Αχιλλέας Τζάρτζανος

Αχιλλέας Τζάρτζανος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1873
Θάνατος	1946
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόλογος γλωσσολόγος παιδαγωγός
Εργοδότης	Βαρβάκειος Σχολή

Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος ήταν έλληνας φιλόλογος και γλωσσολόγος. Γεννήθηκε στον Τύρναβο το 1873 και πέθανε τον Ιούνιο του 1946.

Λαμπρές σπουδές

Ο Αχιλλέας Τζάρτζανος προερχόταν από φτωχή οκταμελή οικογένεια (μοναχογιός με πέντε αδελφές) με πατέρα υφαντή και μητέρα παπλωματού, όπως γράφει ο καθηγητής Χρήστος Τσολάκης. Τελείωσε το Δημοτικό και το Σχολαρχείο στον Τύρναβο και το Γυμνάσιο στη Λάρισα με άριστα. Μετά τις πανεπιστημιακές σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (είχε καθηγητή τον Γ. Ν. Χατζιδάκι), όπου αναγορεύθηκε (1900) αριστούχος διδάκτωρ της φιλολογίας, υπηρέτησε στην εκπαίδευση.

Ένας μεγάλος δάσκαλος

Σημειωτέον ότι ενώ ήταν φοιτητής της Φιλοσοφικής, το διάστημα 1890-1892, εργάστηκε ως βοηθός δάσκαλος σχολαρχείου στον Τύρναβο και στη Λάρισα. Υπηρέτησε ως ελληνοδιδάσκαλος στη Λάρισα και στην Αττική την περίοδο 1892-1900. Ως Σχολάρχης και καθηγητής Γυμνασίου και Διδασκαλείου στη Λάρισα (1901-1910). Το 1910 διορίστηκε καθηγητής στην Αθήνα (Βαρβάκειο και Μαράσλειο). Το 1911 νυμφεύτηκε την αδελφή του Παναγή Λορεντζάτου, Αντωνία. Το 1914 έγινε Γενικός Επιθεωρητής της 1ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας. Την περίοδο 1917-1926 τοποθετήθηκε Εκπαιδευτικός Σύμβουλος. Έγραψε σειρά επιστημονικών πραγματειών, γλωσσικών, ιστορικών, λαογραφικών και διδακτικών βιβλίων. Το πιο γνωστό όμως και το σημαντικότερο τμήμα της εργασίας του αναφέρεται σε βασικά βοηθήματα για τη διδασκαλία της αρχαίας και της νέας ελληνικής γλώσσας.

Το γλωσσικό ζήτημα

Η θέση του στο γλωσσικό ζήτημα: υποστήριζε τη χρήση της νεοδημοτικής γλώσσας, ενός τύπου αστικής δημοτικής γλώσσας εμπλουτισμένης με περισσότερα λόγια στοιχεία, από όσα πολλοί δημοτικιστές (όπως ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης) πίστευαν ότι έχουν περάσει σε κοινή χρήση. Ήταν αντίθετος στην αυθαίρετη προσαρμογή λόγιων εκφράσεων στην λαϊκή γλώσσα.

Έργα

• Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης (1931)
• Συντακτικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης (1931)
• Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσης (της απλής καθαρευούσης) [1930]
• Γραμματική της Λατινικής Γλώσσης (1948 [κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του])

Τα προαναφερθέντα έργα από τη δεκαετία του '30 έως και πολύ πρόσφατα διδάσκονταν στη Μέση Εκπαίδευση. Σήμερα ακόμη εξακολουθούν να αποτελούν έργα αναφοράς.

• Νεοελληνική Σύνταξις (της Κοινής Δημοτικής) [σε δύο τόμους, 1η έκδοση 1928, 2η έκδοση εμπλουτισμένη 1946 (ο 1ος τόμος) και 1953 (ο δεύτερος τόμος)]

Το opus magnum του Τζάρτζανου και η μοναδική με επιστημονικές προδιαγραφές παρουσίαση των συντακτικών κανόνων της γλώσσας μας. Στο έργο αυτό εργάστηκε αρκετά χρόνια, άρχισε δε να το γράφει το 1925 ενώ βρισκόταν σε σανατόριο στο Νταβός της Ελβετίας, άρρωστος από φυματίωση.

• Νεοελληνική Γραμματική (1941 σε συνεργασία με τους Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Κλ. Λάκωνα - Κ. Καρθαίο, Ν. Ανδριώτη και Θρ. Σταύρου)

• Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσης (απλής καθαρευούσης) [1930]
• Το γλωσσικό μας πρόβλημα (1934)
• Δημοτική και Νεοδημοτική (1935)

και άλλα

Η πόλη του Τυρνάβου, για να τον τιμήσει για την πολύτιμη προσφορά του στο χώρο της φιλολογίας, καθιέρωσε τα «Τζαρτζάνεια» τα οποία διεξάγονται κάθε δύο χρόνια. Επίσης το 1ο Γυμνάσιο Τυρνάβου μετονομάστηκε σε 1ο Γυμνάσιο Τυρνάβου Αχιλλέας Τζάρτζανος.

Πηγές

• Βιογραφία
• Προσωπικότητες του Τυρνάβου- Δήμος Τυρνάβου.
• Εγκυκλοπαιδεία Δομή, τόμος 15, σελ. 75, λήμμα: Αχιλλέας Τζάρτζανος
• Σωτήρη Γκλαβά «Η γλωσσική σωφροσύνη του Τζάρτζανου»
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 57, σελ. 165-166, το λήμμα υπογράφει ο Θανάσης Νάκας