Κάρελ Ζέμαν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κάρελ Ζέμαν
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Karel Zeman (Τσεχικά)
Γέννηση3  Νοεμβρίου 1910[1][2][3]
Ostroměř[4][5][6]
Θάνατος5  Απριλίου 1989[1][2][3]
Ζλιν[6][7][8]
Τόπος ταφήςLesní hřbitov[9]
Χώρα πολιτογράφησηςΤσεχοσλοβακία[5]
Βασίλειο της Βοημίας
Ιδιότητασκηνοθέτης κινηματογράφου[8], ανιματέρ, σκιτσογράφος[6], σκηνοθέτης[6][10], σεναριογράφος και σεναριογράφος κινηματογραφικών ταινιών[8]
ΤέκναLudmila Zeman
Σημαντικά έργαJourney to the Beginning of Time και Krabat – The Sorcerer's Apprentice
ΒραβεύσειςNárodní umělec (1970)[8]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Κάρελ Ζέμαν (τσεχικά: Karel Zeman, 3 Νοεμβρίου 1910 - 5 Απριλίου 1989) ήταν Τσέχος σκηνοθέτης, σχεδιαστής παραγωγής, καλλιτέχνης και animator. Είναι περισσότερο γνωστός ως δημιουργός ταινιών φαντασίας που συνδύαζαν live-action (ζωντανή δράση) και animation,[11] για αυτό και συχνά αναφέρεται ως ο «Τσέχος Μελιές».[12][13][14]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμα χρόνια, σπουδές, animation και εργασία στον τομέα της διαφήμισης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κάρελ Ζέμαν γεννήθηκε στις 3 Νοεμβρίου του 1910 στο Οστρόμερ, το οποίο τότε ανήκε στην Αυστροουγγαρία.[15] Μετά από επιμονή των γονιών του, σπούδασε επιχειρήσεις, σε λύκειο του Κολίν.[16] Τη δεκαετία του 1920 σπούδασε σε ένα γαλλικό σχολείο με θέμα τη διαφήμιση και αργότερα εργάστηκε σε διαφημιστικό στούντιο στη Μασσαλία, έως το 1936.[17] Στη Γαλλία δούλεψε για πρώτη φορά με animation για τους σκοπούς μιας διαφήμισης ενός σαπουνιού.[16] Μετά από επισκέψεις του στη Γιουγκοσλαβία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, επέστρεψε στην πατρίδα του (τότε Τσεχοσλοβακία). Εν συνεχεία, εξακολούθησε να εργάζεται στο χώρο της διαφήμισης, κυρίως για τις τσεχικές εταιρείες Bata Shoes και Tatra.[15] Το 1939, προσπάθησε να επισκεφτεί και να μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Καζαμπλάνκα, αλλά κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο εξ αιτίας του Προτεκτοράτου Βοημίας και Μοραβίας, το οποίο δημιουργήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία. Ο Ζέμαν δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα έγγραφα, κι έτσι αναγκάστηκε να παραμείνει στην πατρίδα του κατά τη Γερμανική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία.[16]

Συνάντηση με τον Κλος και πρώτη μικρού μήκους ταινία (αρχή των πειραματισμών)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο σχολείο της Bata, που αφορούσε βιτρίνες, και όπου ο ίδιος δίδασκε, γνώρισε τον animator Έλμαρ Κλος, και του έδειξε μέρος της δουλειάς του. Έτσι, ο Κλος πρόσφερε στον Ζέμαν εργασία, στα Zlín's animation studio. Κατόπιν σκέψεως (οι γυναίκα του και τα παιδιά του είχαν εγκατασταθεί ήδη στο Μπρνο), δέχθηκε τη δουλειά που του προσφέρθηκε το 1943.[15] Εκεί εργάσθηκε ως βοηθός της πρωτοπόρου Τσέχας animator Χερμίνα Τύρλοβα και το 1945 έγινε σκηνοθέτης σε γκρουπ παραγωγής stop-motion animation.[18] Την ίδια χρονιά, σε συνεργασία με τον αδελφό του Μποζιβόι Ζέμαν, δημιούργησε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία, ονόματι Vánoční sen. Το έργο αυτό συνδύαζε κινούμενες μαριονέτες και ζωντανή δράση, σηματοδοτώντας την αρχή των πειραματισμών του Ζέμαν με νέες τεχνικές και είδη.[19]

Σόλο δουλειά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αμερικανική αφίσα της ταινίας του, Vynález zkázy (1958)

Ξεκίνησε την αυτόνομη καριέρα του δημιουργώντας μια σειρά σατιρικών μικρών επεισοδίων καρτούν, με πρωταγωνιστή μια μαριονέτα με το όνομα Κύριος Προκούκ. Η σειρά έγινε μεγάλη επιτυχία και αγαπήθηκε από το τσεχικό κοινό.[20] Ανταποκρινόμενος σε σχετική πρόκληση, ο Ζέμαν προσπάθησε να ανακαλύψει μία μέθοδο στην οποία θα χρησιμοποιούσε γυαλί σε animation,[19] το οποίο τον οδήγησε στη δημιουργία του ασυνήθιστου έργου Inspirace, το 1948. Πρόκειται για μία βουβή και ποιητική ιστορία αγάπης, χρησιμοποιώντας γυάλινες φιγούρες.[15] Το 1950, ο Ζέμαν δημιούργησε το μισάωρο φιλμ Král Lávra, βασισμένο στο σατιρικό ποίημα του Κάρελ Χάβλιτσεκ Μπρορόβσκι,[18] με το φιλμ, τελικά, να βραβεύεται.[15] Το 1952 δημιούργησε το πρώτο του μεγάλου μήκους φιλμ, ονόματι Poklad ptačího ostrova. Το έργο βασίστηκε σε ένα περσικό παραμύθι και σχεδιάστηκε εμπνευσμένο από την περσική ζωγραφική, συνδυάζοντας, μάλιστα, και πολλές animation τεχνικές σε δύο ή και τρεις διαστάσεις.[19]

Τα γνωστότερα έργα του: 1955 - 1971[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχής γενομένης το 1955, ο Ζέμαν ξεκίνησε να δουλεύει για τα μάλλον πιο γνωστά του έργα. Σε αυτά ανήκουν έξι μεγάλου μήκους ταινίες που συνδυάζουν ζωντανή δράση και animation[11]: Cesta do pravěku (1955), Vynález zkázy (1958), Baron Prášil (1961), Bláznova kronika (1964), Ukradená vzducholod (1966) και Na kometě (1971).[21][22]

Το 1961, υπήρξε μέλος της κριτικής επιτροπής του 2ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Μόσχας,[23] πόστο που του ανατέθηκε εκ νέου στο 7ο Φεστιβάλ Μόσχας, το 1971.[24] Το 1970 τιμήθηκε από την Τσεχοσλοβακική Κυβέρνηση με τον τίτλο «Εθνικός Καλλιτέχνης».[20]

Ύστερη περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αφού ολοκλήρωσε ορισμένες τανίες ζωντανής δράσης, ο Ζέμαν πειραματίστηκε με πιο κλασικές φόρμες του animation, ξεκινώντας με τα επτά μικρού μήκους κινούμενα σχέδια, σχετικά με τον Σεβάχ, τα οποία, εν τέλει, έγιναν η ταινία μεγάλου μήκους Pohádky tisíce a jedné noci (1974).[25] Οι τελευταίες του ταινίες ήταν το Čarodějův učeň, το 1977, η οποία βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Ότφριντ Προύσλερ και το Pohádka o Honzíkovi a Mařence, το 1980. Στις 3 Νοεμβρίου του 1980, στον εορτασμό των εβδομήντα χρόνων του, ο Πρόεδρος Γκουστάβ Χουσάκ, τον τίμησε με το Τάγμα της Δημοκρατίας.[26]

Στις 5 Απριλίου του 1989, ο Ζέμεν απεβίωσε στο Γκότβαλντοβ (σημερινό Ζλιν), μερικούς μήνες πριν τη Βελούδινη επανάσταση.[20]

Υστεροφημία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο τάφος του Ζέμαν σε νεκροταφείο του Ζλιν.

Η δουλειά του Ζέμαν επηρέασε αρκετούς animator και σκηνοθέτες, τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και διεθνώς. Για παράδειγμα, ο Τσέχος animator Γιαν Σβάνκμαϊερ επηρεάστηκε αρκετά από τη δουλειά του Ζέμαν,[27] όπως και Αμερικανός σκηνοθέτης Τέρι Γκίλιαμ,[28] ο οποίος είπε για τον Ζέμαν: «Έκανε (ο Ζέμαν) ότι ακόμα εγώ προσπαθώ να κάνω, το οποίο είναι να συνδυάσω live-action με animation.[29] Οι εικόνες στο βάθος στο στυλ του Ντορέ ήταν υπέροχες». Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Τιμ Μπάρτον, περιέγραψε τον Ζέμαν ως «εξαιρετική έμπνευση», σχολιάζοντας ειδικότερα: «όσον αφορά το stop motion και μία αίσθηση 'χειροποίητης' ποιότητας, ο Ζέμαν το έκανε απίστευτα».[30] Ο Ρέι Χάριχαουζεν, μιλώντας σε συνέντευξη, δήλωσε πόσο θαυμάζει τον Ζέμαν,[31] συμπληρώνοντας ότι και ο Αμερικανός σκηνοθέτης Γουές Άντερσον, έχει συμπεριλάβει στις ταινίες του στοιχεία που αποτελούν φόρο τιμής στον Ζέμαν.[32]

Ο ιστορικός κινηματογράφου Ζωρζ Σαντούλ, είπε για τον Ζέμαν ότι «άνοιξε διάπλατα του ορίζοντες για την όγδοη τέχνη, το animation».[19] Με αφορμή μία έκθεση animation το 2010, επιμελητές του Barbican Centre, είπαν για τον Ζέμαν: «Αν και η επιρροή του είναι πολύ μεγαλύτερη από την παγκόσμια φήμη του, σίγουρα θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους animator όλων των εποχών».[32]

Το 2012, στην Πράγα, άνοιξε μουσείο αφιερωμένο στον Ζέμαν και το έργο του, με το όνομα Muzeum Karla Zemana, το οποίο βρίσκεται κοντά στη Γέφυρα του Καρόλου.[33]

Φιλμογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτος Πρωτότυποι τίτλοι
1952 Poklad ptačího ostrova
1955 Cesta do pravěku
1958 Vynález zkázy
1961 Baron Prášil
1964 Bláznova kronika
1967 Ukradená vzducholoď
1970 Na kometě
1974 Pohádky tisíce a jedné noci
1977 Čarodějův učeň
1980 Pohádka o Honzíkovi a Mařence

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 122177835. Ανακτήθηκε στις 14  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13946106r. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 (Αγγλικά) SNAC. w6p69p34. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Evidence zájmových osob StB». Records of persons of interest.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/90469. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  7. ↑ Regional Database of the Central Bohemian Research Library in Kladno. 0256051-Zeman-Karel-19101989. Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2023.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Research Library in Olomouc: (Τσεχικά) REGO. aleph.vkol.cz/F/?func=find-c&ccl_term=sys%3D000005741&local_base=svk04. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2024.
  9. ↑ 9,0 9,1 (Αγγλικά) BillionGraves. 37265710.
  10. ↑ www.acmi.net.au/creators/13826.
  11. ↑ 11,0 11,1 Hames, Peter (2009). Czech and Slovak Cinema: Theme and Tradition. Edinburgh: Edinburgh University Press. σελ. 188. 
  12. ↑ Wellner-Pospisil, Michael (2002). «Le Méliès tchèque» (στα French). Festival International du Film de la Rochelle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  13. ↑ «Hommages et rétrospectives 2010: Karel Zeman». Angers European First Film Festival. 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013. 
  14. ↑ «Journée des enfants: Projection du film Sindbad de Karel Zeman» (στα French). Cinéma Tout Écran. 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 Nováková, Markéta (March–April 2001). «The Fabulous World of Karel Zeman». Ahoy: Newsletter of the Czech Center New York 6 (2).  Published online: «The Fabulous World of Karel Zeman». Jules Verne: Andreas Fehrmann's Collection. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2012. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Biography: Karel Zeman». Muzeum Karla Zemana. 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2013. 
  17. ↑ Richter, Václav (20 Μαΐου 2010). «Karel Zeman: le centenaire du magicien du cinéma tchèque» (στα French). Radio Prague. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  18. ↑ 18,0 18,1 Hames, p. 196
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 Sadoul, Georges (1972). Dictionary of Film Makers. Berkeley: University of California Press. σελ. 286. ISBN 0520018648. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2013. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 «Karel Zeman: Animated fantasy in the Czech cinema». The Times: σελ. 16. 10 April 1989. https://archive.org/details/sim_federal-times_1989-04-10_25_8/page/16. 
  21. ↑ Polt, Harriet (Spring 1964). «The Czechoslovak Animated Film». Film Quarterly 17 (3): 38. doi:10.1525/fq.1964.17.3.04a00120. https://archive.org/details/sim_film-quarterly_spring-1964_17_3/page/38. 
  22. ↑ «The stolen airship». Karel Zeman Muzeum. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2016. 
  23. ↑ «2nd Moscow International Film Festival (1961)». Moscow International Film Festival. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2012. 
  24. ↑ «7th Moscow International Film Festival (1971)». Moscow International Film Festival. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2012. 
  25. ↑ «A Thousand and One Nights (1974) - Connections». IMDb. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2013. 
  26. ↑ «Havlin presents award, Husak letter to artist». Daily Report: Eastern Europe. Foreign Broadcast Information Service: σελ. D6. 4 November 1980. http://iw.newsbank.com/iw-search/we/HistArchive?p_action=doc&p_theme=fbisdoc&p_topdoc=1&p_docnum=1&p_sort=YMD_date:D&p_product=FBISX&p_docid=1244772906807590&p_text_direct-0=document_id=%28%201244772906807590%20%29&p_nbid=R5CD53IMMTM3MTMwODE4NS43NDE3Mjc6MToxMDoxMzAuNzEuMC4w. Ανακτήθηκε στις 15 June 2013. [νεκρός σύνδεσμος]
  27. ↑ Harper, Graeme· Stone, Rob (2007). The unsilvered screen: surrealism on film. London: Wallflower Press. σελ. 61. 
  28. ↑ Zipes, Jack (2011). The Enchanted Screen: The Unknown History of Fairy-Tale Films. New York: Routledge. σελ. 43. 
  29. ↑ Gilliam, Terry (2004). Terry Gilliam: Interviews. Mississippi: Jackson University Press. σελίδες 132–133. 
  30. ↑ Willoughby, Ian (27 March 2014). «Karel Zeman’s work inspirational, says director Tim Burton on eve of Prague art show». Radio Prague. http://www.radio.cz/en/section/curraffrs/karel-zemans-work-inspirational-says-director-tim-burton-on-eve-of-prague-art-show. Ανακτήθηκε στις 6 April 2014. 
  31. ↑ O'Neill, Phelim (1 November 2012). «Ray Harryhausen: the father of fantasy film-making». The Guardian. http://www.theguardian.com/film/2012/nov/01/ray-harryhausen-father-fantasy-film. Ανακτήθηκε στις 2 September 2013. 
  32. ↑ 32,0 32,1 «Focus: Karel Zeman». Animate the World. Barbican Centre. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2014. 
  33. ↑ Velinger, Jan (26 Δεκεμβρίου 2012). «Visionary filmmaker Karel Zeman». Radio Prague. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουνίου 2013. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κάρελ_Ζέμαν&oldid=9739641"