Μετάβαση στο περιεχόμενο

Οικολογικός σχεδιασμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο οικολογικός σχεδιασμός προïόντων αναφέρεται στην ένταξη του οικολογικού παράγοντα, σε όλα τα στάδια του Κύκλου Ζωής αυτών, με σκοπό την ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, χωρίς τα προïόντα να στερούνται την λειτουργική, αισθητική, νομική και ανταγωνιστική τους δυναμικότητα. Εναλλακτικά ο οικολογικός σχεδιασμός αναφέρεται ως περιβαλλοντικός σχεδιασμός, ενώ συνδέεται άμεσα με την βιωσιμότητα, καθώς πλέον, μέσα στα πλαίσιά του, λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως η οικολογική συνείδηση, ο υπερπλυθησμός, η οικονομική κρίση, ο υπερκαταναλωτισμός και οι ανθρώπινες ανάγκες.

Εξέλιξη έννοιας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως ο οικολογικός σχεδιασμός έχει τις ρίζες πολύ παλιά, στην προïστορική εποχή, όταν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής έχτιζαν τα σπίτια τους, και κατασκεύαζαν τα εργαλεία τους με απόλυτα φυσικά υλικά. Οι συνειδητοποιημένες χρήσεις της έννοιας όμως άργησαν πολύ να βρεθούν στο προσκήνιο. Θεωρείται πως μέσα στη δεκαετία του ’60 οι προσπάθειες που έγιναν σχετικά με το σχεδιασμό οικολογικών κτιρίων, συντέλεσαν στην ανάδειξη της σημασίας του οικοσυστήματος και του ζωντανού οργανισμού, καθώς και τα ίδια τα κτίρια άρχισαν να θεωρούνται ως αυτόνομα οικοσυστήματα και όχι «μηχανές για διαβίωση», μια άποψη του Λε Κορμπυζιέ που είχε αρχίσει να απορρίπτεται. Το «Ολοκληρωτικό Αστικό Οίκημα» στο Μπέρκλευ της Καλιφόρνιας, μια πρωτοβουλία των βιολόγων Μπιλ και Χέλγκα Ολκόφσκι, ξεκίνησε να υλοποιείται το 1973, και ήταν μια προσπάθεια δημιουργίας ενός απολύτως αυτόνομου οικήματος, το οποίο θα εξασφάλιζε την μικρότερη δυνατή κατανάλωση σε πόρους, αξιοποίώντας την ηλιακή ενέργεια, και ανακυκλώνοντας τους ίδιους του τους πόρους. Επιπλέον η ενεργειακή κρίση έθεσε ερωτήματα για την εξάρτηση του σύγχρονου ανθράπου από τα ορυκτά καύσιμα. Στη συνέχεια, κατά τη δεκαετία του ’80, εξελίχθηκαν οι τεχνολίες εκμετάλλευσης της ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Η έννοια των οικολογικών προïόντων άρχισε να διαδίδεται όλο και εντονότερα, και έτσι το 1990 εκδόθηκε «Ο οδηγός του πράσινου καταναλωτή» » από τους Τζον Έλκινγκτον, Τζούλια Άιλες και Τζόελ Μακόουερ. Επίσης, το 1987 εισήχθηκε για πρώτη φορά η ένννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης» μετά από σχετική αναφορά της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη. Το 1992 στο συνέδριο “The Agenda 21: The Earth Summit Strategy to Save Our Planet”, τέθηκε ουσιαστικά το ερώτημα για τη σημασία του ρόλου των σχεδιαστών στα σχετικά με το περιβάλλον θέματα. Τότε άρχισε να υιοθετείται η άποψη πως ο σχεδιασμός πρέπει να εστιάζεις στις ανάγκες του ανθρώπου, οι οποίες δεν μπορούν να θεωρηθούν ανεξάρτητες των οικολογικών συνεπειών της όποιας σχεδιαστικής απόφασης για την ικανοποίηση αυτών. Ο ρόλος του σύγχρονου σχεδιαστή απαιτεί από μέρος του, την ικανότητα σχεδίασης του Κύκλου Ζωής του προïόντος. Αυτή η προσέγγιση παρέχει, όχι μόνο καλύτερο έλεγχο της περιβαλλοντικής απόδοσης του προïόντος, αλλά και ανταγωνιστικότερα χαρακτηριστικά σε αυτό.

Απόψεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για πολλούς τα ωφέλη του οικολογικού σχεδιασμού είναι πολλά και ποικίλα. Αρχικά, βελτώνεται η περιβαλλοντική επίδοση των προïόντων καθώς εφαρμόζεται ολιστικός έλεγχος της συμπεριφοράς αυτού. Για τον ίδιο λόγο υπάρχει συστηματικότερη επίβλεψη των εφαρμοζόμενων διεργασιών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση της παραγωγικής δραστηριότητας και της ποιότητας του παραγώμενου προïόντος. Επιπλέον, οι αυξημένες σχεδιαστικές απαιτήσεις που επιβάλλει ο οικολογικός σχεδιασμός θεωρούνται κίνητρο για την εύρεση καινοτομιών. Επιπλέον, γίνονται συνεχώς νομοθετικές ρυθμίσεις ώστε να μπορούν ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις να ενταχθούν στον οικολογικό ανταγωνισμό, αλλά για να περιοριστούν τα νομικά προβλήματα κατά την εισαγωγή και εξαγωγή οικολογικών προïόντων. Από την άλλη, ο αντίλογος για τον οικολογικό σχεδιασμό, αφορά το κόστος παραγωγής των περιβαλλοντικά φιλικών προïόντων, καθώς συχνά το κόστος τους είναι αρκετά υψηλότερο από αυτό των αντιστοίχων λιγότερο φιλικών.

Νομοθεσίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προïόντα που καταναλώνουν ενέργεια (ΠκΕ)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 11 Φεβρουαρίου 2011 στην επίσημη εφημερίδα της κυβέρνησης το Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμ. 7 (τροποποίηση του Π.Δ. 32/2010 (ΦΕΚ Α 70)) για τον Καθορισμό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού, όσον αφορά τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια και τροποποίηση των ΠΔ 335/1993 (ΦΕΚ 143/Α/93), 178/1998 (ΦΕΚ 131/Α/1998) και της ΚΥΑ Δ6/Β/17682 (ΦΕΚ 1407/Β/2001) σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2009/125/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Οκτωβρίου 2009 για τη θέσπιση πλαισίου για τον καθορισμό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού, όσον αφορά τα συνδεόμενα με την ενέργεια προϊόντα. Οι τροποποιημένες διατάξεις της απόφασης είναι σε εφαρμογή από την ημέρα έκδοσης του Διατάγματος στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, ενώ αυτές που έμειναν ανέγγιχτες ισχύουν από τις 10.08.2007. Σκοπός του διατάγματος είναι να ορίσει το πλαίσιο για τη θέσπιση απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού για τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια (ΠΚΕ), ώστε να διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία τους στην αγορά, με τρόπο που συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη, βελτιώνοντας την ενεργειακή απόδοση και το επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, με ταυτόχρονη αύξηση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού.[1] Για τον σκοπό αυτό, τροποποιεί κάποια παλιότερα προεδρικά διατάγματα.

Αξίζει να σημειωθεί ο ορισμός του προïόντος που καταναλώνει ενέργεια (ΠΚΕ), όπως αυτός αποτυπώνεται στο Προεδρικό Διάταγμα• "είναι το προϊόν το οποίο, αφού διατεθεί στην αγορά ή/και τεθεί σε λειτουργία, εξαρτάται από την κατανάλωση ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, ορυκτά καύσιμα και ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές) για να λειτουργήσει σύμφωνα με τη χρήση για την οποία προορίζεται, καθώς και το προϊόν το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή, τη μεταφορά και τη μέτρηση της ενέργειας αυτής, συμπεριλαμβανομένων των τμημάτων που εξαρτώνται από την κατανάλωση ενέργειας και προορίζονται να ενσωματωθούν σε ΠΚΕ που καλύπτονται από το παρόν, και τα οποία διατίθενται στην αγορά ή/και τίθενται σε λειτουργία ως μεμονωμένα εξαρτήματα για τελικούς χρήστες, και των οποίων οι περιβαλλοντικές επιδόσεις μπορούν να αξιολογούνται με ανεξάρτητο τρόπο".[1]

Το πεδίο εφαρμογής του Διατάγματος, αφορά όλα τα προïόντα που καταναλώνουν ενέργεια, προκειμένου να διατίθενται στην αγορά, ή/και να τίθενται σε λειτουργία, και δεν εφαρμόζεται στα μέσα μεταφοράς ανθρώπων και εμπορευμάτων.[1] Σε κάθε κράτος ορίζονται οι αρχές που θα είναι αρμόδιες για τον έλεγχο της συμμόρφωσης των προïόντων με τα μέτρα, την επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, την συλλογή όλων των απαιτούμενων πληφοριών γύρω από το προïόν και έτσι όπως αυτές ορίζονται από τα μέτρα, καθώς και την διασφάλιση της δυνατότητας υποβολής παρατηρήσεων εκ μέρους των καταναλωτών ή άλλων ενδιαφερόμενων, σχετικά με τη μη συμμόρφωση του προïόντος. Στην Ελλάδα αρμόδια αρχή ορίζεται η 4η Διεύθυνση Κλαδικής Βιομηχανικής Πολιτικής της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.

Όποιο προïόν έχει κριθεί πως συμμορφώνεται με τα μέτρα του Διατάγματος,και φέρει το σήμα CE, πάνω του, ή/και πάνω στην συσκευασία του, ή/και τα συνοδευτικά του έγγραφα, μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα σε κάθε κράτος της Κοινότητας, εφόσον δεν έρχεται αντιμέτωπο με κάποια συγκεκριμένη νομοθεσία του κράτους αυτού. Στη Ελλάδα μπορεί να διακινείται ελεύθερα οποιοδήποτε προïόν φέρει το σήμα CE καθώς προβλέπεται απαίτηση οικολογικού σχεδιασμού για αυτό, όπως και οποιοδήποτε προïόν φέρει το σήμα CE, έστω και αν δεν υπάρχει κάποια αντίστοιχη απαίτηση. Συμμορφωμένα με τους κανονισμούς των μέτρων εφαρμογής θεωρούνται και τα προïόντα που φέρουν διαφορετικά σήματα οικολογικής πιστοποίησης, όπως το κοινοτικό οικολογικό σήμα, εφόσον αυτά έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή.

Για την αξιολόγηση κάθε προïόντος προυποθέτεται η ύπαρξη μιας λίστας απαιτήσεων με ορισμένες παραμέτρους, ώστε τα συμπεράσματα της αξιολόγησης να είναι μετρήσιμα και συγκρίσιμα. Για το καθορισμό των απαιτήσεων αυτών εφαρμόζεται μια γενική μεθοδολογία, η οποία τροποποιείται απο την Επιτροπή έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά κάθε προïόντος. Αναγνωρίζονται αρχικά οι φάσεις του κύκλου ζωής του προïόντος:

  • επιλογή και χρησιμοποίηση πρώτων υλών
  • κατασκευή
  • συσκευασία, μεταφορά και διανομή
  • εγκατάσταση και συντήρηση
  • χρήση
  • τέλος ζωής, μέχρι την τελική διάθεσή του

Έπειτα, για καθε φάση ελέγχεται ο βαθμός στον οποίο επηρεάζονται οι παρακάτω περιβαλλοντικές πτυχές:

  • προβλεπόμενη κατανάλωση υλικών, ενέργειας και άλλων πόρων, όπως γλυκού νερού
  • προβλεπόμενες εκπομπές στον αέρα, το νερό, ή το έδαφος
  • προβλεπόμενη ρύπανση μέσω φυσικών φαινομένων, όπως ο θόρυβος, οι δονήσεις, οι ακτινοβολίες, τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία
  • προβλεπόμενη παραγωγή αποβλήτων
  • δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών ή/και ενέργειας
  • γεωμετρικά χαρακτηριστικά, χρήση τοξικών ουσίων, χρήση επιπλέον υλικών- εξαρτημάτων, ευχέρεια ανκύκλωσης/ επαναχρησιμοποίησης, παράταση χρόνου ζωής, κ.ά.

Η παραπάνω προσέγγιση καταλήγει στον καθορισμό γενικών απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού. Στην περίπτωση που οι απαιτήσεις πρέπει να παρέχουν πιο ειδική πληροφορία, ακολουθείται διαφορετική μεθοδολογία, κατά την οποία ελέγχονται οι περιβαλλοντικές πτυχές αντιπροσωπευτικού πλήθους ίδιων προïόντων, που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, και σύμφωνα με τα αποτελέσματα που εξάγωνται ορίζονται οριακές τιμές για τις διάφορες τεχνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές παραμέτρους για το προς σχεδίαση προïόν.

Επιπλέον, δίνονται ευκαιρίες σε μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις να υιοθετήσουν μια πιο περιβαλλοντικά υγιή προσέγγιση στον σχεδιασμό των προïόντων τους, ακόμα και από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού, καθώς το Διάταγμα εξασφαλίζει την νομοθετική εγκυρότητα αυτών των κινήσεων.

Σύμφωνα με το άρθρο 16(1) της οδηγίας 2009/125/ΕΚ της Ε.Ε. για τον οικολογικό σχεδιασμό, οι κατηγορίες των προïόντων που έχουν προτεραιότητα να ενταχθούν μέσα στο πλάνο εργασίας για το διάστημα 2012-2014, και θεωρούνται ΠκΕ είναι οι εξής:

Οικολογικά προïόντα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 66/2010 του Ευρωπαïκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Νοεμβρίου 2009, στο Στρασβούργο, ορίστηκαν τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία ένα προïόν διακαιούται το οικολογικό σήμα της ΕΕ (EU Ecolabel) (ή κοινοτικό οικολογικό σήμα), με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται ως οικολογικό προïόν. Ο Κανονισμός δημοσιεύτηκε στις 30.1.2010 στην επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαïκής Ένωσης, και είναι σε ισχύ είκοσι ημέρες μέτα την δημισίευση αυτή.

Τα κριτήρια που αναφέρονται στον Κανονισμό αφορούν τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιεί ένα προïόν, ώστε να είναι ικανό να φέρει το οικολογικό σήμα, τα οποία ορίζονται βάσει επιστημονικών στοιχείων και λαμβανομένου υπόψη ολόκληρου του κύκλου ζωής των προϊόντων. Επίσης, λαμβάνονται υπόψη και παράγοντες όπως οι κλιματικές αλλαγές που μπορεί να επιφέρει το προïόν, η τοξικότητά του, παράπλευροι κοινωνικοί συντελεστές, όπως και οι απαιτήσεις που προκύπτουν από το Διάταγμα για τα προïόντα που καταναλώνουν ενέργεια. Για κάθε κατηγορία, τα κριτήρια που έχουν θεσπιστεί είναι ξεκάθαρα και διαφορετικά.

Το οικολογικό σήμα είναι μια ειδική σήμανση- αναγνώριση του προïόντος, το οποίο την φέρει έπειτα από έγκριση της σχετικής αίτησης που πρέπει να υποβάλλει ο δημιουργός του στους αρμόδιους φορείς που έχουν επιλεγεί από το κράτος. Η έγκριση αποφασίζεται από ειδική επιτροπή. Μέσα στον Κανονισμό ορίζονται επακριβώς οι αποδεκτές μορφές που μπορεί να πάρει το σήμα, όπως και οι συγκεκριμένες υποχρεώσεις που αποκτά ή ο κατασκευαστής, ή ο εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπος ή ο εισαγωγέας του προïόντος, εφόσον αυτό εγκριθει πως μπορεί να φέρει το σήμα.

Προς το παρόν, με το κανονισμό θεσπίζονται οικολογικά κριτήρια για 11 κατηγορίες προïόντων (23 συνολικά προïόντα), και 2 κατηγορίες υπηρεσιών:

  1. Προϊόντα καθαρισμού:
    1. απορρυπαντικά για χώρους υγιεινής,
    2. απορρυπαντικά γενικής χρήσης,
    3. απορρυπαντικά για πλυντήρια πιάτων,
    4. απορρυπαντικά πιάτων,
    5. απορρυπαντικά για πλυντήρια ρούχων,
    6. σαπούνια, σαμπουάν και μαλακτικά μαλλιών
  2. Ηλεκτρονικές συσκευές:
    1. ηλεκτρονικοί υπολογιστές,
    2. φορητοί υπολογιστές,
    3. τηλεοράσεις
  3. Ένδυση:
    1. κλωστουφαντουργικά προϊόντα,
    2. υποδήματα
  4. Επικαλύψεις – επενδύσεις δαπέδων:
    1. ξύλινες επικαλύψεις δαπέδων,
    2. επενδύσεις δαπέδων από υφαντικές ύλες,
    3. σκληρές επικαλύψεις δαπέδων
  5. Κηπουρική:
    1. βελτιωτικά εδάφους,
    2. καλλιεργητικά μέσα
  6. Έπιπλα:
    1. ξύλινα έπιπλα
  7. Χαρτί:
    1. φωτοαντιγραφικό και χαρτί γραφής,
    2. χαρτί υγείας – καθαριότητας
  8. Οικιακές συσκευές/αντικείμενα:
    1. ηλεκτρικοί λαμπτήρες,
    2. αντλίες θερμότητας (ηλεκτροκίνητες, αεριοκίνητες ή λειτουργούσες με απορρόφηση)
  9. Υπόλοιπα οικιακά αντικείμενα:
    1. στρώματα κρεβατιών
  10. Λιπαντικά:
    1. λιπαντικά
  11. Φτιάξτο μόνος σου:
    1. χρώματα και βερνίκια εσωτερικού χώρου,
    2. χρώματα και βερνίκια εξωτερικού χώρου
  12. Υπηρεσίες τουριστικών καταλυμάτων
  13. Υπηρεσίες κατασκηνώσεων/κάμπινγκ

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://static.diavgeia.gov.gr/doc/4%CE%911%CE%A9%CE%A6-7 Προεδρικό Διάταγμα υπ' αριθμόν 7 για τον οικολογικό σχεδιασμό των συνδεόμενων με την ενέργεια προιόντων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Οικολογικός_σχεδιασμός&oldid=10606210"