Οικογένεια Καντακουζηνών

Η Οικογένεια Καντακουζηνών ήταν μεγάλη βυζαντινή οικογένεια, που διακρίθηκε κατά την περίοδο των Κομνηνών και των Παλαιολόγων τόσο στην Κωνσταντινούπολη, όσο και στην Πελοπόννησο. Η προέλευση της οικογένειας των Καντακουζηνών εντοπίζεται στην περιοχή της Σμύρνης. Το όνομα προέρχεται από παραφθορά ελληνικής φράσης που προσδιορίζει τα κτήματά τους σε ένα βουνό ακριβώς έξω από την Σμύρνη. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, πολλά μέλη της οικογένειας κατέφυγαν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, στη Βλαχία και στη Μολδαβία, και στη Ρωσία.

Η βυζαντινή οικογένεια των Καντακουζηνών ανέδειξε έναν αυτοκράτορα του Βυζαντίου (Ιωάννης ΣΤ' (1347-1354)) και τρεις δεσπότες του Μορέως (Μανουήλ (1348-1380), Ματθαίος (1380-1383) και Δημήτριος (1383-1384)). Μέλη της οικόγενειας Καντακουζηνών στη Ρουμανία έλαβαν υψηλές διοικητικές θέσεις, συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και διακρίθηκαν στην πολιτική και στο στρατό.

Κυριότεροι εκπρόσωποι της βυζαντινής οικογένειας υπήρξαν:

• Ιωάννης: Βυζαντινός στρατηγός (12ος αιώνας). Νυμφεύθηκε τη Μαρία, ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ Α' Κομνηνού (1143-1180), και άσκησε μεγάλη επιρροή στα δημόσια πράγματα της αυτοκρατορίας. Διακρίθηκε στους πολέμους εναντίον των Ούγγρων και των Σελτζούκων του Ικονίου, φονεύθηκε δε στη μάχη του Μυριοκεφάλου (1176) εναντίον των Τούρκων.

• Θεόδωρος: Βυζαντινός αξιωματούχος και αντίπαλος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α' Κομνηνού (1183 - 1185). Έλαβε μέρος στην επανάσταση εναντίον του Ανδρόνικου με κέντρο τη Νίκαια της Βιθυνίας, αλλά φονεύθηκε κατά την πολιορκία της πόλης από τα στρατεύματα του Ανδρόνικου.

• Ιωάννης: Πανίσχυρος τοπικός άρχοντας στη Μεθώνη της Πελοποννήσου. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204), συμμάχησε με τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο με σκοπό την από κοινού κατάκτηση της περιοχής. Ο θάνατος του δεν άφησε περιθώρια στις φιλοδοξίες του.

• Μιχαήλ: Γιος του άρχοντα της Μεθώνης Ιωάννη, ο οποίος συνέχισε το έργο του πατέρα του, αλλά ήλθε σε σύγκρουση με τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο. Συμμάχησε με τον φιλόδοξο άρχοντα της Κορίνθου και του Ναυπλίου Λέοντα Σγουρό και με τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Άγγελο για να εξουδετερώσουν την επέκταση των Φράγκων στην Πελοπόννησο.

• Ιωάννης: Βυζαντινός στρατηγός κατά την περίοδο της βασιλείας του αυτοκράτορα της Νικαίας Ιωάννη Γ' Βατάτζη (1222-1254). Έλαβε μέρος στην επιχείρηση για την απελευθέρωση της νήσου Ρόδου από τους Γενουάτες (1247), η οποία κατέληξε στην εκδίωξη των Γενουατών και στην αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας.

• Μιχαήλ: Βυζαντινός στρατηγός επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου (1259-1282). Διακρίθηκε στους πολέμους εναντίον των Βουλγάρων, ιδιαίτερα στην εκστρατεία του 1262, φονεύθηκε δε στη μάχη της Πρινίτζας (1264) στην Πελοπόννησο.

• Μιχαήλ: Βυζαντινός αξιωματούχος και πατέρας του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού (1347-1354). Χρημάτισε διοικητής των βυζαντινών κτήσεων της Πελοποννήσου (1308-1316) επί αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου (1282-1328). Πέθανε το 1316 σε ηλικία 29 ετών.

• Ιωάννης ΣΤ': αυτοκράτορας του Βυζαντίου (1347-1354)

• Ματθαίος: Δεσπότης του Μορέα (1380-1383). Πρωτότοκος γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού.

• Μανουήλ: Δεσπότης του Μορέα (1348-1380). Δευτερότοκος γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού.

• Ιωάννης: Πρωτότοκος γιος του Ματθαίου Καντακουζηνού. Μετά την παραίτηση του πατέρα του από τη διεκδίκηση του θρόνου, τιμήθηκε με το υψηλό αξίωμα του δεσπότη (1357).

• Δημήτριος: Δεσπότης του Μορέα (1383-1384). Δευτερότοκος γιος του Ματθαίου Καντακουζηνού.

• Ιωάννης: Διοικητής Κορίνθου και Αιγίου κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του δεσποτάτου της Πελοποννήσου.

• Μανουήλ: Απόγονος του Ιωάννη Καντακουζηνού και διοικητής της Μάνης, ανακηρύχθηκε από τους στασιαστές Αλβανούς ηγεμόνας της Πελοποννήσου επί δεσποτών της Πελοποννήσου Θωμά και Δημητρίου Παλαιολόγου, κατά την εποχή της άλωσης της Κωνσταντινούπολης (1453). Ωστόσο, οι δύο δεσπότες ζήτησαν τη βοήθεια των Τούρκων, οι οποίοι νίκησαν τους στασιαστές σε δύο διαδοχικές εκστρατείες (1453, 1454). Ο Μανουήλ Καντακουζηνός χρησιμοποιήθηκε από τον Μωάμεθ Β' για τις συνομιλίες με τις κατακτημένες πόλεις της Πελοποννήσου, αλλά θεωρήθηκε ύποπτος και κατέφυγε στην Ουγγαρία, όπου και πέθανε.

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANNICA