Τζαμπολόνια

Τζιαμπολόνια
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jean de Boulogne (Γαλλικά)
Γέννηση	1529 Ντουαί
Θάνατος	13  Αυγούστου 1608 Φλωρεντία
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Γαλλίας
Ιδιότητα	γλύπτης, αρχιτέκτονας και εικαστικός καλλιτέχνης
Κίνημα	Μανιερισμός
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Μανιερισμός
Σημαντικά έργα	Η αρπαγή των Σαβίνων γυναικών, Heracles and Nessus και Saint Luke
Σχετικά πολυμέσα

Προσωπογραφία του Τζαμπολόνια, έργο του Hendrick Goltzius

Ο Τζαμπολόνια (Giambologna, 1529 – 13 Αυγούστου 1608), γνωστός επίσης ως Τζοβάνι ντα Μπολόνια (Giovanni Da Bologna) ή Ζαν Μπουλόν (Jean Boulogne) ήταν διακεκριμένος Φλαμανδός γλύπτης, εκπρόσωπος του μανιερισμού, που έζησε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στη Φλωρεντία και προσέφερε τις υπηρεσίες του ως καλλιτέχνης της αυλής των Μεδίκων. Για αρκετά χρόνια, από τα μέσα του 16ου αιώνα, ο Τζαμπολόνια κυριάρχησε στην φλωρεντινή γλυπτική, φιλοτεχνώντας σημαντικά αγάλματα και μνημεία κυρίως από μάρμαρο ή μπρούντζο, αναγνωρισμένα για την τεχνική τους αρτιότητα και αισθητική αξία.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην πόλη Ντουαί της Φλάνδρας (σήμερα ανήκει στη Γαλλία) και παρακολούθησε τα πρώτα του μαθήματα γλυπτικής υπό την επίβλεψη του Ζαν Ντυμπρέκ (Jean Dubroeuq), ενός διακεκριμένου Φλαμανδού γλύπτη που είχε ταξιδέψει στην Ιταλία και ήταν επηρεασμένος από την ιταλική τέχνη. Στα μέσα του 16ου αιώνα επισκέφτηκε τη Ρώμη, όπου παρέμεινε για δύο περίπου χρόνια και μελέτησε τα έργα της κλασικής αρχαιότητας, κατά την προσφιλή συνήθεια αρκετών καλλιτεχνών της εποχής. Κατά την επιστροφή του στη γενέτειρά του, επισκέφτηκε τη Φλωρεντία (1552) όπου τελικά παρέμεινε χάρη στην προσφορά του προστάτη των τεχνών Μπερνάρντο Βεκιέτι (Βernardo Vecchietti) για παροχή στέγης και οικονομικής στήριξης στον Τζαμπολόνια. Ο Βεκιέτι σύστησε τον νεαρό καλλιτέχνη στην οικογένεια των Μεδίκων κι αυτός σύντομα ανελίχθηκε σε αυλικό γλύπτη, προσφέροντας τις υπηρεσίες του αρχικά στον δούκα της Τοσκάνης Φραντσέσκο Α'.

Το 1560 συμμετείχε σε διαγωνισμό για την ολοκλήρωση της κατασκευής ενός σιντριβανιού στην Πιάτσα ντέλλα Σινιορία της Φλωρεντίας, γνωστό ως το Συντριβάνι του Ποσειδώνα, που είχε μείνει ημιτελές μετά το θάνατο του Μπάτσιο Μπαντινέλι, ο οποίος είχε αναλάβει αρχικά το έργο. Το διαγωνισμό κέρδισε τελικά ο Μπαρτολομέο Αμμαννάτι (Bartolomeo Ammannati), ο οποίος έτυχε και της υποστήριξης του Μιχαήλ Άγγελου, ωστόσο το έργο που φιλοτέχνησε ο Τζαμπολόνια για το διαγωνισμό προκάλεσε ιδιαιτέρως ευμενή σχόλια, με αποτέλεσμα να λάβει λίγο αργότερα μία παραγγελία από τον Φραντσέσκο Α'. Επρόκειτο για ένα μαρμάρινο γλυπτό, «Ο Σαμψών σκοτώνοντας έναν Φιλισταίο» (1560-1562), έργο βασισμένο σε προγενέστερα σχέδια του Μιχαήλ Άγγελου. Την περίοδο 1563-1566 ανέλαβε να φιλοτεχνήσει ένα συντριβάνι στην Piaza Nettuno της Μπολόνια, του οποίου η βάση είχε σχεδιαστεί από τον Τομάσο Λαουρέτι. Ο Τζαμπολόνια ολοκλήρωσε ένα κολοσσιαίο, μπρούντζινο γλυπτό του Ποσειδώνα, καθώς και άλλες δευτερεύουσες διακοσμητικές μορφές. Κατά την παραμονή του στη Μπολόνια, ολοκλήρωσε επίσης το πρώτο από μία σειρά γλυπτών του φτερωτού Ερμή, το οποίο αποτελεί σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του. Την ίδια περίπου περίοδο φιλοτέχνησε το γλυπτό με θέμα τη νίκη της Φλωρεντίας επί της Πίζας (Firenze vittoriosa su Pisa), τμήμα μίας επιβλητικής διακόσμησης του Παλάτσο Βέκιο που οργανώθηκε με αφορμή το γάμο του Φραντσέσκο των Μεδίκων με την Ιωάννα της Αυστρίας. Μέχρι το 1570, είχε εξελιχθεί σε έναν από τους πλέον επιδραστικούς γλύπτες της Ευρώπης, του οποίου τα σπουδαιότερα έργα διαδίδονταν χάρη σε μικρότερης κλίμακας αναπαραγωγές τους, οι οποίες αγοράζονταν από Ευρωπαίους συλλέκτες ή ακόμα δωρίζονταν από την οικογένεια των Μεδίκων σε διπλωματικές αποστολές.

Ο Κόζιμο Α΄ έφιππος, Piazza Della Signoria, Φλωρεντία

Ανάμεσα στα περισσότερο επιβλητικά γλυπτά του ανήκει η αλληγορία των Απεννίνων (ο Τζαμπολόνια απεικόνισε τα Απέννινα όρη ως ένα γηρασμένο σκυφτό άνδρα), έργο που διακόσμησε τους κήπους της βίλας Μεντιτσέα ντι Πρατολίνο (σήμερα βίλα Demidoff) και για το οποίο εργάστηκε για μία δεκαετία (1570-80). Η κατασκευή μοιάζει να έχει χαραχτεί πάνω σε μία προϋπάρχουσα πέτρα μεγάλων διαστάσεων, ωστόσο βασίστηκε στη χρήση τούβλου και ηφαιστειακής λάβας, πάνω σε σιδερένιο σκελετό του έργου. Το 1582 ολοκλήρωσε το γλυπτό Αρπαγή των Σαβίνων γυναικών (Ratto delle Sabine, 1574-82), έργο που θεωρείται ενδεικτικό του ταλέντου του, καθώς κατάφερε να ενσωματώσει τρεις διαφορετικές «κινούμενες» μορφές σε ένα ενιαίο και συνεκτικό σύνολο. Το έργο χαρακτηρίζεται από μία σπειροειδή σύνθεση, αποδίδοντας με μοναδικό τρόπο την κίνηση και την ενότητα των μορφών.

Στην ακμή της σταδιοδρομίας του, ο Τζαμπολόνια ανέλαβε επίσης να φιλοτεχνήσει μία σειρά μνημείων εφίππων. Το σημαντικότερο ίσως έργο αυτού του είδους υπήρξε το μνημείο που κατασκεύασε προς τιμή του δούκα της Τοσκάνης Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων (1587-93) και τοποθετήθηκε στην Πιάτσα ντέλλα Σινιορία της Φλωρεντίας. Υπήρξε το πρώτο άγαλμα που αναπαριστούσε έναν έφιππο και έτυχε θερμής υποδοχής. Νωρίτερα, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε αποπειραθεί να κατασκευάσει ανάλογα μνημεία στο Μιλάνο ενώ πιθανόν ο Τζαμπολόνια είχε επίγνωση του μπρούντζινου γλυπτού αλόγου, χωρίς όμως αναβάτη, που είχε φιλοτεχνήσει ο Ντανιέλε ντα Βολτέρρα με παραγγελιοδότη τον Ερρίκο Β΄ της Γαλλίας.

Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 1608 στη Φλωρεντία. Μέχρι το θάνατό του, η φήμη του Τζαμπολόνια είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη και διατηρήθηκε κυρίως μέσα από τη διακίνηση μικρών αγαλματιδίων που φιλοτέχνησε και αποτέλεσαν αντικείμενα μελέτης από άλλους γλύπτες και ζωγράφους, στα πλαίσια της εκπαίδευσής τους. Τα έργα του παρέμειναν δημοφιλή, καθώς αρκετά από τα μνημεία που ανέλαβε αποτελούσαν σημαντικά αξιοθέατα της Φλωρεντίας, ωστόσο η φήμη του εξασθένισε στις αρχές του 19ου αιώνα, κάτω από την επίδραση του νεοκλασικισμού. Το έργο του επανεκτιμήθηκε κατά τον 20ό αιώνα, γεγονός στο οποίο συνέβαλαν εξειδικευμένες μονογραφίες και διατριβές γύρω από από αυτό.

• Επιλογή έργων
• 
  Σαμψών και Φιλισταίος, 1560-62, Λονδίνο, Μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου
• 
  Η Αρχιτεκτονική, 1570, Φλωρεντία, Μουσείο Μπαρτζέλλο
• 
  Αναδυομένη, 1570-72, Φλωρεντία, Villa La Petraia
• 
  Η Φλωρεντία θριαμβεύτρια επί της Πίζας, 1575-80, Φλωρεντία, Μουσείο Μπαρτζέλλο
• 
  Η αρπαγή των Σαβίνων, 1574-82, Φλωρεντία, Loggia dei Lanzi
• 
  ''Η αρπαγή των Σαβίνων, (στην βάση του προηγούμενου)
• 
  Ηρακλής και Ανταίος, 1578, Βιέννη, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης
• 
  Ωκεανός, Φλωρεντία, Μουσείο Μπαρτζέλλο
• 
  Φτερωτός Ερμής, Φλωρεντία, Μουσείο Μπαρτζέλλο
• 
  Λουομένη Αφροδίτη, Φλωρεντία, giardino di Boboli, grotta del Buontalenti
• 
  Ηρακλής και Νέσσος, 1599 Φλωρεντία, Loggia dei Lanzi
• 
  Κόζιμο Α΄ , Φλωρεντία, Piazza della Signoria

Βιβλιογραφία

• J. Holderbaum, The Sculptor Giovanni Bologna, ISBN 0-8240-2696-9
• C. Avery, Giambologna, ISBN 0-7148-2953-6
• Τζόρτζο Βαζάρι, The Lives of the Artists, Oxford University Press, 1998, ISBN 0-19-283410-X
• Charles Avery: 'Giambologna', The Grove Dictionary of Art Online, (Oxford University Press, Ανακτήθηκε 3 Οκτωβρίου 2006)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Mary Weitzel Gibbons, Giambologna: Narrator of the Catholic Reformation, Berkeley: University of California Press, 1995
• "Giambologna.", Encyclopædia Britannica. 2006. Encyclopædia Britannica Online. Ανακτήθηκε 3 Οκτωβρίου 2006.
• Έργα του Τζαμπολόνια