Η αποστολή του Salomon August Andrée στον Βόρειο Πόλο (1897)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αποστολή του Σάλομον Αυγούστου Αντρέ (Salomon August Andrée) στο Βόρειο Πόλο με αερόστατο ξεκίνησε στις 11 Ιουλίου 1897 και τελείωσε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους με το θάνατο και των τριών συμμετεχόντων: του August Andrée Salomon, του μηχανικού Knut Frænkel και του φωτογράφου Nils Strindberg. Η τελευταία κατασκήνωση των εξερευνητών ανακαλύφθηκε 33 χρόνια αργότερα.

Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται συχνά ως η ηρωική εποχή των ταξιδιών προς τους Πόλους. Οι αφιλόξενες περιοχές του Βορείου και Νοτίου Πόλου αποτέλεσαν πρόκληση για το θάρρος και τα τεχνικά επιτεύγματα. Έτσι, το σχέδιο του Andrée για ένα ταξίδι με αερόστατο στο Βόρειο Πόλο, ταιριάζει πολύ στο πνεύμα της εποχής του. Ήθελε να ξεκινήσει το ταξίδι του απο το Svalbard της Νορβηγίας, να περάσει από τον Αρκτικό Ωκεανό και φτάνοντας στον Βερίγγειο Πορθμό να κατευθυνθεί προς την Αλάσκα, τον Καναδά ή τη Ρωσία, πλησιάζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο στον Βόρειο Πόλο.

Το σχέδιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1893 ο Andrée αγόρασε ένα αερόστατο υδρογόνου, το οποίο ονόμασε Svea, και με αυτό επιχείρησε εννέα ταξίδια στην Σουηδία, ξεκινώντας από το Γκέτεμποργκ ή τη Στοκχόλμη, όπου διένυσε συνολικά έως και 1.500 χιλιόμετρα. Το μακρύτερο ταξίδι που πραγματοποίησε ήταν από το Γκέτεμποργκ, που βρίσκεται στην σουηδική ενδοχώρα, στο νησί της Βαλτικής Θάλλασας Gotland. Σε κάποιες από τις πτήσεις του δοκίμασε σκοινιά πρόσδεσης δικής του εφεύρεσης/επινόησης (καλώδιο άγκυρας), για να ελέγχει με αυτά μελλοντικά το αερόστατο, καθώς όσο χρονικό διάστημα ένα αερόστατο έχει ίδια ταχύτητα με τον άνεμο, δεν είναι δυνατός ο έλεγχος του με πανιά. Τα σκοινιά πρόσδεσης έχουν σκοπό την μείωση της ταχύτητας ώστε να γίνει δυνατός ο έλεγχος της κατεύθυνσης του αερόστατου. Έπειτα από τα δοκιμαστικά ταξίδια του, ο Andrée ισχυρίστηκε ότι η Svea, εξοπλισμένη πλέον με σκοινιά πρόσδεσης και πανιά, αποτελούσε ένα ελεγχόμενο πτητικό μέσο - κάτι που οι σημερινοί πιλότοι αερόστατων θεωρούν αδύνατο. Πολλοί από τους επικριτές του πιστεύουν ότι η καταδίκη του Andrée ήταν αποτέλεσμα των ευσεβών πόθων του. Επιπλέον επειδή ταξίδευε μεγάλες αποστάσεις μέσα από σύννεφα, είχε ελάχιστους τρόπους να προσδιορίσει την ακριβή του τοποθεσία καθώς και την κατεύθυνση του. Επίσης υπήρχαν ακόμη προβλήματα με τα σκοινιά πρόσδεσης, τα οποία είτε σκίζονταν, είτε μπλέκονταν μεταξύ τους δημιουργώντας κόμπους ή σκάλωναν σε αντικείμενα στο έδαφος. Το δε σύστημα ασφαλείας, το οποίο θα φρόντιζε να μην σκαλώνουν τα σκοινιά στο έδαφος, ήταν προβληματικό και στην πραγματικότητα προκάλεσε την πτώση πολλών από των σκοινιών κατά την εκκίνηση.

Διαφήμιση και χρηματοδότηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε αντίθεση με τη Νορβηγία, που είχε σημειώσει μεγάλη πρόοδο μέσω του Fridtjof Nansen για το ποιός θα φθάσει στον Βόρειο Πόλο, η Σουηδία δεν είχε να επιδείξει παρόμοιες επιτυχίες. Για τον λόγο αυτό, η πολιτική και επιστημονική ελίτ της Σουηδίας ενδιαφερόταν να συνδεθεί η χώρα τους με την δυτική γείτονα χώρα. Ο Andrée ήταν δεινός ομιλητής και δεν είχε πρόβλημα να βρει υποστήριξη για τα σχέδιά του. Έδωσε διαλέξεις στην Βασιλική Επιστημονική Ακαδημία και στην Σουηδική Κοινότητα για την Ανθρωπολογία και τη Γεωλογία λαμβάνοντας ευρεία έγκριση. Σε αυτές τις διαλέξεις ο Andrée το 1895 εξήγησε, ότι για ένα ταξίδι στον Βόρειο Πόλο απαιτείται ένα αερόστατο με τα ακόλουθα τέσσερα χαρακτηριστικά: πρώτον, θα πρέπει να έχει αρκετή άνωση, τέτοια ώστε για την σχεδιασμένη διαδρομή να μεταφέρει τρία άτομα και τον επιστημονικό εξοπλισμό, των οποίων το βάρος υπολογίζεται σε τρεις τόνους. Δεύτερον, η αεροστατική σφαίρα πρέπει να είναι επαρκώς σταθερή και συμπαγής ώστε να αντέξει ένα ταξίδι 30 ημερών. Τρίτον, θα πρέπει να μπορεί να γεμίσει με υδρογόνο στην αφετηρία και τέλος θα πρέπει να είναι ελεγχόμενο. Στον αναγκαίο εξοπλισμό ο Andrée συμπεριαλάμβανε σύγχρονες μηχανές αεροφωτογράφησης, προμήθειες για τέσσερις μήνες και έρμα. Έδειχνε πολύ αισιόδοξος, ότι τα τέσσερα αυτά προαπαιτούμενα ικανοποιούνται εύκολα. Επίσης δήλωνε, ότι το αερόστατο κατασκευάζεται ήδη στη Γαλλία και είναι μεγαλύτερο και πιο σταθερό από ό, τι χρειάζεται. Ισχυριζόταν, ότι κάποια γαλλικά αερόστατα διατηρούν το υδρογόνο τους για περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς να χάνουν αισθητά απο την άνωση τους. Για τον εφοδιασμό με υδρογόνο στον χώρο εκκίνησης, ο Andrée ήθελε να χρησιμοποιήσει κινητές γεννητριες παραγωγής υδρογόνου. Όσον αφορά τον έλεγχο του αερόστατου, παρέπεμψε στα πειραματικά ταξίδια του με το Svea και σημείωσε ότι θα μπορούσε να ληφθεί μια κατεύθυνση, η οποία θα αποκλίνει ως 27 μοίρες από αυτη του ανέμου.

Ο Andrée διαβεβαίωσε το κοινό του, ότι το αρκτικό καλοκαίρι παρέχει άριστες προϋποθέσεις για ένα ταξίδι με αερόστατο. Λόγω του ήλιου του μεσονυχτίου δεν απαιτείται προσγείωση τη νύχτα και επίσης είναι δυνατή η παρατήρηση καθ' όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου. Επιπλέον, χωρίς ενδιάμεσες στάσεις θα μειωνόταν ο χρόνος ταξιδιού. Τα σκοινιά πρόσδεσης δεν θα έμπλεκαν τόσο εύκολα στο έδαφος, διότι δεν υπάρχει βλάστηση. Οι μηδαμινές βροχοπτώσεις θα ελαχιστοποιούσαν τον κίνδυνο χιονόπτωσης, κάτι που προσθέτει βάρος στο αερόστατο. Αλλά ακόμη και αν χιόνιζε, το πρόβλημα εκτιμώταν μικρό, καθώς ο Andrée δήλωνε ότι το χιόνι σε θερμοκρασίες πάνω από το μηδέν λιώνει ενώ σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν θα το διώχνει ο άνεμος, επειδή το αερόστατο λόγω των σκοινιών πρόσδεσης έχει μικρότερη ταχύτητα απο τον άνεμο. Το κοινό και πιθανώς επίσης και ο Andrée γνώριζαν ελάχιστα τον συχνά δριμύτατο καιρό του καλοκαιριού στην Αρκτική και αγνοούσαν την υψηλή υγρασία και ομίχλη που επικρατεί στην περιοχή, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού πάγου. Η Ακαδημία υποστήριξε το εγχείρημα του Andrée και τον προυπολογισμό του, ο οποίος ανήλθε σε 130.800 κορώνες. Από αυτές, 36.000 κορώνες προοριζόταν για την αγορά του αερόστατου. Έπειτα από αυτό ο Andrée έλαβε οικονομική υποστήριξη από συλλόγους και ιδιώτες, μεταξύ των οποίων ήταν ο βασιλιάς της Σουηδίας Όσκαρ Β' και ο Άλφρεντ Νόμπελ.

Για το εγχείρημα αυτό έδειξαν ενδιαφέρον και άλλες χώρες. Τόσο ευρωπαϊκές όσο και αμερικανικές εφημερίδες έγραψαν σχετικά με την σχεδιασμένη αποστολή, και για τους περίεργους αναγνώστες το εγχείρημα αυτό περιγράφηκε με το δημοφιλές πνεύμα του Ιουλίου Βερν. Οι εικασίες σχετικά με την πορεία της αποστολής κυμαίνονταν από την πρόβλεψη σίγουρου θανάτου ως τη διασφάλιση, ότι το ταξίδι εξελισσόταν ομαλά, αφού σε αυτό συμμετέχουν επαγγελματίες από το Παρίσι και Σουηδοί επιστήμονες.

Σε συνέχεια αυτών των συζητήσεων, έφτασε και η πρώτη καλά αιτιολογημένη κριτική στη Σουηδία. Εφόσον ο Andrée ήταν ο πρώτος Σουηδός πιλότος αερόστατου, δεν υπήρχε κανείς άλλος στη χώρα με επαρκείς γνώσεις για να επαληθεύσει τις δηλώσεις του αναφορικά με τα σκοινιά πρόσδεσης και την πλευστότητα/άνωση. Αντίθετα, σε Γαλλία και Γερμανία υπήρχε ήδη παράδοση στα αερόστατα και έτσι οι οι πρώτες εκφράσεις σκεπτικισμού σχετικά με τις μεθόδους και τις εφευρέσεις του Andrée προήλθαν από αυτές τις χώρες. Αλλά ούτε αυτό δεν μπόρεσε να μειώσει την αισιοδοξία του αρχηγού της αποστολής. Ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τον πρωτοπόρο παραγωγό αερόστατων υδρογόνου, Henri Lachambre στο Παρίσι, και παρήγγειλε ένα αερόστατο με διάμετρο 20,5 μέτρα από (τρειών στρώσεων) κινεζικό μετάξι. Αρχικά ονομάστηκε Le Pôle Nord (γαλλικά για Βόρειο Πόλο), αλλά λίγο πριν την έναρξη της αποστολής μετονομάστηκε σε Örnen (σουηδικά για αετό).

Ένας από τους επιστημονικούς στόχους του ταξιδιού ήταν η χαρτογραφική ανάλυση της περιοχής με τη βοήθεια των αεροφωτογραφιών, και έτσι ο Andrée, ο οποίος ήταν επίσης και έμπειρος ερασιτέχνης φωτογράφος, ανέπτυξε αρκετές νέες φωτογραφικές μηχανές.

Η πρώτη απόπειρα το 1896[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλοί ήταν οι εθελοντές που δήλωσαν συμμετοχή σε αυτήν την αποστολή, με τον Andrée να επιλέγει τελικά δύο. Ο πρώτος ήταν ο μετεωρολόγος Νιλς Γκούσταφ Έκχολμ (Nils Gustaf Ekholm), ο οποίος είχε εποπτεύσει μία γεωφυσική αποστολή στο πλαίσιο του Πρώτου Διεθνούς Πολικού Έτους 1882, οπότε και είχε ήδη σχηματίσει μία εικόνα για τις συνθήκες της Αρκτικής. Ο δεύτερος επιλέχτηκε να είναι ο Νιλς Στρίντμπεργκ (Nils Strindberg), φοιτητής ασχολούμενος με φυσική και χημεία και ανιψιός του Αυγούστου Στρίντμπεργκ (August Strindberg), ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς της Σουηδίας. Να σημειωθεί, ότι οι συμμετέχοντες δεν επιλέχθηκαν με σωματικά ή φυσικά κριτήρια και επίσης δεν είχαν εκπαιδευτεί για την επιβίωση σε ακραίες συνθήκες. Μέχρι πρότεινος το περιβάλλον στο οποίο κινούνταν και εργάζονταν τα τρία αυτά μέλη της αποστολής, ήταν κανονικό.Επίσης ο μόνος σχετικά νέος σε ηλικία ήταν ο Στριντμπεργκ.

Η αποστολή ξεκίνησε στις 7 Ιουνίου 1896 από το Γκέτεμποργκ με το ατμόπλοιο Virgo και έφτασε στις 21 Ιουνίου στο νησί Danskøya, που βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Αρχιπελάγους Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας. Αφού εξερεύνησαν την περιοχή για δύο ημέρες, βρήκαν την κατάλληλη τοποθεσία για την εκκίνηση και ξεκίνησαν να κατασκευάζουν ένα υπόστεγο για το αερόστατο. Για τις υπόλοιπες προετοιμασίες απαιτήθηκαν αρκετές εβδομάδες, με αποτέλεσμα να είναι έτοιμη για την πτήση στις 1 Αυγούστου. Ο άνεμος όμως δεν συμμάχησε καθώς φυσούσε συνεχώς από το Βορρά μέχρι και τις 16 Αυγούστου, οπότε και εγκαταλείφθηκε το εγχείρημα. Άφησαν να διαρρεύσει το υδρογόνο και στις 20 Αυγούστου ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι στο νησί Danskøya επικρατούν συνήθως βόρειοι άνεμοι, αλλά τον καιρό εκείνο οι δηλώσεις για διευθύνσεις ανέμων και βροχοπτώσεις στην Αρκτική ήταν καθαρά υποθετικές. Γι αυτό ακόμη και ο Έκχολμ, που είχε εξερευνήσει το πολικό κλίμα για κάποιο χρονικό διάστημα, πείστηκε από τον Andrée. Όσο το αερόστατο ήταν γεμάτο υδρογόνο, ο Έκχολμ έκανε μετρήσεις σχετικά με τις δυνατότητες διατήρησης του αερίου, καθώς είχε αμφιβολίες επ΄αυτού. Οι μετρήσεις αυτές τον έπεισαν ότι το αερόστατο είχε τόσες πολλές διαρροές, που καταστούσαν αδύνατο να πραγματοποιηθεί ένα ασφαλές ταξίδι στο Βόρειο Πόλο, πόσο μάλλον στη Ρωσία ή τη Βόρεια Αμερική. Οι μεγαλύτερες απώλειες υδρογόνου μετρήθηκαν στις ραφές του αερόστατου με τις αμέτρητες μικροσκοπικές διατρήσεις και το πρόβλημα αυτό δεν μπόρεσαν να το λύσουν ούτε με κολλητικές ταινίες ούτε με ειδικά κίτ συγκόλλησης. Καθημερινά το αερόστατο έχανε άνωση, η οποία αντιστοιχούσε περίπου σε 68 κιλά. Ο Έκχολμ λαμβάνοντας υπόψη και το βαρύ φορτίο που θα μετέφεραν, υπολόγισε ότι το μέγιστο διάστημα παραμονής του αερόστατου στον αέρα θα ήταν 17 μέρες. Επιστρέφοντας, ο Έκχολμ ανακοίνωσε στον Αντρέ ότι δεν θα συμμετάσχει στην αποστολή το επόμενο έτος, αν δεν προμηθευθεί ένα ισχυρότερο και ... αερόστατο. Ο Αντρέ αγνόησε την κριτική αυτή από τους συναδέλφους του.