός/στρατός | στρατηγός |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Μπέης (1782–1798) |
Ο Τζανέτος Γρηγοράκης ήταν Έλληνας οπλαρχηγός και πολιτικός, γόνος της περιώνυμης και πολύκλαδης οικογένειας των Γρηγοράκηδων, αρχικαπετάνιος (μπας-καπιτάν) στη Μάνη. Στη συνέχεια υπήρξε ο μακροβιότερος Ηγεμόνας (Μπέης) της Μάνης (1782-1798), εξ ου και περισσότερο γνωστός ως Τζανήμπεης, ή Τζανέτμπεης, ή Τζανετόμπεης. Ήταν ο πρώτος οικιστής και αναμορφωτής του νεότερου Γυθείου ("Μαραθονήσι" όπως λεγόταν τότε) και της ευρύτερης περιοχής, καθώς και του Μαυροβουνίου.
Έζησε στα μέσα με τέλη του 18ου αιώνα. Ήταν γιος του Καπετάν Δημητράκη Γρηγοράκη ή Δημητρίου Καπετανάκη, και ανεψιός του Καπετάν Έξαρχου Γρηγοράκη. Ο Πασάς της Πελοποννήσου (Μόρα Βαλεσή) με έδρα την Τριπολιτσά, τον πίεζε να δεχτεί το αξίωμα του Μπέη της Μάνης, αλλά αυτός αρνιόταν, διότι δεν ήθελε να συμπράξει με τις τούρκικες αρχές. Τελικά ο Πασάς έστειλε στο Γύθειο πλοίο πολεμικό και τον Μέγα Δραγουμάνο του Στόλου (Μέγα Διερμηνέα) για να χειριστεί αυτός το θέμα. Ο δραγουμάνος τον απείλησε ότι αν δεν δεχτεί το αξίωμα του ηγεμόνα θα τον έπαιρνε αιχμάλωτο στην Κωνσταντινούπολη για να τον σκοτώσει. Του έστησε δε παγίδα, προσκαλώντας τον για γεύμα στο καράβι, και μόλις ο Γρηγοράκης ανέβηκε στο κατάστρωμα, ο δραγουμάνος διέταξε να σηκώσουν την άγκυρα και τα πανιά και να πάνε στις Σπέτσες. Ο Γρηγοράκης για να γλυτώσει αναγκάστηκε να ενδώσει και να δεχτεί το αξίωμα του ηγεμόνα. Για να τον υποχρεώσει να υπηρετήσει την τουρκική κυβέρνηση πιστά, ο δραγουμάνος κράτησε ομήρους τους δυο γιους του, τον Πιέρρο και τον Γεωργάκη.
Η δράση του Τζανέτου Γρηγοράκη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1770 στα Ορλωφικά ο Τζανέτος Γρηγοράκης πρωταγωνιστεί στην πολιορκία και κατάληψη του Μυστρά[3] και το 1780 οδηγεί τους Μανιάτες, από το Σκουτάρι Λακωνίας στην κατάληψη του κάστρου του Πασαβά.
Μετά την κατάληψη του Πασαβά ο Τζανέτος Γρηγοράκης επεκτείνει τα όρια της καπετανίας του και της Μάνης πέρα από τον εύφορο κάμπο που αρχίζει από τον Πασαβά και τελειώνει στο Μελίσσι (το σημερινό Μαυροβούνι), τον όρμο μετά την Κρανάη, όπου η θάλασσα εισχωρεί στην ξηρά και προσφέρεται για λιμάνι - Καραβοστάσι (σημερινό Γύθειο), μέχρι τα Τρίνησα, πριν το Κακοσκάλι (σημερινή Σκάλα), όπου οι εκβολές του Βασιλοπόταμου (Ευρώτας) [4]. Από την Γαλλική Αποστολή του Μοριά πληροφορούμαστε ότι ο Βασιλοπόταμος είναι το όριο των εδαφών που κατέλαβε ο Τζαννέτος Γρηγοράκης από τους Τούρκους [5].
Ο Τζανέτος "απέβη πλουσιότατος εκ των εισοδημάτων των καταληφθεισών γαιών και των εισπραττομένων εκ του όρμου Μαραθωνησίου (Καραβοστάσι) λιμενικών δικαιωμάτων" [6].
Στην κορυφή του Μελισσιού αναγείρει τον Γουλά, την κατοικία του μέσα σε περιτοίχισμα τετράπλευρο (περίπου τετράγωνο, πλευράς σαράντα μέτρων) για να εποπτεύει την περιοχή από τον κάβο του Σκουταριού μέχρι τα Τρίνησα. Δίπλα στον Γουλά αναγείρει την εκκλησία των Τριών Ιεραρχών, όπου και τα μνήματα του ίδιου και των κατιόντων του.
Με την υπόθαλψη και την διατροφή, την «άδειαν και τη δύναμιν» που παρέχει ο Τζανήμπεης, ο Αντώνης Τσακώνης, Υδραίος πειρατής με Μανιάτες συντρόφους, βρίσκει καταφύγιο στην απόκρημνη ακτή κάτω από το Μελίσσι, όποτε δεν κουρσεύει στον Σαρωνικό και τα κοντινά νησιά [7] .
Ο Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης στα Μπαρδούνια – τη ζώνη από το Γύθειο μέχρι τον Μυστρά - και ο Τσακώνης στις ανατολικές ακτές της Μάνης προστατεύουν και προστατεύονται από τον Τζανήμπεη και όλοι μαζί αποτελούν μέρος της «Ομοσπονδίας των Αρματωλών της Πελοποννήσου» [8].Επί της ηγεμονίας του Τζανήμπεη ο Λάμπρος Κατσώνης είχε καταστήσει ορμητήριον των κατά του τουρκικού στόλου επιθέσεων του το παρά το Ταίναρον οχυρόν του Πόρτο Κάγιο[9] .
Με την Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο, το 1797, τα Επτάνησα προσαρτώνται στην Γαλλική Δημοκρατία και ο Βοναπάρτης αποβιβάζει στρατό στην Κέρκυρα. Τον Ιούνιο 1797 ο Τζανήμπεης στέλνει επιστολή στον Βοναπάρτη με την προτροπή να χρησιμοποιήσει για ελλιμενισμό τον όρμο κάτω από το Μελίσσι. Τον καλούσε να έχει την Μάνη ορμητήριο κατά την εκστρατεία στην Αίγυπτο. Με την αποστολή των Δήμο και Νικολό Στεφανόπολι - Ντεμετριούς Στεφανοπολί ντε Κομνέν - στη Μάνη το 1797, ο Βοναπάρτης θέλησε να διερευνήσει τις δυνατότητες αυτής της πρότασης [10].
Με αυτές τις ενέργειες και συμμαχίες ο Τζανήμπεης προσπάθησε να απαλλάξει την Μάνη από τα δεσμά της Οθωμανικής Πύλης. Αυτός είναι ο λόγος που το 1797 παύεται από μπέης και έξι χρόνια μετά, 6 Αυγούστου 1803, υφίσταται επίθεση, διεξάγεται πόλεμος με τα πλοία του Οθωμανικού στόλου υπό τον Χουμαγιούν Σερεμέτμπεη, που σταθμεύουν κάτω από τον Γουλά. Από την ξηρά, ο Μορά Βαλεσί (πασάς της Τρίπολης) πολιορκεί τον Γουλά. Ο Τζανέτος βρίσκει καταφύγιο στον Βαχό, κρύβεται κυνηγημένος σε χωριά και σε σπηλιές του Ταυγέτου και μετά, μέσω Κυθήρων καταφεύγει στη Ζάκυνθο. Τα Οθωμανικά πλοία και ο στρατός του Μορά Βαλεσί βομβαρδίζουν και καταστρέφουν τον Γουλά και οι Οθωμανοί δημεύουν την περιουσία του Τζανέτου.
Καθ’ υπόδειξη του Σερεμέτμπεη, οι καπετάνιοι της Μάνης υπογράφουν συνυποσχετικό για την καταδίωξη και σύλληψη του Τζανέτου, των παιδιών του και των οπαδών του. Στο ίδιο έγγραφο δηλώνουν υποταγή και πίστη στην Οθωμανική Πύλη [11]. Η καταδίωξη του Τζανέτου εντείνεται το 1805, όταν ο Σουλτάνος διέταξε τους καπετάνιους της Μάνης να συλλάβουν οπωσδήποτε τον Τζανέτο για να "σηκωθεί το βρωμερόν υποκείμενόν του από την Μάνην και να ησυχάσει το Δοβλέτι από τας ενοχλήσεις του" [12].
Από τους καπετάνιους, μόνο ο Χρηστέας από την Πλάτζα και ο Παναγιώτης Μούρτζινος της Καρδαμύλης συμπαρατάσσονται και πολεμούν στο πλευρό του Τζανέτου παραμένοντας φίλοι και υποστηρικτές του.
Κατά τη δύσκολη περίοδο μετά το 1797 οι Γάλλοι θέτουν υπό την προστασία τους την οικογένεια του Τζανέτου, ο οποίος άλλως τε είναι ο επικεφαλής της γαλλόφιλης παράταξης των Μανιατών. Οι Γάλλοι είναι εκείνοι που τον τροφοδοτούν με όπλα και πυρομαχικά [13].
Οι γιοί του Τζανέτου, Πιέρρος και Γεωργάκης μεταβαίνουν στην Ζάκυνθο και σε συνεργασία με τους αξιωματικούς του Ρωσικού στρατού Παπαδόπουλο και Πάγκαλο, οργανώνουν σώμα Μανιατών πρόθυμων να πολεμήσουν για την αποκαθήλωση των φιλοτουρκικών δυνάμεων από την ηγεμονία της Μάνης.
Ο Τζανέτος επιστρέφει στο Μελίσσι το 1808, μετά την αμνηστία που του χορηγεί η Οθωμανική Πύλη. Κατοικεί στον ερειπωμένο Γουλά, όπου το 1813 πεθαίνει πάμφτωχος.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» (Ελληνικά) Αθήνα. 1971. ISBN-13 978-960-213-106-0. ISBN-10 960-213-095-4.
- ↑ 2,0 2,1 «Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια» (Ελληνικά) Αθήνα. 1978.
- ↑ Κοντογιάννης, Παντελής. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΝ ΕΠΙ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Β' ΡΩΣΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΝ ΠΟΛΕΜΟΝ 1768 - 1774. Αθήνα 1903: Π. Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. σελ. 130.
... ο οπλαρχηγός Ζαννέτος μετά πεντήκοντα Μανιατών, προπορευόμενος των άλλων, κατέφθασε την οπισθοφυλακήν των Τούρκων.
- ↑ Καψάλης, Γεράσιμος. ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, Τόμος Όγδοος. Αθήνα: "ΠΥΡΣΟΣ", Ανώνυμος Εταιρία Εκδόσεων και Γραφικών Τεχνών. σελ. Λήμμα : ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ, Τζανέτος Καπετανάκης.
υπήρξεν ο κύριος αρχηγός των κατά του φρουρίου Πασσαβά επιτεθέντων Μανιατών
- ↑ de Saint Vincent, Borry. Expedition Scientifique de Moree, section de science physique, tome premier, Relation. Παρίσι, 1836: F.G. Levrault. σελ. 429.
... les Glygoraki, de la maison de Dzannetaki, eussent poussee leurs conquetes sur les Turcs jusque vers ce Vasilipotamos...
- ↑ Καψάλης, Γεράσιμος. ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ. ΑΘΗΝΑ: ΠΥΡΣΟΣ. σελ. Λημμα : ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ, Τζανέτος Καπετανάκης.
- ↑ Κανδηλώρος, Τάκης. Ο ΑΡΜΑΤΩΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ. Εν Αθήναις 1924: ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΔΕΝΑΞΑ και Σια. σελ. 219, 220.
- ↑ Κανδηλώρος, Τάκης. Ο ΑΡΜΑΤΩΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, τόμος δεύτερος. 1924Εν Αθήναις: ΔΕΝΑΞΑ. σελ. 170 - 175.
- ↑ Καψάλης, Γεράσιμος. ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ. Αθήνα: ΠΥΡΣΟΣ. σελ. Λήμμα : ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ, Τζανέτος Καπετανάκης.
- ↑ Προλεγόμενα, Τάσος Βουρνάς. ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΟ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΛΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 1797 ΚΑΙ 1798. Παρίσι έτος VIII, Αθήνα 1974: Αφοι ΤΟΛΙΔΗ. σελ. 19.
- ↑ Κανδηλώρος, Τάκης. Ο ΑΡΜΑΤΩΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ. Εν Αθήναις: ΔΕΝΑΞΑΣ. σελ. 355 - 356.
- ↑ Γούδα, Α.Ν. ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΙΑΠΡΕΨΑΝΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ, τόμος Η'. Αθήναι 1876: Εκ του τυπογραφείου Μ.Π. Περίδου. σελ. 18.
έγγραφο της οικογενείας Γρηγοράκη της 15ης Οκτωβρίου 1805
- ↑ Γιαννακοπούλου, Ελένη. ΜΑΝΗ, ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αθήνα 1996: Κέντρο Νεοελληνικων Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Πρακτικά Συμποσίου, Νοέμβριος 1993. σελ. 244 - 245. ISBN 960-7094-68-9.
Μια Άλλη Όψη της Διεισδυσης των Ξένων στην Μάνη, 1780 - 1807
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιστορικαί αλήθειαι συμβάντων τινών της Μάνης από του 1769 και εντεύθεν: o Τζανέτμπεης Καπετανάκης Γρηγοράκης και η οικογένειά του. Τύποις Φ. Καραμπίνη και Κ. Βαφά. 1858. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2011.