Μουζαφαρίδες (Ιράν)

	Μουζαφαρίδες ; مظفریان;
	Τοποθεσία {{{κοινό_όνομα}}} Το κράτος των Μουζαφαριδών (με μωβ χρώμα)
Πρωτεύουσα	Σιράζ
Γλώσσες	Περσικά, Μογγολικά (κυβέρνηση)
Πολίτευμα	Μοναρχία
Ιστορία

Οι Μουζαφαρίδες (περσικά: مظفریان‎‎) ήταν περσική δυναστεία πιθανής αραβικής προέλευσης, που ανήλθε στην εξουσία σε τμήμα του Ιράν μετά τη διάλυση του Ιλχανάτου τον 14ο αιώνα. Στο ζενίθ τους, κυβερνούσαν ένα βασίλειο που περιελάμβανε το ιρανικό Αζερμπαϊτζάν, την κεντρική Περσία και το Περσικό Ιράκ.

Άνοδος στην εξουσία

Οι Μουζαφαρίδες αρχικώς κατάγονταν μάλλον από την Αραβία και είχαν εγκατασταθεί στο Χορασάν από την αρχή της χαλιφικής εξουσίας εκεί. Έμειναν στο Χορασάν μέχρι την εισβολή των Μογγόλων στην περιοχή, οπότε και κατέφυγαν στο Γιαζντ. Υπηρετώντας τους χάνους του Ιλχανάτου, ανέβηκαν και ξεχώρισαν στην κρατική ιεραρχία όταν ο Σαράφ αντ-Ντιν Μουζάφαρ έγινε κυβερνήτης της πόλης Μεϊμπόντ (στην περιοχή του Γιαζντ). Εκεί τού ανατέθηκε το καθήκον να συντρίψει τις ομάδες ληστών που λυμαίνονταν την περιοχή.

Ο υιός του Σαράφ, Μουμπάριζ αντ-Ντιν Μουχάμμαντ, ανατράφηκε στην Αυλή του Ιλχανάτου αλλά επέστρεψε στην πόλη Μεϊμπόντ όταν πέθανε ο Ιλχανίδης χάνος Ολτζεϊτού. Περίπου το 1319 ανέτρεψε τον αταμπέκο του Γιαζντ και αναγνωρίστηκε επακόλουθα ως κυβερνήτης της πόλης από την κεντρική ιλχανιδική εξουσία. Κατόπιν, άρχισε να πολεμάει τους Νεγουδέρους ή Καραούνους, μια μογγολική φυλετική ομάδα, καταφέρνοντας να τους αντιμετωπίσει.

Μετά το θάνατο του χάνου Αμπού Σάιντ και την απώλεια της ιλχανιδικής εξουσίας στο κεντρικό Ιράν, ο Μουμπάριζ αντ-Ντιν συνέχισε την επεκτατική του πολιτική. Το 1339 ή 1340 εισέβαλε στην επαρχία της Καρμανίας και την κατέλαβε από τον Μογγόλο κυβερνήτη της, Κουτμπ αντ-Ντιν ιμπν Νάσιρ. Ο Κουτμπ αντ-Ντιν κατάφερε ν΄ ανακτήσει την επαρχία για μικρό χρονικό διάστημα αφού έλαβε βοήθεια από τον ηγεμόνα της Χεράτ του Οίκου των Καρτιδών, αλλά ο Μουμπάριζ αντ-Ντιν απέκτησε τον πλήρη και μόνιμο έλεγχο της Καρμανίας στα τέλη του 1340. Η πόλη Μπαμ στην ίδια επαρχία πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε λίγα χρόνια αργότερα.

Μετά την κατάκτηση της Καρμανίας, ο Μουμπάριζ αντ-Ντιν έγινε αντίπαλος των γειτονικών Ινζουιδών, που ήλεγχαν το Σιράζ και το Ισφαχάν. Παρόλο που οι Μουζαφαρίδες και Ινζουίδες παραδοσιακά είχαν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους, η επιθυμία του Ινζουίδη ηγέτη Αμπού Εσσάκ να καταλάβει την Καρμανία, τον οδήγησε στο να ξεκινήσει μια σύγκρουση με τους Μουζαφαρίδες το 1347. Ο Αμπού Εσσάκ πολιόρκησε ανεπιτυχώς το Γιαζντ στα 1350-1351, και μετά την αποτυχία αυτή οι τύχες του άλλαξαν άμεσα προς το χειρότερο. Το 1353 ηττήθηκε σε μάχη και αναγκάστηκε να καταφύγει στο Σιράζ και τελικώς να παραδοθεί. Κατάφερε να δραπετεύσει από το Σιράζ και να καταφύγει στο Ισφαχάν, αλλά ο Μουμπάριζ αντ-Ντιν τον καταδίωξε, κατέλαβε την πόλη και τον εκτέλεσε. Η περιοχή Φαρς και το δυτικό Ιράν ήταν πλέον υπό τον έλεγχό του.

Με την καταστροφή της εξουσίας των Ινζουιδών, οι Μουζαφαρίδες ήταν πλέον η ισχυρότερη δύναμη στο κεντρικό Ιράν, και όρισαν το Σιράζ ως πρωτεύουσά τους. Η δύναμη του Μουμπάριζ αντ-Ντιν ήταν τέτοια που όταν ο ισχυρός χάνος της Χρυσής Ορδής, Τζανί Μπεγ, τού παρήγγειλε να γίνει υποτελής του, ο Μουμπάριζ αρνήθηκε. Αντίθετα, προήλασε στο ιρανικό Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ο Τζανί Μπεγ είχε κατακτήσει το 1357. Εκεί, νίκησε τον κυβερνήτη της περιοχής, Αχιτσούκ, τον οποίο είχε ορίσει ο χάνος Τζανί Μπεγ, και κατέλαβε την Ταυρίδα, αλλά συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε να κρατήσει τη θέση του εναντίον των στρατευμάτων των Τζαλαγιριδών που προήλαυναν από τη Βαγδάτη, και σύντομα υποχώρησε. Οι Τζαλαγιρίδες κατέλαβαν έτσι την Ταυρίδα, και τη διατήρησαν, παρά τις νεότερες προσπάθειες των Μουζαφαριδών να την καταλάβουν.

Ο Μουμπάριζ αντ-Ντιν ήταν γνωστός ως σκληρός ηγέτης, και σύντομα μετά το 1358, ο υιός του σάχης Σοτζά τον τύφλωσε και τον φυλάκισε. Aν και έγινε κατορθωτή μια προσωρινή συμφιλίωση, δεν κράτησε πολύ και ο Μουμπάριζ φυλακίστηκε ξανά και πέθανε στη φυλακή το 1363.

Η περίοδος του σάχη Σοτζά

Ο σάχης Σοτζά αποδείχθηκε λιγότερο τυραννικός, αλλά συνεχώς μαχόταν εναντίον των αδελφών του, προκαλώντας μια μακρά περίοδο αστάθειας. Το 1363 βάδισε εναντίον του πρώτου του αδελφού, σάχη Μαχμούντ, που είχε τον έλεγχο του Ισφαχάν, σύντομα όμως συνομολογήθηκε ειρήνη μεταξύ τους. Την επόμενη χρονιά, ο σάχης Μαχμούντ, με την υποστήριξη του πεθερού του, Σεΐχ Ουβαΐς των Τζαλαγιριδών, εισέβαλε στη Φαρς και κατέλαβε το Σιράζ. Ο σάχης Σοτζά δεν κατάφερε ν΄ανακτήσει την πρωτεύουσά του μέχρι το 1366. Ο σάχης Μαχμούντ συνέχιζε να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ιρανική πολιτική, χρησιμοποιώντας τη συμμαχία του από το γάμο του για να διεκδικήσει την Ταυρίδα από τους Τζαλαγιρίδες μετά το θάνατο του Σεΐχ Ουβαΐς το 1374. Κατέλαβε την πόλη αλλά σύντομα την εγκατέλειψε καθώς αρρώστησε. Πέθανε την επόμενη χρονιά, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στον σάχη Σοτζά να καταλάβει το Ισφαχάν.

Ο σάχης Σοτζά προήλασε κατόπιν στην Ταυρίδα, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει όταν οι εσωτερικές συνθήκες στη Φαρς χειροτέρευσαν. Ο υιός του σάχη Μουζάφαρ (δεύτερου αδελφού του σάχη Σοτζά), σάχης Γιαχία, επαναστάτησε στο Ισφαχάν. Όντας αναγκασμένος να συνάψει συνθήκη ειρήνης με τους Τζαλαγιρίδες, ο σάχης Σοτζά πρότεινε να παντρευτεί ο υιός του Ζαΐν αλ-Αμπιντίν μια αδελφή του Τζαλαγιρίδη ηγέτη Χουσεΐν. Οι Τζαλαγιρίδες όμως αρνήθηκαν την προσφορά και εισέβαλαν στην επικράτεια του σάχη Σοτζά, παρόλο που ο τελευταίος κατάφερε να τους εμποδίσει από το να προελάσουν πέραν της πόλης Σουλτανίγια. Πριν πεθάνει ο σάχης Σοτζά το 1384, ονόμασε τον υιό του Ζαΐν αλ-Αμπιντίν διάδοχό του, και τον τρίτο αδελφό του Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ, κυβερνήτη της Καρμανίας. Όντας μη ικανοποιημένος από το διακανονισμό αυτό, ο σάχης Γιαχία του Ισφαχάν προήλασε ξανά κατά του Σιράζ, αλλά εκδιώχθηκε βιαίως από το Ισφαχάν από τον πληθυσμό της πόλης και αναγκάστηκε να καταφύγει στην πόλη Γιαζντ. Στο νεκροκρέβατό του, ο σάχης Σοτζά έγραψε ένα γράμμα στον Ταμερλάνο, που τότε βρισκόταν σε εκστρατεία στο Αζερμπαϊτζάν, στο οποίο δήλωνε την πίστη και υποταγή του υιού του σε αυτόν.

Η παρακμή των Μουζαφαριδών

Όταν ο Ζαΐν αλ-Αμπιντίν διαδέχθηκε τον πατέρα του, γρήγορα αγνόησε τη διακήρυξη πίστης στον Ταμερλάνο. Ως εκ τούτου, ο τελευταίος προήλασε στα εδάφη των Μουζαφαριδών. Έφτασε στο Ισφαχάν, όπου ο εκεί κυβερνήτης τού παρέδωσε τον έλεγχο της πόλης, αλλά μια εξέγερση που ακολούθησε εξαφάνισε κάθε καλή πρόθεση του Ταμερλάνου, οι δυνάμεις του οποίου συνακόλουθα σφαγίασαν τον πληθυσμό. Ο Ζαΐν αλ-Αμπιντίν εγκατέλειψε άμεσα το Σιράζ προσπαθώντας να φτάσει στη Βαγδάτη των Τζαλαγιριδών, που ήταν εχθροί του Ταμερλάνου. Παρόλα αυτά, έπεσε στα χέρια του σάχη Μανσούρ, αδελφού του εκδιωχθέντος από το Ισφαχάν, σάχη Γιαχία, ο οποίος τον φυλάκισε. Σύντομα, το Σιράζ κατελήφθη από τις δυνάμεις του Ταμερλάνου. Ο σάχης Μανσούρ και ο Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ, μαζί με άλλους πρίγκιπες των Μουζαφαριδών, πήγαν στο Σιράζ για να δηλώσουν την πίστη τους στον Ταμερλάνο, ο οποίος τούς αποκατέστησε στις θέσεις τους. Σύντομα, ο Ταμερλάνος επέστρεψε στην Υπερωξιανή. Το Σιράζ εδόθη στον σάχη Γιαχία.

Οι Μουζαφαρίδες σύντομα άρχισαν να επαναλαμβάνουν τις τοπικές τους φιλονικίες. Ο σάχης Μανσούρ εκδίωξε τον σάχη Γιαχία από το Σιράζ, ο οποίος κατέφυγε ξανά στο Γιαζντ. Κατόπιν ο σάχης Μανσούρ κατέκτησε την πόλη Αμπαρκούχ (στην περιοχή του Γιαζντ), αλλά απέτυχε να καταλάβει το Ισφαχάν. Στο μεταξύ, ο Ζαΐν αλ-Αμπιντίν δραπέτευσε από τη φυλακή και έφτασε στο Ισφαχάν. Εκεί σχηματίστηκε μια συμμαχία μεταξύ του Ζαΐν αλ-Αμπιντίν, του σάχη Γιαχία και του Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ, εναντίον του σάχη Μανσούρ. Η συμμαχία παρόλα αυτά αποδείχθηκε ασταθής, και όταν συναντήθηκαν με το στρατό του σάχη Μανσούρ κοντά στο χωριό Φουργκ στο Χορασάν, ο στρατός του σάχη Γιαχία δεν εμφανίστηκε και ο αντίστοιχος του Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ γρήγορα υποχώρησε. Κατόπιν ο σάχης Μανσούρ πλησίασε την πόλη Κερμάν στην Καρμανία/Κερμανία, όπου ο Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ και ο σάχης Γιαχία είχαν καταφύγει μετά τα γεγονότα στο χωριό Φουργκ. Εκεί τούς πρότεινε κοινή συμμαχία εναντίον του Ταμερλάνου, αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε με προσβλητικό τρόπο και μετά ταύτα ο σάχης Μανσούρ επέστρεψε στο Σιράζ. Αργότερα, ο Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ συνάντησε τον σάχη Μανσούρ ξανά, τη φορά αυτή στην πόλη Φασά στην περιοχή της Φαρς, αλλά ηττήθηκε και συνελήφθη στη Ρέι όπου είχε καταφύγει, τυφλώθηκε και φυλακίστηκε.

Ο Ταμερλάνος, ο οποίος ενώ βρισκόταν σε εκστρατεία κάπου αλλού ενημερώθηκε για τα γεγονότα, αποφάσισε το 1392 ότι μια εκστρατεία εναντίον του σάχη Μανσούρ ήταν πλέον κατάλληλη. Ο σάχης Μανσούρ είχε κερδίσει τη συμμαχία του Μουλούκ των Σαρνταμπάρ (ολιγαρχία κυβερνητών του δυτικού Χορασάν), ο οποίος εστάλη να υπερασπιστεί το Κασάν (πόλη στην περιοχή του Ισφαχάν) και το βόρειο σύνορο των Μουζαφαριδών. Τον Μάρτιο του 1393 ο Ταμερλάνος είχε προελάσει μέχρι την πόλη Σουστάρ (στο Χουζιστάν) και την πόλη Ντεζφούλ (επίσης στο Χουζιστάν), εγκαθιστώντας έναν Σαρμπαντάρ ως κυβερνήτη εκεί. Επιπλέον απελευθέρωσε τον Ιμάντ αντ-Ντιν Άχμαντ από τη φυλακή. Ο σάχης Μανσούρ κατέφυγε στο Σιράζ, αλλά επέστρεψε και αντιμετώπισε τις δυνάμεις τους Ταμερλάνου. Παρότι ο στρατός του ήταν αποδυναμωμένος από τις λιποταξίες, ο σάχης Μανσούρ πολέμησε γενναία, αναγκάστηκε όμως να υποχωρήσει. Προσπαθώντας να φτάσει στο Σιράζ, αιχμαλωτίστηκε από τις δυνάμεις του πρίγκιπα Ρουχ, υιού του Ταμερλάνου, και αποκεφαλίστηκε. Οι υπόλοιποι Μουζαφαρίδες πρίγκιπες ορκίστηκαν κατόπιν πίστη στον Ταμερλάνο. Έτυχαν τιμητικής υποδοχής από τον περιώνυμο κατακτητή, αλλά στις 22 Μαΐου 1393 εκτελέστηκαν στην πόλη Κουμίσα (η σημερινή Σαχρεζά στην επαρχία Ισφαχάν). Μόνο ο Ζαΐν αλ-Αμπιντίν και ο σουλτάνος Σιμπλί (ένας άλλος υιός του σάχη Σοτζά) επιβίωσαν του διωγμού και εστάλησαν στη Σαμαρκάνδη, την πρωτεύουσα του Ταμερλάνου.