Πρωτεϊνογόνα αμινοξέα
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Τα πρωτεϊνογόνα αμινοξέα είναι τα 20 (+ 2) αμινοξέα τα οποία αποτελούν τους δομικούς λίθους των πρωτεϊνών που παράγονται κατά τη διαδικασία της μετάφρασης στα κύτταρα των ζωντανών οργανισμών.
Γενικά δομικά χαρακτηριστικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από πλευράς χημικής δομής τα πρωτεϊνογόνα αμινοξέα ανήκουν στα α-αμινοξέα και πιο συγκεκριμένα τα περισσότερα ανήκουν στα L-α-αμινοξέα.
Ένα α-αμινοξύ περιγραφικά διακρίνεται από δύο τμήματα ένα σταθερό, που αποτελείται από ένα άτομο υδρογόνου, μια αμινομάδα και μια καρβοξυλομάδα (που φέρονται ενωμένα σε κοινό άτομο άνθρακα, ο λεγόμενος «α-άνθρακας»), και ένα μεταβλητό που αποτελείται από την πλευρική ομάδα R. Σημειώνεται πως η πλευρική ομάδα R έχει διαφορετική χημική δομή σε κάθε αμινοξύ και δεν είναι πάντα αλκύλιο, με τη στενή έννοια, αλλά υδρογόνο ή οργανική ρίζα, γενικά.
Τα 19 από τα 20 πρωτεϊνογόνα α-αμινοξέα είναι χειρόμορφα και η ισομορφή που συναντάται είναι αυτή των L-αμινοξέων. Η γλυκίνη είναι το αμινοξύ που δεν είναι χειρόμορφο αφού δεν διαθέτει κατοπτρικό είδωλο. Για τα χειρόμορφα α-αμινοξέα η L- ισομορφή αντιστοιχεί στη S διαμόρφωση για τα περισσότερα αμινοξέα με εξαίρεση την L-κυστεΐνη η οποία αντιστοιχεί στη R διαμόρφωση. Μάλιστα, στα αμινοξέα ισολευκίνη και θρεονίνη, που έχουν δύο οπτικώς ενεργά κέντρα και άρα συνολικά τέσσερα (4) οπτικά ισομερή, η ισομορφή που συναντάται στις πρωτεΐνες είναι ειδικότερα η L,L- (που συμβολίζεται πιο σχολαστικά 2L,3L-).
Τα πρωτεϊνογόνα αμινοξέα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα 20 (+ 2) αμινοξέα που απαντώνται στα κύτταρα των ζώντων οργανισμών και ενσωματώνονται στις πρωτεϊνική αλυσίδα κατά την διάρκεια της διαδικασία της μετάφρασης (δίπλα σε κάθε όνομα αναγράφονται οι συντομογραφίες του κάθε αμινοξέος, η μία με τρία γράμματα και η άλλη με ένα γράμμα):
- Αλανίνη, Ala, A.
- Αργινίνη, Arg, R.
- Ασπαραγίνη, Asn, N.
- Ασπαραγινικό οξύ, Asp, D.
- Βαλίνη, Val, V.
- Γλουταμίνη, Gln, Q.
- Γλουταμινικό οξύ, Glu, E.
- Γλυκίνη, Gly, G.
- Θρεονίνη, Thr, T.
- Θρυπτοφάνη, Trp, W.
- Ισολευκίνη, Ile, I.
- Ιστιδίνη, His, H.
- Κυστεΐνη, Cys, C.
- Λευκίνη, Leu, L.
- Λυσίνη, Lys, K.
- Μεθειονίνη, Met, M.
- Προλίνη, Pro, P.
- Σερίνη, Ser, S.
- Τυροσίνη, Tyr, Y.
- Φαινυλαλανίνη, Phe, F.
Υπάρχουν και δύο ειδικά αμινοξέα που ενσωματώνονται κατά τη διάρκεια της μετάφρασης με ειδικές διαδικασίες και τριπλέτες: η σεληνοκυστεΐνη (Sec, U) και η πυρρολυσίνη (Pyl, O).
Ομαδοποίηση αμινοξέων σύμφωνα με τις ιδιότητες των πλευρικών αλυσίδων τους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αμινοξέα με αλειφατικές, μη πολικές πλευρικές αλυσίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αλανίνη, Βαλίνη, Γλυκίνη, Ισολευκίνη, Λευκίνη, Μεθειονίνη, Προλίνη.
Αμινοξέα με αλειφατικές, πολικές πλευρικές αλυσίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Θρεονίνη, Σερίνη, Κυστεΐνη.
Αμινοξέα με αρωματικές πλευρικές αλυσίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Φαινυλαλανίνη, Τυροσίνη, Τρυπτοφάνη.
Αμινοξέα με βασικές πλευρικές αλυσίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λυσίνη, Αργινίνη, Ιστιδίνη.
Αμινοξέα με όξινες πλευρικές αλυσίδες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ασπαραγινικό, Γλουταμινικό.
Αμινοξέα με καρβοξυλαμίδια στις πλευρικές αλυσίδες τους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ασπαραγίνη, Γλουταμίνη.
Ειδικά αμινοξέα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σεληνοκυστεΐνη, Πυρρολυσίνη
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με χημεία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη Γενετική χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |