Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1391 (περίπου) Κούζκο |
| Θάνατος | 1471 (περίπου) Κούζκο |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | πολιτικός μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Αμαρού Ίνκα Γιουπάνκουι Τούπακ Ίνκα Γιουπάνκι Mama Ocllo Coya |
| Γονείς | Βιρακότσα Ίνκα |
| Αδέλφια | Cápac Yupanqui |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Sapa Inca (1438–1471) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι (Κέτσουα: Pachakutiq Inka Yupanki, ήταν ο ένατος αυτοκράτορας των Ίνκας. Το όνομα Pachakutiq σημαίνει "αυτός που θα αναδομήσει ξανά τον κόσμο", ενώ το Yupanki σήμαινε "λογιστής", θέλοντας με αυτό το τρόπο να δείξουν οι Ίνκας ότι ευελπιστούν στο πρόσωπο του νέου αυτοκράτορα να βρουν έναν ηγέτη που θα ανασυγκροτήσει την αυτοκρατορία τους. Ήταν γιος του Βιρακότσα Ίνκα και της Μάμα Ρούνου. Ήταν ο τέταρτος βασιλέας της δυναστεία Άναν (ισπ. Hanan), που ίδρυσε ο Ίνκα Ρόκα. Βασίλεψε από το 1438 έως το 1471 αν και κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι παρέδωσε την εξουσία του ένα χρόνο αργότερα. Το κανονικό του όνομα ήταν Κούσι Ίνκα (Κέτσουα: Cusi Inka) και η γυναίκα του ονομαζόταν Μάμα Αναουάρκε (ισπ. Mama Anahuarque).
Ο διοικητής Πατσακούτι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πριν την ενθρόνιση του ως αυτοκράτορας, ο Πατσακούτι που τότε λεγόταν ακόμα Κούσι Ίνκα, υπηρέτησε τον πατέρα του ως στρατηγός-διοικητής στα νότια σύνορα του βασιλείου των Ίνκας. Ο Κούσι Ίνκα ήταν τριτότοκος γιος του αυτοκράτορα Βιρακότσα οπότε και δεν είχε ελπίδες να τον διαδεχθεί νόμιμα στο θρόνο της αυτοκρατορίας ωστόσο δεν είχε σκεφτεί ποτέ να εκθρονίσει τον πατέρα του και να αμφισβητήσει την πρωτοκαθερδία του αδερφού του, του Ίνκα Ούρκον (Κέτσουα: Inka Urcon).
Όμως τα αποτελέσματα της λανθασμένης κατακτητικής και εξωτερικής πολιτικής του πατέρα του τον οδήγησαν στην ανάληψη της εξουσίας με τη βία. Συγκεκριμένα, ύστερα από λανθασμένες κινήσεις του Βιρακότσα Ίνκα (Κέτσουα: Viracocha Inca), η φυλή των Τσάνκας εισέβαλε, από τα δυτικά, στην επαρχία του Κούσκο και βάδιζαν προς την πρωτεύουσα των Ίνκας. Ο αυτοκράτορας με τον διάδοχο του είχαν εγκαταλείψει το Κούσκο, την πρωτεύουσα δηλαδή, για να οχυρωθούν στο οχυρό του Κάλκα, στα ανατολικά. Τότε οι θείοι του Βιρακότσα, οι στρατηγοί Άπου Μάιτα (Κέτσουα: Apu Mayta) και Βικακίραο Ίνκα (Κέτσουα: Vicaquirao Inca), έστεψαν αυτοκράτορα τον Κούσι Ίνκα και τον διόρισαν ηγέτη των στρατευμάτων της αυτοκρατορίας. Οι τρεις άνδρες μαζί, επικεφαλής της νότιας στρατιάς των Ίνκας και της φρουράς του Κούσκο, αναμετρήθηκαν με τους Τσάνκας έξω από την πρωτεύουσα και τους νίκησαν. Στη συνέχεια τους κατεδίωξαν έξω από την επικράτεια των Ίνκας.
Ο πατέρας του Κούσι Ίνκα δεν δέχτηκε να παραδώσει την εξουσία του υπέρ του γιου του που νίκησε τους Τσάνκας και έσωσε την αυτοκρατορία, ενώ μάλιστα ο λαός τον είχε ήδη μετονομάσει από Κούσι σε Πατσακούτι βλέποντας στην προσωπικότητα του ότι δεν κατάφερε να δει στο πρόσωπο του Βιρακότσα. Ωστόσο, ο Βιρακότσα πέθανε, πιθανότατα από γηρατειά, στο οχυρό της Κάλκα. Έτσι ανέλαβε την ηγεσία της μερίδας που δεν ήθελε για αυτοκράτορα τον Πατσακούτι, ο νόμιμος διάδοχος, Ίνκα Ούρκον. Ο Πατσακούτι ήδη είχε ξεκινήσει να βαδίζει με το στρατό του εναντίον της Κάλκα για να υποτάξει την ατίθαση μερίδα των αριστοκρατών. Ο Ίνκα Ούρκον συγκέντρωσε και αυτός τα πιστά του στρατεύματα και τα οδήγησε στο πεδίο της μάχης. Εκεί όμως βρήκε τραγικό θάνατο αφήνοντας στον Πατσακούτι το σύνολο της αυτοκρατορίας να το διοικήσει δίχως έτερους διεκδικητές του στέμματος.
Οι κατακτήσεις του Πατσακούτι Ίνκα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αντεπίθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο θάνατος του νόμιμου διαδόχου ερμηνεύτηκε από τους ιερείς ως θεϊκό σημάδι και έδειχνε ότι ο Πατασκούτι Ίνκα ήταν ο μοναδικός εκλεκτός του Θεού Ήλιου για να διοικήσει την αυτοκρατορία και να την ανασυγκροτήσει. Αναμφίβολα μετά από την υποστήριξη που κέρδισε ο Πατσακούτι από το ιερατείο δεν μπορούσε κάποιος άλλος διεκδικητής του θρόνου να τον εκθρονίσει, τουλάχιστον σύντομα. Έτσι αποφάσισε να αντεπιτεθεί στους Τσάνκας αφού είχε καλυμμένα τα νώτα του. Πρώτα κατέλαβε τις περιοχές Σόρας και Βίλκας και ύστερα από δυο μάχες κατάφερε να επιβάλλει νέα συνθήκη ειρήνης στη φυλή των Τσάνκας.
Οι επόμενες προκλήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάμεσα στα έτη 1441 και 1450 ο Πατσακούτι Ίνκα έστειλε τον στρατηγό Κάπακ Γιουπάνκι (Κέτσουα: Qhapaq Yupanki), που ήταν αδερφός του και συνονόματος με τον παλαιό αυτοκράτορα των Ίνκας, στα νότια σύνορα με εντολή να περάσει τον ορεινό όγκο και να εγκαθιδρύσει την επιρροή των Ίνκας στα νότια παράλια. Αυτή αποτελούσε την πρώτη επαφή των Ίνκας με ναυτικούς λαούς της Νότιας Αμερικής και πιστεύεται ότι, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πατσακούτι Ίνκα, ήταν η πρώτη απόπειρα των Ίνκας να κατασκευάσουν πλοία και να ανοιχτούν στον Ειρηνικό Ωκεανό.
Η επιχείρηση έληξε με επιτυχία και ο στρατηγός Κάπακ Γιουπάνκι επέστρεφε στο Κούσκο. Στη διαδρομή όμως λεηλάτησε περιοχές που ανήκαν στους Τσάνκας παραβιάζοντας τη συνθήκη ειρήνης. Με τη σειρά τους οι Τσάνκας κατέλαβαν την περιοχή των Κόγια (ισπ. Colla) στα βόρεια της λίμνης Τιτικάκας. Ο αυτοκράτορας Πατσακούτι δυσαρεστήθηκε με αυτήν την εξέλιξη αλλά συγχώρεσε τον αδερφό του για την ανόητη πράξη του. Για να σώσει την κατάσταση ο αυτοκράτορας έπεισε τους Τσάνκας να εκστρατεύσουν από κοινού στα εχθρικά βασίλεια του βορρά ενώ διόρισε πάλι αρχηγό του εκστρατευτικού σώματος των Ίνκας, τον αδερφό του. Του έδωσε μάλιστα και μια συμβουλή, να μην προχωρήσει με το στρατό του βορειότερα της τοποθεσίας Γιαναμάγιο (ισπ. Yanamayo).
Στη διάρκεια της εκστρατείας δεν έλειψαν τα "θερμά επεισόδια" μεταξύ των Τσάνκας και των Ίνκας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απόφαση να δολοφονήσουν τους αξιωματικούς του στρατού των Τσάνκας. Οι τελευταίοι το πληροφορήθηκαν έγκαιρα αυτό και βάδισαν με το στρατό τους στο τροπικό δάσος βορειοανατολικά του Γιαναμάγιο με σκοπό να σώσουν τις ζωές τους. Ο Κάπακ Γιουπάνκι αρνούμενος να δεχτεί τέτοια ταπείνωση, τους κατεδίωξε πέραν του Γιαναμάγιο, κάτι που του είχε απαγορεύσει ο Πατσακούτι. Το τροπικό δάσος έκρυβε θανάσιμες παγίδες για τα, ασυνήθιστα σε τέτοιο περιβάλλον, στρατεύματα του Γιουπάνκι και έτσι ο στρατηγός αποφάσισε με έναν ελιγμό να κινηθεί βορειοδυτικά και να καταλάβει την πόλη της Καχαμάρκας, της φυλής Τσιμού. Ο Γιουπάνκι άφησε φρουρά στην πόλη και βάδισε προς το Κούσκο για να αναφερθεί στον αυτοκράτορα. Οι Τσιμού όμως συγκέντρωσαν στρατό και πολιόρκησαν τη φρουρά των Ίνκας στην Καχαμάρκα όταν έφυγε ο Γιουπάνκι.
Όλες οι ενέργειες του Κάπακ Γιουπάνκι εξόργισαν τον Πατσακούτι διότι παραβίασε συνθήκη ειρήνης, αγνόησε τις εντολές του, κατέλαβε μια ουδέτερη πόλη και άνοιξε δυο μέτωπα πολέμου, με τους Τσάνκας και τους Τσιμού. Φήμες ήθελαν τον Κάπακ Γιουπάνκι να τα προκαλεί όλα αυτά για να σφετεριστεί το θρόνο του Πατσακούτι και έτσι ο αυτοκράτορας έστειλε αξιωματικούς του να τον δολοφονήσουν ώστε να μην αποτελεί πλέον απειλή, πράγμα που εκτελέστηκε με επιτυχία.
Νέοι αγώνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το βασίλειο των Ίνκας κινδύνευε από δυο ισχυρές φυλές, τους Τσιμού στο βορρά και τους Τσάνκας στα δυτικά. Ο Πατσακούτι είχε αντιμετωπίσει ξανά την ίδια κατάσταση στο παρελθόν, όταν οι Τσάνκας εισέβαλλαν από τα δυτικά και ο πατέρας με τον αδερφό του από τα ανατολικά.
Έτσι χρησιμοποίησε μια παρεμφερή τακτική με εκείνη που χρησιμοποίησε τότε. Συγκέντρωσε όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις και τις χώρισε σε δυο στρατεύματα. Το ένα το έθεσε υπό τη διοίκηση του Τούπακ Ίνκα Γιουπάνκι, που ήταν δευτερότοκος γιος του, την οποία την έστειλε στα δυτικά εναντίον των Τσάνκας ενώ τη δεύτερη στρατιά την ανέλαβε ο ίδιος ο Πατσακούτι με τον πρωτότοκο γιο του και την οδήγησε στη λίμνη Τιτικάκα ώστε να την απελευθερώσει από τους Τσάνκας και να καλύψει τα νώτα του.
Ο σωστός σχεδιασμός της επιχείρησης δικαίωσε τον Πατσακούτι διότι η νότια στρατιά απελευθέρωσε τους Κόγια στην Τιτικάκα και υπέταξε τους Λουπάκα. Αντίστοιχα ο γιος του Τούπακ Ίνκα κατάφερε να υποτάξει οριστικά τους Τσάνκας ενώ αργότερα κατευθύνθηκε προς το βορρά και έλυσε την πολιορκία της πόλης Καχαμάρκα. Στη συνέχεια οδήγησε το στρατό του εναντίον της πόλης Τσαν Τσαν, που ήταν πρωτεύουσα των Τσιμού. Αφού την υπέταξε και αυτή κατευθύνθηκε προς τα νότια και υπέταξε και όλες τις πόλεις σε όλα τα νότια παράλια έως την πόλη Πατσακάμακ.
 |
 |
 |
Ανσυγκρότηση του βασιλείου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επωνυμία "Πατσακούτι", που έδωσε ο λαός στον Κούσι Ίνκα, έπρεπε να δικαιωθεί από την πλευρά του αυτοκράτορα και πραγματικά έτσι έγινε. Ο Πατσακούτι ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας των Ίνκας που έδωσε εντολή μαζί με κάθε εκστρατευτικό σώμα που εκτελούσε μια στρατιωτική επιχείρηση να το ακολουθεί και ένα επιτελείο κρατικών υπαλλήλων. Αυτοί οι κρατικοί υπάλληλοι και αξιωματούχοι ήταν νομοθέτες, ιερείς, λογιστές, αρχιτέκτονες και γραμματείς ενώ στόχος τους ήταν κάθε φορά που ο στρατός εισέρχοταν σε μια νέα περιοχή και την κατακτά να τη χαρτογραφούν, να συγκεντρώνουν πληροφορίες για αυτήν αλλά παράλληλα να διδάξουν στους ντόπιους λαούς τα ήθη και έθιμα των Ίνκας αλλά και τους νόμους του αυτοκράτορα. Ίδια επιτελεία έστειλε ο αυτοκράτορας Πατσακούτι και στις ήδη κατακτημένες περιοχές για να τις αναμορφώσει και να τις αναβαθμίσει. Παράλληλα χώρισε την αυτοκρατορία σε τέσσερις κύριες επαρχίες, οπότε και έλαβε το όνομα Ταουαντισούγιου (Κέτσουα: Tawantinsuyu)
Καθώς η αυτοκρατορία επεκτείνονταν εδαφικά ήταν επιτακτική ανάγκη και ο στρατός να μεγαλώσει αριθμητικά αλλά ούτε αυτό δεν έφτανε. Έπρεπε και οι υποταγμένοι λαοί να αισθανθούν ως μέλος της αυτοκρατορίας και όχι ως υποβαθμισμένοι πολίτες. Έτσι, ο Πατσακούτι, επέβαλε την γλώσσα Κέτσουα ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας. Η επιλογή της γλώσσας δεν ήταν τυχαία καθώς οι Ίνκας εθνολογικά ανήκαν στην οικογένεια Κέτσουα, μαζί με τις φυλές γύρω από το Κούσκο. Με αυτό το σχέδιο, μπορούμε να πούμε, ότι ο Πατσακούτι προσπάθησε και ως ένα βαθμό το πέτυχε, να "εκ-κετσουανίσει" τους λαούς της αυτοκρατορίας του. Ήθελε με αυτό το τρόπο να πετύχει να θυμίσει στους γείτονες λαούς ότι είναι συγγενικά φύλα ώστε να τροφοδοτήσουν το στρατό του Πατσακούτι με νέους στρατιώτες. Ταυτόχρονα όμως έδωσε στους άλλους λαούς να καταλάβουν ότι αποτελούν και αυτοί μέρος της ίδιας αυτοκρατορίας αλλά και ότι μοιράζονταν τις ίδιες ανησυχίες με τους άλλους λαούς ως υπηκόοι.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά του Πατσακούτι στην αναδιαμόρφωση της πρωτεύουσας των Ίνκας, το Κούσκο. Στόλισε πολλούς ναούς και ιδιαίτερα αυτούς που είχε παραμελήσει ο πατέρας του, Βιρακότσα, αλλά και έκτισε αρκετούς ιδιαίτερα στο βόρειο τομέα της πόλης. Ακόμα διαίρεσε την πόλη σε τομείς ανάλογα με την εθνολογική προέλευση και την ταξική θέση των ομάδων. Στο κέντρο της πόλης, που ήταν και το πιο αναβαθμισμένο, έμενε η βασιλική οικογένεια με τους ανώτατους αξιωματούχους και τους αρχιερείς. Η δημιουργία αυτών των τομέων θυμίζει σήμερα την τακτική δημιουργίας των γκέτο πράγμα όπως που εκείνη την εποχή ήταν αναγκαίο για την καλύτερη διακίνηση των εμπορευμάτων και τη χορήγηση προνομίων στις διάφορες ομάδες.
Εκτός από τον διαχωρισμό των ομάδων για το Κούσκο έκανε και άλλα ζωτικά έργα όπως τη δημιουργία καναλιών στους ποταμούς Ουκαγιάλι (ισπ. Ucayali), Ουατανάι και Τουλυμάγιο (Κέτσουα: Huakaqiali, Huatanay και Tulumayo αντίστοιχα) για να εμποδίσει τις συχνές πλημμύρες στην περιοχή ενώ ταυτόχρονα μπόρεσε να δώσει στους καλλιεργητές περισσότερες καλλιεργήσιμες γαίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επεκτάσεις και μετεγκατάστασεις ορισμένων φυλών ή ομάδων, κυρίως για την τόνωση ορισμένων αραιοκατοικημένων περιοχών, ο Πατσακούτι έκτισε αρκετές πόλεις ενώ κορυφαίο παράδειγμα για τη σημασία που έδινε στην ορθή δόμηση των πόλεων αποτελεί το Μάτσου Πίτσου που κτίστηκε επί ημερών του και συγκεκριμένα το 1460. Στην πόλη έχουν βρεθεί οργανωμένοι τομείς εργασίας, αποθήκευσης, λατρείας και μελέτης που εξυπηρετούσαν καλύτερα το διοικητικό προσωπικό, τους κατοίκους και τους εργάτες.
Διαδοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Πατσακούτι ήταν τριτότοκος γιος του αυτοκράτορα Βιρακότσα και ανέβηκε στο θρόνο χάρις σε μια στρατιωτική και πολιτική συγκυρία αλλά ήταν ιδιαίτερα διορατικός και μπορούσε να καταλάβει τις ανάγκες της αυτοκρατορίας πέρα από πρωτόκολλα και παραδόσεις. Ο Πατσακούτι είχε δυο γιους, τον πρωτότοκο Αμάρου Γιουπάνκι (Κέτσουα: Amaru Yupanqui) ο οποίος όμως ήταν φιλήδονος και ανίκανος να διοικήσει και τον δευτερότοκο Τούπακ Ίνκα Γιουπάνκι (Κέτσουα: Tupaq Inka Yupanki) ο οποίος είχε ήδη δείξει την αξία του ως πολεμιστής και διοικητής στρατιωτών με επιτυχία.
Έτσι ο σώφρων αυτοκράτορας για να αποφύγει διενέξεις και για να διατηρήσει τη συνοχή του βασιλείου που έχτισε, παραιτήθηκε από το θρόνο υπέρ του Τούπακ Ίνκα Γιουπάνκι το 1471.
Υστεροφημία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρότι ο Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι δεν ήταν επικεφαλής των στρατευμάτων του, αφότου έγινε αυτοκράτορας, παρά μόνο μια φορά, σε αυτόν χρεώνονται όλες οι μεγάλες και επιτυχημένες εκστρατείες των Ίνκας την περίοδο 1438 έως 1470. Η αλήθεια είναι ότι ενώ στηρίχτηκε σε στρατηγούς, για να επιτύχει τις γεωστρατηγικές του πολιτικές και επομένως σε αυτούς τους στρατηγούς θα έπρεπε να πιστώνουμε τις επιτυχίες, δεν πρέπει να λησμονείται το εξής:
Ο Πατσακούτι πριν αναρριχηθεί στο θρόνο της αυτοκρατορίας, διετέλεσε επιτυχημένα στρατηγός του πατέρα του και χάρισε σημαντικές νίκες στην αυτοκρατορία. Άλλωστε για αυτό το λόγο οι δυο στρατηγοί πρόσφεραν σε αυτόν το στέμμα των Ίνκας. Ένα ακόμα στοιχείο ήταν ότι δεν έθετε τον εαυτό του επικεφαλής των στρατιών που έστελνε διότι πίσω από κάθε καλά οργανωμένη εκστρατεία αυτός ήταν που είχε χαράξει το σχέδιο και τη γραμμή στην οποία θα κινούνταν. Με αυτά στο νου, οι ιστορικοί της Νότιας Αμερικής τον ονόμασαν "Ναπολέων των Άνδεων" ενώ το όνομα του έχει ταυτιστεί με την ανεξαρτησία του Περού και ο ίδιος θεωρείται πλέον εθνικός ήρωας της χώρας. Η δυναμικότητα του χαρακτήρα αλλά και η ενωτική πολιτική του πρώην προέδρου του Περού Αλεχάνδρο Τολέδο θύμισε στους σύγχρονους Περουβιανούς τον ισχυρό ένατο αυτοκράτορα των Ίνκας και για αυτό ο Τολέδο ονομάστηκε από το πλήθος "Πατσακούτι".
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΙΝΚΑΣ, Δεληγίαννης Π., τεύχος 147, εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Νοέμβριος 2008
- Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΥΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα, 1996
- History of the Incas, Sarmiento de Gamboa P., S. Bauer B., Smith V., Decoster J., University of Texas Press, March 2007
| Προηγούμενος Βιρακότσα Ίνκα |
Σάπα Ίνκα Βασίλεψε το διάστημα 1438-1471 |
Επόμενος Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι |