Σαντζάκι

Το σαντζάκιο ή σαντζάκι ήταν διοικητική υποδιαίρεση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η λέξη είναι εξελληνισμένη μορφή της τουρκικής λέξεως sancak = βασική σημαία, λάβαρο, στην αρχική της κυριολεκτική σημασία. Στα αραβικά τα σαντζάκια αποκαλούνταν και liwa.

Ιστορική εξέλιξη

Τα σαντζάκια αρχικώς ήταν πρωτοβάθμια διοικητική μονάδα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αντίστοιχα δηλαδή με την «περιφέρεια» στη σημερινή Ελλάδα. Θεσμοθετήθηκαν στα μέσα του 14ου αιώνα ως διαμερίσματα που εντάσσονταν στο στρατιωτικό περισσότερο και κατόπιν και στο φεουδαρχικό διοικητικό σύστημα. Ο οθωμανικός στρατός είχε σώματα ιππέων που ονομάζονταν spahis ή sipahi (εξελλ. σπαχήδες) και που αμείβονταν για τη στρατιωτική τους υπηρεσία με κτήματα που τους παραχωρούσε ο ίδιος ο Σουλτάνος. Οι σπαχήδες συγκεντρώνονταν σύμφωνα με το σαντζάκιο στο οποίο κατοικούσαν, και ο αξιωματικός τους ονομαζόταν Sanjak-beg ή σαντζάκ-μπέης.

Με τον σχηματισμό νέων πρωτοβάθμιων διοικητικών μονάδων, των μπεϊλέρ μπεϊλίκ (αργότερα γνωστών ως βιλαέτια), ήδη από τα τέλη του 14ου αιώνα, τα σαντζάκια ήταν τα περισσότερα δευτεροβάθμιες διοικητικές υποδιαιρέσεις, αντίστοιχες με τους ελληνικούς νομούς.

Ο αριθμός των σαντζακίων στην Αυτοκρατορία γνώρισε μεγάλες διακυμάνσεις. Με τις μεταρρυθμίσεις Τανζιμάτ του 1864 τα σαντζάκια έγιναν πάνω από 400, αλλά συνήθως ήταν γύρω στα 150.

Δεν ήταν όλα τα σαντζάκια τμήμα ανώτερου διοικητικού διαμερίσματος: κάποια βρίσκονταν σε μόλις προσαρτημένες περιοχές που δεν είχαν ακόμα υπαχθεί σε κάποιο βιλαέτι, ενώ άλλα, όπως τα Μπενγκαζί και Τσατάλτζα, παρέμειναν ανεξάρτητα, με τους ηγέτες τους να υπάγονται απευθείας στην Υψηλή Πύλη. Επισήμως τα σαντζάκια καταργήθηκαν το 1924 με τις μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ.

• Γνωστό στην Ιστορία του εικοστού αιώνα είναι το Σαντζάκιο της Αλεξανδρέττας, σημαντικού λιμένα ακριβώς στη βορειοανατολική εσχατιά της Μεσογείου, το έδαφος του οποίου η σύγχρονη Τουρκία κατόρθωσε να διατηρήσει και μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παρά το ότι ο πληθυσμός του ήταν στην πλειονότητά του αραβικός.

Πήραν το όνομα

• Η σημερινή περιοχή Σαντζάκ στα Βαλκάνια πήρε το όνομά της από τον όρο αυτό, όντας το οθωμανικό Σαντζάκιο του Νόβι Παζάρ.
• Ομοίως και το σημερινό χωριό της Αλβανίας Σαντζάκ.

Πρότυπο:Μετάφραση EN