Στήλη του Φωκά
Συντεταγμένες: 41°53′33″N 12°29′5″E / 41.89250°N 12.48472°E
| Στήλη του Φωκά | |
|---|---|
| Colonna di Foca | |
 | |
 | |
| Είδος | θριαμβικός στύλος |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°53′33″N 12°29′5″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Ρώμη |
| Τοποθεσία | Ρωμαϊκό Φόρουμ |
| Χώρα | Ιταλία[1] |
| Έναρξη κατασκευής | 1 Αυγούστου 608 |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Η Στήλη του Φωκά ( ιταλικά: Colonna di Foca) είναι μία ρωμαϊκή μνημειακή στήλη στη Ρωμαϊκή Αγορά της Ρώμης, στην Ιταλία, που κτίστηκε όταν η Ρώμη ήταν μέρος της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μετά την ανάκτησή της από το Βασίλειο των Οστρογότθων. Ανεγέρθηκε μπροστά από τα Ρόστρα και αφιερώθηκε -ή αφιερώθηκε εκ νέου- προς τιμήν του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Φωκά την 1η Αυγούστου 608. Ήταν η τελευταία προσθήκη, που έγινε στη Ρωμαϊκή Αγορά (Forum Romanum). Η με αυλακώσεις κορινθιακή στήλη είναι 13,6 μ. υψηλή επάνω σε κυβική, λευκή, μαρμάρινη βάση (socle). Aπό άποψη τεχνοτροπίας, η στήλη φαίνεται ότι κατασκευάστηκε τον 2ο αι. για ένα άγνωστο οικοδόμημα και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε στο σημερινό μνημείο. Ομοίως, η βάση είχε άλλη αρχική χρήση: στήριζε ένα άγαλμα αφιερωμένο στον Διοκλητιανό. Η προηγούμενη επιγραφή αποξήθηκε, για να δώσει χώρο για το μεταγενέστερο κείμενο.
Η βάση της στήλης αποκαλύφθηκε το 1813 και η επιγραφή επάνω της γράφει στα λατινικά: Optimo clementiss[imo piissi]moque / principi domino n[ostro] / F[ocae imperat]ori / perpetuo a d[e]o coronato, [t]riumphatori / semper Augusto / Smaragdus ex praepos[ito] sacri palatii / ac patricius et exarchus Italiae / devotus eius clementiae / pro innumerabilibus pietatis eius beneficiis et pro quiete / procurata Ital[iae] ac conservata libertate / hanc sta(tuam maiesta)tis eius / auri splend(ore fulge)ntem huic / sublimi colu(m)na(e ad) perennem / ipsius gloriam imposuit ac dedicavit / die prima mensis Augusti, indict[ione] und[icesima] / p[ost] c[onsulatum] pietatis eius anno quinto
Η μετάφραση έχει ως εξής: Σον άριστο, επιεικέστατο, ευσεβέστατο / πρίγκιπα κύριό μας / Φωκά Αυτοκράτορα / αέναα από τον Θεό εστεμμένο, θριαμβευτή / αιώνιο Αύγουστο / ο Σμάραγδος ο πραιπόσιτος του ιερού παλατίου / εκ πατρικίων και έξαρχος Ιταλίας / αφιερώνει στην επιείκειά σας / για τα αναρίθμητα της ευσέβειάς σας οφέλη και για την ηρεμία / που συνέβη στην Ιταλία και διατηρήθηκε η ελευθερία / αυτό το άγαλμα στη μεγαλειότητά σας / το χρυσό λαμπερό αυτό / αφιερώνει σε κολώνα για πάντα. / Ημέρα πρώτη μηνός Αυγούστου, ινδικτιώνος ενδεκάτης / κατά την υπατεία της ευσέβειά σας, το έτος πέμπτο αυτής.
Η ακριβής αφορμή γι' αυτήν την τιμή είναι άγνωστη, αν και ο Φωκάς είχε δωρίσει επίσημα το Πάνθεον στον πάπα Βονιφάτιο Δ΄, ο οποίος το αφιέρωσε εκ νέου σε όλους τους μάρτυρες και τη Μαρία (Sancta Maria ad Martyres). Στην κορυφή του κιονόκρανου της στήλης είχε ανεγερθεί από τον Σμαράγδο, τον έξαρχο της Ραβέννας, ένα «εκθαμβωτικό» επίχρυσο άγαλμα του Φωκά (το οποίο πιθανότατα έμεινε μόνο για λίγο). Αντί για επίδειξη παπικής ευγνωμοσύνης, όπως λέγεται μερικές φορές επιπόλαια ότι είναι, το επίχρυσο άγαλμα στη στήλη του Φωκά ήταν πιθανότατα ένα έμβλημα της αυτοκρατορικής κυριαρχίας στη Ρώμη, η οποία έσβηνε γρήγορα υπό την πίεση των Λομβαρδών και μία ένδειξη προσωπικής ευγνωμοσύνης από τον Σμάραγδο, που είχε ανακληθεί από τον Φωκά μετά από μία μακρόχρονη εξορία και ήταν υπόχρεος στον Αυτοκράτορα για την ανάκτηση της θέσης εξουσίας του στη Ραβέννα.
Το μνημείο παραμένει σήμερα στην αρχική του θέση (in situ). Η απομονωμένη, ανεξάρτητη θέση του ανάμεσα στα ερείπια το έκανε πάντα ορόσημο στην Αγορά και εμφανίζεται συχνά σε απόψεις (vedute) και χαρακτικά της πόλης. Η άνοδος της στάθμης του εδάφους λόγω της λάσπης και των ερειπίων είχε θάψει εντελώς τη βάση, μέχρι την εποχή που οι Τζιουζέπε Βάζι και Τζανμπατίστα Πιρανέζι έκαναν χαρακτικά της στήλης στα μέσα του 18ου αι. Το τετράγωνο θεμέλιο από πλίνθους (βλ. εικόνα, δεξιά) δεν ήταν αρχικά ορατό, καθώς το σημερινό επίπεδο της Αγοράς δεν είχε ανασκαφεί από την προγενέστερη επί Αυγούστου πλακόστρωσή του μέχρι τον 19ο αι.