Ένας ήρωας του καιρού μας
 | |
| Συγγραφέας | Μιχαήλ Λέρμοντοφ |
|---|---|
| Τίτλος | Герой нашего времени |
| Γλώσσα | Ρωσικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 1838 |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1840 |
| Μορφή | μυθιστόρημα |
| Χαρακτήρες | Πετσόριν, Πριγκίπισσα Μαίρη, Μαξίμ Μαξίμιτς και αφηγητής |
| Τόπος | Πιατιγκόρσκ Κισλοβόντσκ |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ένας ήρωας του καιρού μας (τίτλος στα ρωσικά: Герой нашего времени) είναι μυθιστόρημα του Μιχαήλ Λέρμοντοφ που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες το 1839 και εκδόθηκε το 1840.[1]
Το μυθιστόρημα αναφέρεται σε σκηνές της ζωής ενός «ήρωα του καιρού μας», του Ρώσου αξιωματικού Πετσόριν. Πρόκειται για έναν νεαρό αριστοκράτη, πλούσιο, περήφανο, αδιάφορο για τα πάντα, απογοητευμένο και βαριεστημένο από τη ζωή, κυνικό αλλά συγχρόνως στοργικό, είναι ο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος μιας γενιάς διανοουμένων του 19ου αιώνα, ο Περιττός άνθρωπος, στα πρότυπα του ρομαντικού Βυρωνικού ήρωα του λόρδου Μπάυρον.[2]
Θεωρείται ένα από τα πρώτα ψυχολογικά μυθιστορήματα της ρωσικής λογοτεχνίας. Η χρήση της μη χρονολογικής και κατακερματισμένης αφηγηματικής δομής επηρέασε τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, τον Λέοντα Τολστόι και άλλους σημαντικούς Ρώσους συγγραφείς. [3]
Ιστορικό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1836, όταν ήταν μόλις 22 ετών, ο Λέρμοντοφ άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα Η πριγκίπισσα Λιγκόφσκαγια, στο οποίο εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Πετσόριν, ο ήρωας του Ένας ήρωας του καιρού μας. Την άνοιξη του 1837, ο Λέρμοντοφ μετατέθηκε στον Καύκασο αφού είχε γράψει το ποίημα Ο θάνατος του ποιητή, στο οποίο καταφέρονταν εναντίον αυλικών αξιωματούχων που θεωρούσε υπεύθυνους για τον τραγικό θάνατο του Αλεξάντρ Πούσκιν. Ο νεαρός συγγραφέας άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα, οι περισσότερες σκηνές του οποίου εμπνέονται από αυτήν την περίοδο που πέρασε στα σύνορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ο Λέρμοντοφ ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα το 1839, όταν επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη.[4]
Το μυθιστόρημα γνώρισε μεγάλη επιτυχία από την πρώτη του δημοσίευση το 1840, ενώ ο συγγραφέας του εξορίστηκε πάλι στον Καύκασο, αυτή τη φορά λόγω μονομαχίας εναντίον του γιου του Γάλλου πρέσβη. Μια δεύτερη έκδοση, πλήρης με πρόλογο στην αρχή του δεύτερου μέρους, δημοσιεύτηκε το 1841, λίγους μήνες μετά το θάνατο του Λέρμοντοφ κατά τη διάρκεια μιας τελευταίας μονομαχίας.
Οι ακριβείς συνθήκες της μονομαχίας που κόστισε τη ζωή στον Λέρμοντοφ είναι ασαφείς, αλλά φαίνεται ότι ήταν παρόμοιες με τη μονομαχία στο μυθιστόρημα: ένας πρώην συμμαθητής του στο γυμνάσιο και αξιωματικός, ο Νικολάι Μαρτίνοφ, που ο Λέρμοντοφ πείραζε συστηματικά, τον προκάλεσε σε μονομαχία και τον σκότωσε. [5]
Δομή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται μεταξύ 1827 και 1833 στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στη χερσόνησο του Ταμάν, και στον Καύκασο, στις πόλεις Πιατιγκόρσκ και Κισλοβόντσκ. Το έργο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια (Μπέλα, Μαξίμ Μαξίμιτς, Ταμάν, Πριγκίπισσα Μαίρη, Ο μοιρολάτρης) που μπορούν να θεωρηθούν διηγήματα. Τα δύο πρώτα τα αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο ένας αφηγητής, ενώ τα τρία τελευταία αναφέρονται απευθείας από το προσωπικό ημερολόγιο του αξιωματικού του Ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού Πετσόριν. Η αφηγηματική τους αυτονομία υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι, πριν από την πλήρη έκδοση του έργου, δύο κεφάλαια κυκλοφόρησαν με διαφορά μερικών μηνών σε ένα περιοδικό. Σε κάθε περίπτωση, ο μυθιστορηματικός χαρακτήρας αποκαλύπτεται μέσα από το συνολικό έργο και από την αφηγηματική συνέχεια που συνδέει τα μέρη.[2]
Υπόθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πρώτο μέρος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].jpg)
Ο αφηγητής διασχίζει τον Καύκασο με μια ταχυδρομική άμαξα από την Τιφλίδα. Κατά τη διάρκεια αυτού του υπηρεσιακού ταξιδιού, συναντά έναν λοχαγό του ρωσικού στρατού, τον Μαξίμ Μαξίμιτς, ο οποίος κατά τη διάρκεια μιας νύχτας με καταιγίδα του διηγείται μια ιστορία από όταν υπηρετούσε σε ένα φρούριο της Τσετσενίας. Ήταν η ιστορία ενός νεαρού Ρώσου αξιωματικού, του Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Πετσόριν και της Μπέλας, της κόρης ενός Κιρκάσιου αρχηγού.
Ο Πετσόριν, που εξορίστηκε στον Καύκασο μετά από μια μονομαχία (οι συνθήκες της οποίας εξηγούνται αργότερα, στο μέρος της ιστορίας Η πριγκίπισσα Μαίρη), εντυπωσιάστηκε από τη Μπέλα, και λίγο αργότερα κανονίζει ώστε ο αδελφός της Αζαμάτ να του την παραδώσει με αντάλλαγμα ένα άλογο, το οποίο ο Πετσόριν θα έκλεβε από τον τρομερό ληστή Κάζμπιτς. Στην αρχή η Μπέλα ήταν ψυχρή και εχθρική και ο Πετσόριν δεν την άγγιζε, μέχρι που η κοπέλα τον ερωτεύθηκε. Αλλά ο Πετσόριν σύντομα την βαρέθηκε, άρχισε να την παραμελεί και έλειπε συχνά: «Ο έρωτας μιας χωρικής δεν αξίζει περισσότερο από τον έρωτα μιας ευγενικής κυρίας. Η άγνοια και η απλότητα της καρδιάς της μιας, κουράζει όσο και η φιλαρέσκεια της άλλης». Μια μέρα, επιστρέφοντας από το κυνήγι, μαθαίνει ότι η Μπέλα έχει απαχθεί από τον ληστή Κάζμπιτς. Τον κυνηγάει αλλά ο ληστής τη μαχαιρώνει και ξεφεύγει. Η Μπέλα πεθαίνει μετά από δύο μέρες αγωνίας.
Λίγες μέρες αργότερα, ο αφηγητής και ο λοχαγός Μαξίμ Μαξίμιτς στο Βλαντικαφκάς συναντούν τον Πετσόριν, ο οποίος υποφέρει ακόμη από πλήξη, έχει εγκαταλείψει τον στρατό και ταξιδεύει για την Περσία. Παρά την επιμονή του Μαξίμ Μαξίμιτς να του επιστρέψει το προσωπικό του ημερολόγιο, αυτός του λέει να το πετάξει και αρνείται να μιλήσει για το παρελθόν.[6]
Δεύτερο μέρος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος του έργου βασίζεται σε ιστορίες από το ημερολόγιο του Γκριγκόρι Αλεξάντροβιτς Πετσόριν, που ο λοχαγός Μαξίμ Μαξίμιτς έδωσε στον αφηγητή και ο οποίος τις δημοσιεύει αργότερα, αφού πληροφορήθηκε τον θάνατο του Πετσόριν, του «ήρωα του καιρού μας», που συνέβη ενώ επέστρεφε από την Περσία.
Το ημερολόγιο ξεκινά με τη σύντομη ιστορία που ονομάζεται Ταμάν, από το λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας όπου ο Πετσόριν, σε υπηρεσία προς τον Καύκασο, αναγκάζεται να διανυκτερεύσει σε μια άθλια καλύβα. Γρήγορα συνειδητοποιεί ότι οι ένοικοι, μια ηλικιωμένη γυναίκα, μια νεαρή κοπέλα και ένα τυφλό αγόρι, είναι λαθρέμποροι. Φοβούμενη ότι ο Πετσόριν θα τους καταγγείλει στις αρχές, η νεαρή κοπέλα προσποιείται ότι τον ερωτεύεται και στη συνέχεια τον παρασύρει στη θάλασσα όπου προσπαθεί να τον πνίξει, πριν φύγει με έναν από τους συνεργούς της. [7]
Το δεύτερο κεφάλαιο, το πιο αυτοβιογραφικό Η πριγκίπισσα Μαίρη, αφηγείται την κατάκτηση μιας νεαρής κοπέλας από τον Πετσόριν και διαδραματίζεται στο Πιατιγκόρσκ, γνωστό θέρετρο με ιαματικές πηγές. Αρχικά εκεί συναντά τον παλιό του φίλο Γκρουτσνίτσκι, έναν δόκιμο αξιωματικό, και από αυτόν μαθαίνει για την πρόσφατη άφιξη της πριγκίπισσας Λιγκόφσκαγια και της κόρης της Μαίρης στην περιοχή. Ο Γκρουτσνίτσκι αρχίζει σύντομα να συχνάζει στο σπίτι τους, ερωτεύεται τη Μαίρη και περνούν ώρες μαζί, ενώ ο Πετσόριν μένει οικειοθελώς απόμακρος, με σκοπό να κάνει την ευαίσθητη κοπέλα να τον ερωτευτεί. Ο Πετσόριν ενδιαφέρεται γι'αυτήν μόνο για να ξεφύγει από την πλήξη του, για να εκδικηθεί την περηφάνια της νεαρής κοπέλας και να κοροϊδέψει τη ματαιοδοξία του Γκρουτσνίτσκι.
Ο Πετσόριν επανασυνδέεται συγχρόνως με τη Βέρα, μια παλιά παντρεμένη ερωμένη του που είναι ακόμη ερωτευμένη μαζί του. Εναλλάσσοντας περιφρονητική συμπεριφορά, ξεσπάσματα και παθιασμένες δηλώσεις, ο έμπειρος περί τα ερωτικά Πετσόριν σύντομα κάνει τη νεαρή πριγκίπισσα να τον ερωτευτεί. Όταν όμως βλέπει ότι το παιχνίδι κράτησε αρκετά, την εγκαταλείπει. Ο Γκρουτσνίτσκι, πολύ ταπεινωμένος, προκαλεί τον Πετσόριν σε μονομαχία. Τυχαία ο Πετσόριν μαθαίνει ότι θα είναι στημένη: το πιστόλι του δεν θα είναι γεμάτο. Ματαιώνει την παγίδα, ζητώντας αλλαγή του όπλου την τελευταία στιγμή. Ο Γκρουτσνίτσκι σκοτώνεται, αφού αρνήθηκε τη συμφιλίωση που του πρόσφερε ο Πετσόριν (η μονομαχία γίνεται σαν αυτή που θα στοιχίσει τη ζωή του Λέρμοντοφ, στην άκρη ενός γκρεμού, ώστε κάθε τραυματισμός να αποβεί μοιραίος).[8]
Ο Μοιρολάτρης, η τελευταία καταχώρηση του Ημερολογίου του Πετσόριν, περιγράφει ένα στοίχημα που αφορά την πίστη στο πεπρωμένο. Πρόκειται για την ιστορία ενός άνδρα που, για να αποδείξει την ύπαρξη του πεπρωμένου, στοιχηματίζει τη ζωή του και στρέφει τη σκανδάλη του όπλου του στον κρόταφό του (ρωσική ρουλέτα). Το όπλο δεν εκπυρσοκροτεί, ο άνθρωπος επιζεί. Ωστόσο, επιστρέφοντας στο σπίτι του, ένας μεθυσμένος τον προκαλεί και τελικά τον σκοτώνει με το σπαθί. Ο Πετσόριν, πρόθυμος να αψηφήσει τη μοίρα με τη σειρά του, καταφέρνει να συλλάβει τον δολοφόνο με κίνδυνο της ζωής του.
Ο «ήρωας»
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].png)
Ο Πετσόριν είναι η ενσάρκωση του Βυρωνικού ήρωα. Τα έργα του λόρδου Μπάυρον ήταν διεθνούς φήμης και ο Λέρμοντοφ αναφέρει το όνομά του πολλές φορές σε όλο το μυθιστόρημα. Σύμφωνα με τη βυρωνική παράδοση, ο Πετσόριν είναι ένας αντιφατικός χαρακτήρας, είναι συγχρόνως ευαίσθητος και κυνικός. Διακατέχεται από ακραία αλαζονεία, αλλά έχει βαθιά γνώση του χαρακτήρα του και αποτελεί την επιτομή του ρομαντικού ήρωα που μέσα στη μελαγχολία του σκέφτεται τη ματαιότητα της ύπαρξης και τη βεβαιότητα του θανάτου. Ολόκληρη η φιλοσοφία του προσανατολίζεται προς τον μηδενισμό. Η πλήξη του από τη ζωή και το αίσθημα του κενού, τον αναγκάζουν να επιδοθεί σε όλες τις πιθανές απολαύσεις και εμπειρίες, χωρίς αποτέλεσμα. [3]
Ο Πετσόριν αντιμετωπίζει τις γυναίκες ως κίνητρο για κατακτήσεις και δεν τις θεωρεί άξιες κάποιου ιδιαίτερου σεβασμού. Θεωρεί ότι γυναίκες όπως η πριγκίπισσα Μαίρη είναι κάτι περισσότερο από πιόνια στα παιχνίδια του για ρομαντικές κατακτήσεις, τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχουν κανένα νόημα και δεν μπορούν να διασκεδάσουν την πλήξη του. Για την πριγκίπισσα Μαίρη αναφέρει: «Συχνά αναρωτιέμαι γιατί προσπαθώ τόσο σκληρά να κερδίσω τον έρωτα μιας κοπέλας που δεν έχω καμία επιθυμία να αποπλανήσω και την οποία δεν θα παντρευόμουν ποτέ».
Το όνομα Πετσόριν προέρχεται από τον ποταμό Πετσόρα, στη βόρεια Ρωσία, ως φόρο τιμής στο έργο του Αλέξανδρου Πούσκιν Ευγένιος Ονέγκιν που πήρε το όνομά του από τον ποταμό Ονέγκα.[9]
Κριτική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρά τον κάπως ασύνδετο χαρακτήρα του, το μοναδικό ολοκληρωμένο μυθιστόρημα του Λέρμοντοφ (που είναι περισσότερο γνωστός ιδιαίτερα στη Ρωσία για το ποιητικό του έργο) θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ρωσικής λογοτεχνίας. Η ψυχολογική ανάλυση του ήρωα, που είναι το αρχέτυπο του ρομαντικού ήρωα, ένας απογοητευμένος νέος, γνήσιο «παιδί του αιώνα», το καθιστά το πρώτο ψυχολογικό πεζογράφημα της Ρωσίας. Ένα άλλο πλεονέκτημα του μυθιστορήματος είναι η περιγραφή των τοπίων και των λαών των συνόρων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας τον 19ο αιώνα. Το 1841, απαντώντας στους επικριτές του, ο Λέρμοντοφ έγραψε:
«Ο ήρωας του καιρού μας, αξιότιμοι κύριοί μου, είναι ένα ακριβέστατο πορτρέτο, αλλά όχι ενός ανθρώπου: είναι το πορτρέτο που συνθέτουν τα ελαττώματα της γενιάς μας.....»[10]
Διασκευές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μυθιστόρημα έχει διασκευαστεί για το μπαλέτο και το θέατρο.[11]
Μεταφράσεις στα ελληνικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ένας ήρωας του καιρού μας, μετάφραση: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, εκδόσεις Καστανιώτη, 1998
- Ένας ήρωας του καιρού μας, μετάφραση: Ανδρέας Σαραντόπουλος, εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, 2000[12]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «fr.gallerix.ru/Un héros de notre temps, résumé».
- ↑ 2,0 2,1 . «supersummary.com/a-hero-of-our-time/summary/».
- ↑ 3,0 3,1 . «britannica.com/topic/A-Hero-of-Our-Time-novel-by-Lermontov».
- ↑ . «writework.com/book-guides/a-hero-of-our-time-mikhail-lermontov/part-one-bela».
- ↑ . «arussianaffair.wordpress.com/2017/10/15/lermontovs-fatal-duel/». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2023.
- ↑ . «gradesaver.com/a-hero-of-our-time/study-guide/summary».
- ↑ . «rbth.com/arts/hero-of-our-time-short-summary-lermontov».
- ↑ . «booksummary.net/a-hero-of-our-time-mikhail-lermontov/».
- ↑ Murray, Christopher (2004). Encyclopedia of the Romantic Era, 1760–1850. New York: Taylor & Francis. p. 498. ISBN 1-57958-423-3.
- ↑ μετάφραση Κατερίνα ςΑγγελάκη-Ρουκ, εκδόσεις Καστανιώτη/Πρόλογος του συγγραφέα, σελ.18
- ↑ . «lifo.gr/culture/Θέατρο / Ένας Ήρωας του Καιρού μας».
- ↑ . «politeianet.gr/lermontov-mikhail-zacharopoulos-si-enas-iroas-tou-kairou-mas».