Ένωση Κυρίαρχων Κρατών

Ένωση Κυρίαρχων Κρατών
δεδομένα ()

Η Ένωση Κυρίαρχων Κρατών (ρωσικά: Сою́з Сувере́нных Госуда́рств [ССГ], Σαγιούζ Σουβιερένιχ Γκοσουντάρστβ [ΣΣΓ]) ήταν το προτεινόμενο όνομα της αναδιοργάνωσης της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών σε μια νέα συνομοσπονδιακή  οντότητα. Προτάθηκε από τον τότε Πρόεδρο της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ως μια προσπάθεια για την αποτροπή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Η πρόταση δεν εφαρμόστηκε ποτέ, στον απόηχο του Πραξικοπήματος του Αυγούστου και την τελική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Η συνολική πρόταση δημιουργήθηκε ως Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων κρατών (ΚΑΚ), ως περιφερειακός οργανισμός και όχι ως συνομοσπονδία.

Ανάπτυξη

Η Νέα Ενωσιακή Συνθήκη (ρωσικά: Новый союзный договор) ήταν ένα σχέδιο συνθήκης που θα αντικαθιστούσε την Συνθήκη για τη Δημιουργία της ΕΣΣΔ του 1922 και συνεπώς θα αντικαθιστούσε τη Σοβιετική Ένωση με μια νέα οντότητα που ονομάζεται Ένωση Κυρίαρχων Κρατών, σε μια προσπάθεια του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να σώσει και να μεταρρυθμίσει το Σοβιετικό κράτος. Μια τελετή στην Ρωσική ΣΟΣΔ για την υπογραφή της συνθήκης ήταν προγραμματισμένη για τις 20 Αυγούστου 1991, αλλά εμποδίστηκε από το πραξικόπημα του Αυγούστου μια μέρα νωρίτερα. Η  προετοιμασία αυτής της συνθήκης ήταν γνωστή ως διαδικασία Νόβο-Ογκάριοβο (новоогаревский процесс). Το Νόβο Ογκάριοβο είναι κυβερνητική περιουσία, όπου πραγματοποιήθηκε η συγγραφή της συνθήκης και ο Γκορμπατσόφ μίλησε με τους ηγέτες των δημοκρατιών της Ένωσης.

Ένα λιγότερο συγκεντρωτικό ομοσπονδιακό σύστημα προτάθηκε από τον Πρόεδρο Γκορμπατσόφ κατά τη διάρκεια του Συνέδριου του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Ιούλιο του 1990. Ένα σχέδιο της Νέας Ενωσιακής Συνθήκης υποβλήθηκε στο Ανώτατο Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης, στις 23 Νοεμβρίου του 1990. Η συντακτική επιτροπή ξεκίνησε τις εργασίες της επί του κειμένου την 1η Ιανουαρίου 1991. Έξι από τις δεκαπέντε Σοβιετικές δημοκρατίες, ωστόσο, δεν συμμετείχαν στη σύνταξη της συνθήκης: η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μολδαβία, η Γεωργία και η Αρμενία. Η πρόταση εγκρίθηκε από το Σοβιέτ της Ένωσης στις 6 Μαρτίου και εστάλη στα Ανώτατα Σοβιέτ των δημοκρατιών για έγκριση. Δεν μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ της Ένωσης και των Δημοκρατιών και η πρόταση δεν εγκρίθηκε. Ως πρόσθετο περιοριστικό στοιχείο, κάποιες αυτόνομες δημοκρατίες εξέφρασαν την επιθυμία να αυξήσουν το καθεστώς τους και να είναι μέρος της νέας Σοβιετικής συνθήκης.

Ο πρόεδρος Γκορμπατσώφ προσπάθησε να κερδίσει  λαϊκή υποστήριξη για την πρόταση. Στις 17 Μαρτίου του 1991, ένα λαϊκό δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις εννέα δημοκρατίες (Ρωσική ΣΟΣΔ, Ουκρανία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν,  Ουζμπεκιστάν, Κιργιζία, Τουρκμενία, και Τατζικιστάν), οι οποίες συμμετείχαν στη σύνταξη της συνθήκης. Στο δημοψήφισμα το 76% των ψηφοφόρων υποστήριξε τη διατήρηση του ομοσπονδιακού συστήματος της Σοβιετικής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της πλειοψηφίας σε όλες τις εννέα δημοκρατίες. Η αντίθεση ήταν μεγαλύτερη σε μεγάλες πόλεις όπως η Αγία Πετρούπολη (τότε Λένινγκραντ) και τη Μόσχα. Το δημοψήφισμα ως επί το πλείστον μποϊκοταρίστηκε στις υπόλοιπες έξι δημοκρατίες, οι οποίες κινούνταν ήδη προς την την ανεξαρτησία.

Μια συμφωνία μεταξύ της Σοβιετικής κεντρικής κυβέρνησης και των εννέα δημοκρατιών, η λεγόμενη συμφωνία "9+1", υπογράφηκε τελικά στο Νόβο-Ογκάριοβο στις 23 Απριλίου. Η Νέα Ενωσιακή Συνθήκη θα μετέτρεπε τη Σοβιετική Ένωση σε μια ομοσπονδία ανεξάρτητων δημοκρατιών με κοινό πρόεδρο, εξωτερική πολιτική και στρατό.

Τον Αύγουστο, οκτώ από τις εννέα δημοκρατίες, εκτός της Ουκρανίας, ενέκριναν το σχέδιο της νέας Συνθήκης, με κάποιες προϋποθέσεις. Η Ουκρανία δεν συμφώνησε με τους όρους της Συνθήκης. Στο ρεπουμπλικανικό δημοψήφισμα στις 17 Μαρτίου, η πλειοψηφία των κατοίκων της Ουκρανίας υποστήριξαν την ένταξη στην Ένωση, υπό τους όρους της Διακήρυξης της Κρατικής Κυριαρχίας της Ουκρανίας.

Αν και η συνθήκη είχε ως στόχο να σώσει την ένωση, οι σκληροπυρηνικοί φοβήθηκαν ότι αυτό θα ενθαρρύνει ορισμένες από τις μικρότερες δημοκρατίες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Λιθουανίας και να πιέσουν για πλήρη ανεξαρτησία. Στις 18 Αυγούστου, οι σκληροπυρηνικοί πήραν τον έλεγχο της κυβέρνησης αφού περιόρισαν τον Γκορμπατσόφ στην ντάτσα του στην Κριμαία προκειμένου να τον αποτρέψουν από το να επιστρέψει στη Μόσχα για να υπογράψει τη συνθήκη. Το πραξικόπημα του Αυγούστου κατέρρευσε μπροστά στην συντριπτική λαϊκή αντίθεση, όχι μόνο στις μικρότερες δημοκρατίες αλλά και στις μεγαλύτερες, ειδικά στη Ρωσική ΣΟΣΔ.

Επειδή η συνθήκη τελικά δεν υπογράφτηκε ποτέ, ακόμη και μετά από την ανεξαρτησία της Ουκρανίας το δεκέμβριο, οι ηγέτες των δημοκρατιών οργάνωσαν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών, μια συμμαχία των 12 νέων ανεξάρτητων κρατών (αρχικά όλες οι πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες, εκτός από τα κράτη της Βαλτικής και τη Γεωργία, η οποία εντάχθηκε το 1993, αλλά αποχώρησε το 2008).

Ονόματα

Σχετικά με το πρώτο σχέδιο της συνθήκης που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1991, το διακυρηγμένο όνομα για το νέο έθνος ήταν το Ένωση Σοβιετικών Κυρίαρχων Δημοκρατιών (ρωσικά: Союз Советских Суверенных Республик Soyuz Sovyetskikh Suvyeryennykh Ryespublik). Το όνομα αυτό προτάθηκε προκειμένου να διατηρηθεί το ρωσικό ακρωνύμιο "СССР", καθώς και το "USSR" στα αγγλικά.

Τον Σεπτέμβριο του 1991, η συνολική στήριξη για τη διατήρηση του Σοβιετικού κράτους άλλαξε στην μεταρρύθμιση της Σοβιετικής Ένωσης σε μια συνομοσπονδία κυρίαρχων κρατών. Το τελικό σχέδιο μετονόμασε το προταγμένο κράτος σεΈνωση των Κυρίαρχων Κρατών (Союз Суверенных Государств Soyuz Suvyeryennikh Gosudarstv). Η συνολική συνέχιση της Σοβιετικής Ένωσης συνέχισε να μειώνεται και σύντομα εγκαταλείφθηκε. Μετά το πραξικόπημα του Αυγούστου, η νέα ενωσιακή συνθήκη μεταρρυθμίστηκε στην Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών.

Προβλεπόμενες συμμετέχουσες δημοκρατίες και ΑΣΣΔ

• Ρωσική ΣΟΣΔ
  • Μπασκιρική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία<
  • Μπουργιατική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία
  • Καρελική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία
  • Ταταρική Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία
• Ουκρανία
  • Κριμαϊκή Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία
• Λευκορωσία
• Αζερμπαϊτζάν
• Καζακστάν
• Ουζμπεκιστάν
• Τουρκμενία (Τουρκμενιστάν)
• Τατζικιστάν
• Κιργιζία (Κιργιστάν)

Δημοκρατίες που απέρριψαν τη Συνθήκη

• Αρμενία
• Εσθονία
• Γεωργία
• Λετονία
• Λιθουανία
• Μολδαβία

Δείτε επίσης

• Σοβιετικό δημοψήφισμα του 1991
• Συμφωνίες Μπελαβέζα
• Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών
• Ευρασιατική Οικονομική Ένωση
• Μετασοβιετικά κράτη
• Ενωσιακό Κράτος

Παραπομπές

Πηγές

• The USSR in 1991: The Implosion of a Superpower by Dr. Robert F. Miller, RSSS, ANU.
• 1991 Diplomatic Bluebook, Section 4. The Soviet Union by the Japanese Foreign Ministry.