Γαλατικές επιδρομές στην Νοτιοανατολική Ευρώπη

Θνήσκων Γαλάτης, Musei Capitolini, Ρώμη

Οι Γαλατικές επιδρομές στην Νοτιοανατολική Ευρώπη ήταν εξορμήσεις που συνέβησαν κατά την τρίτη δεκαετία του 3ου αιώνα π.Χ. από Γαλατικά φύλα που κατοικούσαν στην Παννονία, πιθανόν ωθούμενα από επισιτιστικές ανάγκες, τα οποία επέδραμαν προς τα νότια Βαλκάνια και ειδικά προς την Ελλάδα που τότε βρισκόταν στη δίνη των πολέμων μεταξύ των ελληνιστικών κρατών. Οι επιδρομές αυτές αποκρούσθηκαν και οι Γαλάτες κατευθύνθηκαν στη συνέχεια στη Μικρά Ασία.

Η γαλατική απειλή

Η τρίτη δεκαετία του 3ου αι π.Χ. βρήκε τα ελληνικά κράτη εξουθενωμένα από τις διαμάχες των Διαδόχων. Το 281 π.Χ. ο Λυσίμαχος, παλαιός σωματοφύλακας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και βασιλιάς της Θράκης, σκοτώθηκε στο Κουροπέδιο το 281 π.Χ. Η αποδυνάμωση του κράτους του στη Θράκη άφησε το πεδίο ελεύθερο σε κελτικά φύλα (Γαλάτες) που κατοικούσαν στην Παννονία να κατέλθουν προς τον ελλαδικό χώρο, ενδεχομένως υπό την πίεση των επισιτιστικών τους αναγκών. Εναντίον της Ελλάδας εξεστράτευσε ένα στρατιωτικό σώμα που αριθμούσε περί τις 85.000 άνδρες. Φτάνοντας στα βόρεια σύνορα, ο γαλατικός στρατός χωρίστηκε σε τρία τμήματα. Το ένα κατευθύνθηκε προς την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Το δεύτερο προς την Ανατολική Μακεδονία.Το κεντρικό τμήμα, υπό τον Βρέννο και τον Ακιχώριο, κατευθύνθηκε προς την κεντρική Ελλάδα. Στόχος τους ήταν η λεηλασία και για τον λόγο αυτό οι αρχικές εκστρατείες έληξαν σύντομα με την αποκόμιση λαφύρων. Όμως ο Βρέννος και ο Ακιχώριος οργάνωσαν και νέα εκστρατεία το 279 π.Χ., ενδεχομένως εποφθαλμιώντας τους θησαυρούς του ιερού των Δελφών.Τα γεγονότα εξιστορούνται από δύο αρχαίους συγγραφείς, τον Παυσανία και τον μεταγενέστερό του Ιουστίνο.

Η επίθεση στους Δελφούς και η σφαγή στο Κάλλιον

Οι Έλληνες (κυρίως οι Αιτωλοί, οι Βοιωτοί, οι Φωκείς και οι Αθηναίοι) συνασπίστηκαν και προσπάθησαν να τους σταματήσουν στις Θερμοπύλες, υπό την ηγεσία του Αθηναίου στρατηγού Κάλιππου. Μεγάλο μέρος των υπερασπιστών των Θερμοπυλών προέρχονταν από τις περιοχές της Αιτωλίας, που τότε αποτελούσαν ομοσπονδιακό κράτος, το Κοινό των Αιτωλών. Ο Βρέννος, εφαρμόζοντας έναν τακτικό ελιγμό, έστειλε ένα μέρος του εκστρατευτικού του σώματος ανατολικά, προς την Αιτωλία, για να εξαναγκάσει τους τελευταίους να εγκαταλείψουν τις Θερμοπύλες και να προστατεύσουν τις εστίες τους. Οι Γαλάτες κατέστρεψαν το Κάλλιον, μια σημαντική πόλη στα σύνορα Ευρυτανίας και Αιτωλίας, επιδιδόμενοι σε τρομερές αγριότητες. Παραδίδεται ότι σφαγίασαν όλους τους κατοίκους προβαίνοντας μάλιστα σε πράξεις κανιβαλισμού.

Στη συνέχεια επιχείρησαν να επιτεθούν στο Ιερό των Δελφών. Οι αρχαίες πηγές, όμως, και ιδιαίτερα γλαφυρά ο Παυσανίας, παραδίδουν ότι όταν στρατοπέδευσαν οι Γαλάτες στους Δελφούς έπιασε μια απίστευτη κακοκαιρία, με κεραυνούς που έπεφταν και χτυπούσαν τους στρατιώτες. Από τον θόρυβο της θεομηνίας, οι Γαλάτες δεν μπορούσαν να ακούσουν τα παραγγέλματα των διοικητών τους. Μάλιστα λέγεται ότι εμφανίστηκαν και τα φαντάσματα τοπικών ηρώων, του Υπέροχου, του Λαόδοκου και του Πύρρου, ίσως και του Φύλακου, που είχε σώσει τους Δελφούς και από την Περσική εισβολή. Το ίδιο βράδυ έπεσε παγωνιά και άρχισαν να κυλούν από τον Παρνασσό πέτρες, που καταπλάκωναν τους Γαλάτες.Την επόμενη μέρα οι Γαλάτες υποχώρησαν. Το δεύτερο βράδυ, ιδιαίτερα κρύο και ομιχλώδες, έπεσε πανικός στο στρατόπεδό τους και οι Γαλάτες άρχισαν να πολεμούν μεταξύ τους, προφανώς πιστεύοντας ότι τους είχαν επιτεθεί οι Έλληνες.

Η μάχη στα Κοκκάλια

Οι Αιτωλοί, εξαγριωμένοι από τη βαρβαρότητα των Γαλατών στο Κάλλιο, συγκεντρώθηκαν εκ νέου στα ορεινά περάσματα της Ευρυτανίας, από όπου θα περνούσε το υπόλοιπο γαλατικό στράτευμα προσπαθώντας να επιστρέψει στις Θερμοπύλες. Πολέμησαν ακόμη και οι ηλικιωμένοι και τα γυναικόπαιδα με όποια μέσα διέθεταν, ακόμη και με τα γεωργικά τους εργαλεία. Το Γαλατικό στράτευμα υπέστη μεγάλη ήττα. Ο Βρέννος αυτοκτόνησε πίνοντας πολύ κρασί, σύμφωνα με τον Παυσανία, ή με το ίδιο του το σπαθί, όπως ήταν η συνήθης πρακτική των Γαλατών, σύμφωνα με τον Ιουστίνο. Αντίθετα, το Κοινό των Αιτωλών ενίσχυσε σημαντικά τη θέση του στην κυρίως Ελλάδα και για έναν περίπου αιώνα κυριάρχησε στους Δελφούς. Η θέση της μάχης ονομάζεται ως σήμερα «Κοκκάλια» γιατί λέγεται πως τα κόκκαλα των νεκρών Γαλατών άσπριζαν για χρόνια στο έδαφος.

Οι Αιτωλοί, σε ανάμνηση της νίκης τους, ανέθεσαν τιμητική στήλη επάνω σε βάση που θεωρείται ότι εικονίζει λάφυρα γαλατικού οπλισμού, ενώ ανήγειραν και την περίφημη Στοά των Αιτωλών ή δυτική στοά, ένα από τα μεγαλύτερα οικοδομήματα κοντά στο τέμενος του Απόλλωνα. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης απέκτησαν το δικαίωμα να μετέχουν στο αμφικτυονικό συνέδριο. Διοργανώθηκαν τιμητικοί αγώνες, τα Αμφικτυονικά Σωτήρια, τα οποία περί το 246 π.Χ. μετονομάσθηκαν σε “Αιτωλικά Σωτήρια” και εξελίχθηκαν σε πανελλήνιους αγώνες, που τελούνταν κάθε πέντε χρόνια.

Όσοι από τους Γαλάτες διασώθηκαν κατευθύνθηκαν προς τη Θράκη και, αφού ενώθηκαν με τα άλλα τμήματα του στρατού τους, προχώρησαν προς τη Μικρά Ασία. Χωρίς την ισχυρή παρουσία του Λυσίμαχου, πια, κατόρθωσαν εύκολα να φτάσουν στην κεντρική Μικρά Ασία και να καταλάβουν τμήμα της Φρυγίας, που έκτοτε ονομάστηκε Γαλατία.

Βιβλιογραφία

• Grainger, D. (1999). The League of the Aetolians. Koln: Brill. 

" ignored (βοήθεια)

• Green, P. (1993). Alexander to Actium. California: University of California Press. 

" ignored (βοήθεια)

• Παπαχατζής, Ν. (1981). «Φωκικά». Παυσανία Ελλάδος Περιήγησις. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. 
• Scholten, J.B. (2000). The Politics of Plunder: Aitolians and Their Koinon in the Early Hellenistic Era. 

" ignored (βοήθεια)