Αργυρώ (όνομα)
Το όνομα Αργυρώ προέρχεται από το μεσαιωνικό επίθετο ἀργυρός «αυτός που έχει φτιαχτεί από ασήμι ή αυτός που έχει το χρώμα ή τη λάμψη του ασημιού. Υποκοριστικά ονόματα Αργυρούλα, Ρούλα. Γιορτάζει 1 Νοεμβρίου ή 1 Ιουλίου.
Ετυμολογία του ονόματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα Αργυρώ προέρχεται από το μεσαιωνικό επίθετο ἀργυρός «αυτός που έχει φτιαχτεί από ασήμι ή αυτός που έχει το χρώμα ή τη λάμψη του ασημιού.[1] Στην Πανώρια (16ος αι.), τ’ αργυρό σου πρόσωπο (πράξη β΄, 338), «το λευκό, το ωραίο»·[2] στον Eρωτόκριτο (17ος αι.), άσπρη αργυρή, με τα χρουσά η φορεσά του εγίνη[3] «με τη λευκότητα, με τη λάμψη του αργύρου»· στη δημοτική ποίηση, κόρη χρυσή, κόρη αργυρή, κόρη αρραβωνιασμένη «άριστη, εξαιρετική», με αυτήν τη σημασία και στον Μικρά Ασία.[4]
Το μεσαιωνικό επίθετο ἀργυρός, από το αρχαιοελληνικό ἀργυροῦς, -ά, -οῦν (< ἄργυρος) με μετάπλαση (όπως, χρυσοῦς > χρυσός, ἁπλοῦς > ἁπλός κ.ά.).[5]
Σημασιολογικά παρεμφερή με το όνομα Αργυρώ είναι τα βαφτιστικά, Ασήμω, Αργέντω, Αργεντίνα.
Ονομαστική εορτή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις 1 Νοεμβρίου, των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, από τη σύνδεση του ονόματος με τους άγιους Αναργύρους.
Διάδοση του ονόματος Αργυρώ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανεξάρτητο πιθανώς του αρχαιοελληνικού Ἀργυρᾶ, αλλά από την ίδια αφορμή σχηματισμένο — για να αποδώσει μεταφορικά ιδιότητες φυσικές, ψυχικές, ηθικές όπως η πολύτιμη αξία του ασημιού, η λάμψη του και η λευκότητά του, τις οποίες προσδοκά κανείς να έχει το νεογέννητο — το όνομα δεν άργησε να συνδεθεί στη λαϊκή συνείδηση με τους αγίους Αναργύρους, και γι’ αυτό ο Μπούτουρας το συγκαταλέγει στα «Ονόματα εξ Αγίων»,[6] ενώ στην περαιτέρω διάδοσή του συνέβαλε το επώνυμο Αργυρός της βυζαντινής οικογένειας των Αργυρών από το Χαρσιανόν της Καππαδοκίας (Ρωμανός Γ΄ Αργυρός ή Αργυρόπουλος, Βασίλειος Αργυρός, Ελένη Αργυρή, Ιωάννης Αργυρόπουλος κτλ.), από το οποίο ο Ψάλτης φρονεί ότι προέκυψε το βαφτιστικό Αργύρης, Αργύριος.[7]
Σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το όνομα Αργυρώ παρουσιάζεται ως το 71ο πιο συχνό όνομα (45ο ανάμεσα στα γυναικεία).[8]
Τύποι και υποκοριστικά του ονόματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αργύρω[9] και Γύρω, στην Ήπειρο [10]
- Αργυρή,[11] στην ανατολική Κρήτη,[12] στην Ήπειρο,[13] στη Μικρά Ασία[14] όπως στην Προύσα[15] και στα Σύλατα (Νεβσεχίρ Ζήλε) Καππαδοκίας [16]
- Αργυρή, Αργύρω, Αργύρου, Αργύρα, στη δυτική Μακεδονία [17]
- Αργυρή, Αργυρό, Αργυράκ’, Αργυρούλα, στη Σκιάθο [18]
- Αργυή, Αργυούδα, υποκοριστικό, στη Σαμοθράκη [19]
- Αργυρούλα, υποκοριστικός τύπος κοινός σε όλη την Ελλάδα (Αργυρούλλα, στην Κύπρο, όπου το διπλό λ προφέρεται),[20] Ρούλα, υποκοριστικός τύπος από αφαίρεση των πρώτων συλλαβών, κοινός σε όλη την Ελλάδα, Ρουλίτσα
- Αργυρίτσα, υποκοριστικός τύπος, Ρίτσα, από αφαίρεση των πρώτων συλλαβών
Ηρώ, από αφαίρεση των πρώτων συλλαβών του Αργυρώ· Ήρα
- Αργυρία· Ρία, από αφαίρεση των πρώτων συλλαβών
- Αργέντω, στη Χίο, τη Λέσβο
- Αργυρένια, στην Κρήτη· Ρένια, από αφαίρεση· Νένια
Σε σύνθεση με άλλα ονόματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αργυράννα (Αργυρώ + Άννα)
Αρσενικοί τύποι του ονόματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αργυρός, Αργύρης Αργύριος
Άγιοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Κοσμάς και Δαμιανός, ανάργυροι, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους την 1 Νοεμβρίου [21]
- Αγία Αργυρή της Προύσας, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη της στις 30 Απριλίου [22]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «αργυρός -ή -ό», Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη
- ↑ «αργυρός», Επιτομή Κριαρά
- ↑ Ερωτόκριτος, B´ 91
- ↑ Ιωάννης Γ. Βαλαβάνης, Ζώντα μνημεία της ανά τον Πόντον ιδιωτικής, Σύλλογος «Κοραής», Αρχεία της νεωτέρας ελληνικής γλώσσης, Αθήνα 1892, σ. 157
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, δεύτερη έκδοση, Αθήνα, ανατύπωση, 2005
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικα κύρια ονόματα ἱστορικως και γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 55
- ↑ Σταμάτιος Β. Ψάλτης, Θρακικά, ή Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως Σαράντα Εκκλησιών, Αθήνα 1905, σ. 146
- ↑ «Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2015.
- ↑ Α. Γονίου, «(Ηπειρωτικά) Ονόματα κύρια», Ζωγράφειος αγών: Μνημεία της ελληνικής αρχαιότητος ζώντα εν τω νυν ελληνικώ λαώ, τμ. Α΄, Κωνσταντινούπολη 1891, σ. 190
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 56
- ↑ Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου, παραβαλλομένων εν πολλοίς προς τα των αρχαίων Ελλήνων, Πάτρα 1887, σ. 171
- ↑ Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος, Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής, ανανεωμένη έκδοση, Αθήνα 1994, σ. 40
- ↑ Α. Γονίου, ό.π.
- ↑ Ιωάννης Γ. Βαλαβάνης, ό.π.
- ↑ Ασματική Ακολουθία της Αγίας νεομάρτυρος Αργυρής της εν Πικριδίῳ Κωνσταντινουπόλεως, Εκδόσεις Επέκταση, 1997.
- ↑ Κωνσταντίνος Μελ. Νιγδέλης, Ιωάννης Θεοφάνους Σταματιάδης, Τα Σύλλατα της Καππαδοκίας, Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Νέων Συλλάτων, Θεσσαλονίκη χ.χ., σ. 133
- ↑ Κώστας Σπανός, «Οι δυτικομακεδονικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρόθεση 215 της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων (17ος αι.–19ος αι.)», Μακεδονικά, #28, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 148
- ↑ Γεώργιος Α. Ρήγας, Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός, τχ. 3, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 224
- ↑ Νίκ(ος) Αθ. Κατσάνης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης, Δήμος Σαμοθράκης, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 125
- ↑ Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος, ό.π., σ. 28
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.