Όχλος

Όχλος (αγγλικά: mob) ονομάζεται το ανοργάνωτο πλήθος, η μάζα ανθρώπων που εμφανίζει δυναμική. Ο όρος έχει μειωτική σημασία και συναντάται ως συνώνυμο των λέξεων στίφος (στρατιωτών), συρφετός, μπουλούκι, ασκέρι, χυδαίος όχλος,(κοιν. λαουτζίκος, πόπολο, πλεμπάγια, λατ. turba, αντίθετα με την λέξη δήμος=λαός με την συνταγματική έννοια). Το ρήμα οχλώ συναντάται στον Όμηρο με την σημασία κινώ, διαταράσσω, κυλίω (ψηφίδες άπασαι οχλεύνται, κυλίονται, παρασύρονται υπό του ύδατος. Ιλιάδος Φ.261). Ο όχλος είναι άθροισμα ατόμων που παρουσιάζει μια ασταθή, ανορθολογική στάση και απουσία κοινωνικού αυτοέλεγχου. Αποτέλεσμα αυτών των χαρακτηριστικών είναι οι αλόγιστες πράξεις βίας και παράνοιας που συνιστούν κυρίαρχο τρόπο έκφρασής του. Ο όχλος δρα ως ανεξέλεγκτο πλήθος που εμφανίζει τάσεις αναταραχής, προκλήσεως καταστροφών, κλπ. Στην πολιτική ο όρος αποδίδεται σε σύνολο ατόμων (συνήθως ολόκληρος ο λαός) που συσπειρώνονται και δρουν υπό την επίδραση συναισθηματικών παρορμήσεων, χωρίς πολιτική ωριμότητα και αυτοέλεγχο^[1].

Ιστορικές αναφορές

Ο Πλάτων ονομάζει την εξουσία του πλήθους δημοκρατία και ο Αριστοτέλης ορίζει την δημοκρατία ως παρέκβαση της πολιτείας που την θεωρεί ορθό πολίτευμα.Για τον Σταγειρίτη φιλόσοφο η δημοκρατία υπηρετεί τα συμφέροντα των απόρων μόνο και όχι του συνόλου και ταυτίζεται, με σημερινούς όρους,με την ανεξέλεγκτη δημοκρατία ή οχλοκρατία,όπου τα ψηφίσματα υπερβαίνουν τον νόμο^[2].

Το πλήθος-μάζα είναι ένα ακοινωνικό τμήμα του πληθυσμού στην πιο ακατέργαστη μορφή του. Είναι η ρωμαϊκή plebs, ο όχλος του ιππόδρομου της Κωνσταντινούπολης, οι εξαθλιωμένοι άνεργοι που ανάμεσα στο 1929 και το 1933 οργανώθηκαν στα χιτλερικά S.A.και S.S.

Για τον Gustave Le Bon και τον Ortega Y Gasset, η μάζα είναι η κοινότητα του "όχι" που καταλαβαίνει μόνο την γλώσσα των συνθημάτων και της προπαγάνδας^[3].

Το πλήθος γίνεται υποχείριο δημαγωγών και δρα υπό την επίδραση συγκινησιακής φόρτισης. Στην ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μετά τις μεγάλες κατακτήσεις ο ρωμαϊκός όχλος, plebs (πληβείοι), είναι η κατώτερη τάξη που αποτελούσε τον κύριο όγκο του λαού. Η τάξη αυτή τον 2^ο π.Χ.αιώνα έχασε την περιουσία της από την καταπάτηση της γης από τους πλούσιους και συγκεντρώνονταν στη Ρώμη προς αναζήτηση ευκαιριών για να μπορέσει να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα. Ζούσαν παρασιτικά, χρησιμοποιώντας ως μέσο επιβίωσης την εξαργύρωση της ψήφου τους στους πλούσιους και την μαρτυρία τους στα δικαστήρια.(π.Αππιανός ρωμαϊκή ιστορία-ιστορία α΄λυκείου).

Πολλά είναι τα παραδείγματα βίαιων πράξεων και ωμοτήτων του όχλου. Από τα πιο γνωστά:

Η δολοφονία της Ελληνίδας νεοπλατωνικής φιλοσόφου, αστρονόμου και μαθηματικόυ Υπατία η οποία δολοφονήθηκε , με διαμελισμό από μια ομάδα φανατισμένων χριστιανών στην Αλεξάνδρεια.
Ο όχλος που προτίμησε χωρίς δεύτερη σκέψη να δοθεί η χάρη στον Βαραββά, δείχνοντας έτσι όλο το μίσος που έκαιγε μέσα του για τον Ιησού. Τα άτομα που αποτελούσαν αυτόν τον όχλο και "...ἐπεφώνουν λέγοντες· Σταύρωσον σταύρωσον αὐτόν..." αποτελούνταν από τους ακόλουθους και τους οπαδούς του αρχιερέα και της ομάδας του και δεν αντιπροσώπευαν τον απλό λαό
Ο βασιλιάς των Βανδάλων Γιζέριχος αποβιβάστηκε στην Ιταλία κι αφού κατέλαβε τη Ρώμη εκθρόνισε τον Πετρόνιο ο οποίος δολοφονήθηκε λιθοβολούμενος από τον όχλο της Ρώμης .
Οι σφαγές κατά των Χριστιανών και κυρίως Ελλήνων, στην Κωνσταντινούπολη από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 1821 ως αντίδραση των Τούρκων στην έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης και σε γεγονότα όπως η πυρπόληση του τουρκικού δικρότου στην Ερεσό. Αποτέλεσμα ήταν σφαγή, ο βασανισμός καθώς και η φυγή χιλιάδων Ελλήνων, μεταξύ των οποίων του πατριάρχη και κορυφαίων ιερωμένων και Φαναριωτών. Η ενέργεια αυτή έχει χαρακτηριστεί από ιστορικούς ως "πογκρόμ".
Εξαγριωμένο πλήθος όρμησε εναντίον του δολοφόνου του Καποδίστρια,Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη, μετά την δολοφονία του κυβερνήτη διαμέλισε το πτώμα του και πέταξε τα μέλη του στη θάλασσα.

Όχλος-μάζα

Η έννοια όχλος συναντάται συχνά ταυτόσημη με την έννοια μάζα, ως σύνολο ατόμων ανένταχτων, στα οποία η συνειδητή προσωπικότητα εξαφανίζεται κάτω από την κοινή κατεύθυνση μιας συλλογικής ψυχής, που θα μπορούσε να ονομαστεί νόμος της διανοητικής ενότητας των μαζών.(π.Gustave Le Bon: ψυχολογία των μαζών σελ.34 έκδ.ΔΟΛ 2010 ISBN:978-960-469-703-8)

Ο όχλος-μάζα προέρχεται από την αποσύνθεση παλιάς και κατεστραμμένης κοινωνικής δομής και χαρακτηρίζεται από αστάθεια, ανορθολογισμό και οργάνωση έξω από τον επίσημο κοινωνικό έλεγχο.(π.χ.οπαδοί κάποιας σέκτας ή ποδοσφαιρικής ομάδας). Στη μάζα τα άτομα εξισώνονται προς τα κάτω με μια ακατανίκητη δύναμη που επιτείνεται από τον μεγάλο αριθμό, την ανωνυμία και την ανευθυνότητα. Καθοριστική για την μάζα είναι η ανάγκη για κάποιον ηγέτη, που δεν πείθει επιχειρηματολογώντας, αλλά με την υποβολή και τον υπνωτισμό, στη βάση των συλλογικών πεποιθήσεων και στην ικανότητά του να οδηγεί την μάζα σε ανορθόλογη ταύτιση με ιδέες που υιοθετεί ως δικές της. Ο άνθρωπος της μάζας, άβουλος, παράλογος, ετεροκίνητος, χειραγωγούμενος και υποτακτικός, αισθάνεται ότι έχει σκεφτεί ο ίδιος αυτές τις ιδέες τις οποίες τυφλά και άκριτα ενστερνίζεται)^[4].

Διάσημα ονόματα ασχολήθηκαν με το φαινόμενο του όχλου ως παρουσία και επίδρασή του στο ιστορικό γίγνεσθαι.

Ψυχολόγοι, ψυχαναλυτές όπως ο Φρόϊντ, ο οποίος στο έργο του «ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του εγώ», τονίζει την ηδονιστική καταγωγή των σχέσεων στην ομάδα και την αμοιβαία ταύτιση των μελών της, κοινωνικοί στοχαστές όπως ο Λε Μπον που το περίφημο έργο του «η ψυχολογία των μαζών» αποσιωπήθηκε, ίσως διότι χρησιμοποιήθηκε από τον Μουσσολίνι και τον Χίτλερ για την υποταγή των μαζών στον ανόσιο καθοδηγητή, Ορτέγκα Υ Γκασσέτ στην «εξέγερση των μαζών», Κ. Παπαιωάννου στο «μάζα και ιστορία» κλπ^[5].

Παραπομπές

↑ Μπαμπινώτης. λεξικό.
↑ Αριστοτέλης,πολιτικα.
↑ Παπαϊωάννου, Κώστας (2003). μάζα και ιστορία. εναλλακτικές εκδόσεις. ISBN 9604270737.
↑ Le Bon, Gustave (2010). ψυχολογία των μαζών. ΔΟΛ. σελ. 11-13 ,34. ISBN 978-960-469-703-8.
↑ Zine, Kosmos. «Kosmos Zine». www.e-zine.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017.

Βιβλιογραφία

Gustave Le Bon: ψυχολογία των μαζών σελ.34 έκδ.ΔΟΛ 2010 ISBN:978-960-469-703-8
Κ.Παπαϊωάννου:μάζα και ιστορία-εναλλακτικές εκδόσεις 2003 ISBN 9604270737

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

http://www.enallaktikos.gr/ar14095el_noam-tsomski-aytes-einai-oi-deka-texnikes-gia-ti-xeiragwgisi-tis-koinis-gnwmis.html^[1]
Νόαμ Τσόμσκι: Αυτές είναι οι δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης
http://psychografimata.com/8243/i-politikes-proektasis-sto-ergo-tou-sigkmount-froint-2/
http://nea.allnewz.gr/?p=33922
http://sanejoker.info/2012/11/hitler-and-mob.html
http://www.andro.gr/apopsi/psyxologia-tou-oxlou/Μάζα, αγέλη, λαός, όχλος, ή μήπως υπεύθυνος πολίτης;•
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=233712Η

↑ http://www.enallaktikos.gr.+«Νόαμ Τσόμσκι: Αυτές είναι οι δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης». Νέα, κατάλογος για Αλληλέγγυα, Κοινωνική Οικονομία enallaktikos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-06-08. https://web.archive.org/web/20170608104832/http://www.enallaktikos.gr/ar14095el_noam-tsomski-aytes-einai-oi-deka-texnikes-gia-ti-xeiragwgisi-tis-koinis-gnwmis.html. Ανακτήθηκε στις 2017-06-14.

[1] Μπαμπινώτης. λεξικό.

[2] Αριστοτέλης,πολιτικα.

[3] Παπαϊωάννου, Κώστας (2003). μάζα και ιστορία. εναλλακτικές εκδόσεις. ISBN 9604270737.

[4] Le Bon, Gustave (2010). ψυχολογία των μαζών. ΔΟΛ. σελ. 11-13 ,34. ISBN 978-960-469-703-8.

[5] Zine, Kosmos. «Kosmos Zine». www.e-zine.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017.

[6] ttp://www.enallaktikos.gr.+«Νόαμ Τσόμσκι: Αυτές είναι οι δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης». Νέα, κατάλογος για Αλληλέγγυα, Κοινωνική Οικονομία enallaktikos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-06-08. https://web.archive.org/web/20170608104832/http://www.enallaktikos.gr/ar14095el_noam-tsomski-aytes-einai-oi-deka-texnikes-gia-ti-xeiragwgisi-tis-koinis-gnwmis.html. Ανακτήθηκε στις 2017-06-14.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]