Επιστήμες μηχανικών

Επιστήμες μηχανικών (αγγλ.: Engineering) ονομάζονται οι εφαρμοσμένες επιστήμες που ασχολούνται με την ανάπτυξη, σχεδιασμό, μελέτη, υλοποίηση και εφαρμογή των τεχνολογιών παραγωγής και κατασκευής συστημάτων, συσκευών, δομικών έργων και εγκαταστάσεων, βιομηχανικών έργων και εγκαταστάσεων και έργων υποδομής, η κάθε μία στο δικό της γνωστικό αντικείμενο.

Ο ευρύς τομέας αναφέρεται στην εφαρμογή επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων με στόχο την επίλυση ανθρώπινων προβλημάτων. Οι μηχανικοί υπ' αυτή την έννοια εκμεταλλεύονται την κρίση, τον συλλογισμό και τη φαντασία για να αξιοποιήσουν αποτελέσματα από την επιστήμη, την τεχνολογία, τα μαθηματικά και την πρακτική εμπειρία. Το αποτέλεσμα είναι ο σχεδιασμός, η παραγωγή και η λειτουργία χρήσιμων αντικειμένων ή διαδικασιών. Μεταξύ των διαφόρων επιστημονικών κλάδων που περιλαμβάνονται στις επιστήμες μηχανικών εμφανίζεται σημαντική επικάλυψη.

Επισκόπηση

Η επιστήμη μηχανικού μπορεί να βρεθεί στην ελληνική ορολογία και ως εφαρμοσμένη μηχανική (διαφορετικό από τον κλάδο της φυσικής ονόματι εφαρμοσμένη μηχανική), τεχνική (όπως στο Τεχνικό Επιμελητήριο), μηχανική (όπως πολιτικός μηχανικός), πολυτεχνικές επιστήμες, ακόμα και ως τεχνολογία ή μηχανολογία σπανιότερα. Δεν αφορά μόνον επιστήμες άμεσα σχετιζόμενες με την μηχανική της φυσικής (γι' αυτό και ειδικότητες όπως «χημικός μηχανικός» και «περιβαλλοντολόγος μηχανικός»).

Ο κρίσιμος και σπάνιος στόχος του μηχανικού υπό το πρίσμα της επιστήμης μηχανικού, είναι να προσδιορίζει, να κατανοεί, και να επιλύει τα προβλήματα μίας μελέτης προκειμένου να παραχθεί ένα επιτυχές αποτέλεσμα. Δεν είναι συνήθως αρκετό να κατασκευαστεί ένα τεχνικά επιτυχές προϊόν, πρέπει επίσης να καλύψει περαιτέρω απαιτήσεις. Οι περιορισμοί μπορεί να συμπεριλαμβάνουν διαθέσιμους πόρους, φυσικούς ή τεχνικούς περιορισμούς, ευελιξία για μελλοντικές τροποποιήσεις και προσθήκες, και άλλους παράγοντες, όπως απαιτήσεις κόστους, εμπορευσιμότητα, παραγωγικότητα και χρησιμότητα. Με την κατανόηση των περιορισμών που θέτει ο τελικός στόχος, οι μηχανικοί παράγουν προδιαγραφές για τα όρια μέσα στα οποία ένα εκτελέσιμο σχέδιο ή σύστημα μπορεί να παραχθεί και χρησιμοποιηθεί.

Σημαντικοί κλάδοι

Οι κλασικές επιστήμες μηχανικών είναι:

• του πολιτικού μηχανικού
• του μηχανολόγου μηχανικού
• του ηλεκτρολόγου μηχανικού

Στο πεδίο συγκαταλέγονται επίσης οι επιστήμες:

• του ηλεκτρονικού μηχανικού
• του μεταλλειολόγου και μεταλλουργού μηχανικού
• του τοπογράφου μηχανικού
• του περιβαλλοντολόγου μηχανικού (ή μηχανικού περιβάλλοντος)
• του χημικού μηχανικού

Η επιστήμη του αρχιτέκτονα μηχανικού συνδυάζει στοιχεία της επιστήμης του πολιτικού μηχανικού με στοιχεία των εικαστικών τεχνών. Ορισμένοι έχουν εισηγηθεί τη συμπερίληψη της μηχανικής λογισμικού και της μηχανικής υπολογιστών στην επιστήμη μηχανικού, αλλά προς το παρόν αυτοί αντιμετωπίζονται συνήθως ως κλάδοι της πληροφορικής. Η μηχανική υπολογιστών ειδικότερα, αποτελεί αντικείμενο μελέτης και των ηλεκτρονικών μηχανικών, στον βαθμό που το υλικό των υπολογιστών είναι ηλεκτρονικής φύσης.

Εκπαίδευση

Στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση, τα πανεπιστημιακά τμήματα που αφορούν κάποιο πεδίο της επιστήμης μηχανικών εντάσσονται σε πολυτεχνικές σχολές ή σε αυτοτελή Πολυτεχνεία, ενώ τα αντίστοιχα τεχνολογικά τμήματα εντάσσονται σε σχολές τεχνολογικών εφαρμογών (ΣΤΕΦ). Ακολουθείται το ευρωπαϊκό (continental) σύστημα σπουδών πενταετούς φοίτησης διπλώματος για τα πολυτεχνεία και τετραετούς φοίτησης πτυχίου για τις ΣΤΕΦ.

Σε ορισμένες πολυτεχνικές σχολές είναι ενταγμένα και κάποια τμήματα που δεν εμπίπτουν τυπικά στην επιστήμη μηχανικών, αλλά είναι προσανατολισμένα στην εφαρμοσμένη επιστήμη και τεχνολογία. Π.χ. τμήματα πληροφορικής με τίτλο «Μηχανικών Πληροφορικής» ή «Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής» (στη δεύτερη περίπτωση το τμήμα εστιάζει στην τομή της πληροφορικής και της ηλεκτρονικής μηχανικής), τμήματα επιστήμης υλικών με τίτλο «Μηχανικών Επιστήμης Υλικών» κλπ.

Επαγγελματικά ζητήματα

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη νομοθεσία, η επαγγελματική δραστηριότητα των διπλωματούχων μηχανικών υπάγεται κατά κανόνα στις ρυθμίσεις του υπεύθυνου Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ). Για τους πτυχιούχους μηχανικούς, ορισμένες από τις ανάλογες αρμοδιότητες υπάγονται στην Επιστημονική Ένωση Τεχνολογικής Εκπαίδευσης Μηχανικών (ΕΕΤΕΜ), η οποία όμως δεν συνιστά επαγγελματικό επιμελητήριο.