Χαγιάσα-Άζι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κεραμεικό βάζο από το Ερζερούμ (2000 π.Χ.)

Οι Χαγιάσα-Άζι ήταν στην μετέπειτα Εποχή του Χαλκού μια Συνωμοσπονδία εθνών (σχετίζονται ως απόγονοι των Μιτάννι) που κατοικούσε στα Αρμενικά υψίπεδα και στις Ποντιακές Άλπεις στην Μικρά Ασία. Η Συνομωσπονδία τους βρέθηκε τον 14ο αιώνα π.Χ. σε σύγγρουση με την Χεττίτικη αυτοκρατορία, οδήγησαν στην κατάρρευση των Χαττί (περί το 1900 π.Χ.). Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι οι απόγονοι τους είναι οι σημερινοί Αρμένιοι.[1] Οι Χιττίτικες επιγραφές που ανακάλυψε την δεκαετία του 1920 πιστοποιούν την ύπαρξη των Χαγιάσα-Άζι στην περιοχή, ανατολικά των Χαττί στον Άνω Ευφράτη. Τα δυτικά τους όριο έφταναν στα δυτικά μέχρι την σύγχρονη Σεβάστεια και πιθανότατα μέχρι την Κάμαχα.[2] Οι περιοχές αυτές καλύφτηκαν γεωγραφικά αργότερα με την επαρχεία της Άνω Αρμενίας στο Αρχαίο Βασίλειο της Αρμενίας και την γειτονική Μικρή Αρμενία.[3][4] Οι Χαγιάσα-Άζι έφταναν στα νοτιοδυτικά μέχρι την Σωφηνή και την Επαρχία του Μπινγκιόλ.[5][6] Τα ανατολικά τους όρια δεν ήταν σαφώς καθορισμένα αλλά πιθανότατα έφταναν μέχρι την Λίμνη Βαν.[7][8] [9]

Το όνομα "Χαγιάσα" σχετίζεται με τους Ιγιανί" που καταγράφονται σε κείμενα από την Ουραρτού, σχετίζεται με την Κολχίδα στην Αρχαία ελληνική μυθολογία.[10][11] Μια εναλλακτική θεωρία τους συνδέει με τους βασιλείς της Ουραρτού Αργκίστι Α΄ και Σαρντουρί Β΄ τον 8ο αιώνα π.Χ.[12] Η τοποθεσία των Χαγιάσα" και των "Ιγιανί" βρισκόταν πιθανότατα στην Επαρχία Αρνταχάν, στο βορειοανατολικότερο άκρο της σημερινής Τουρκίας.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σουπιλουλιούμας Α΄[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τοποθεσία της Χαγιάσα-Άζι

Ο Χιττίτης βασιλιάς Τουδαλίγιας Γ΄ επέλεξε να κάνει την πόλη της Σαμούχα "σημαντικό λατρευτικό κέντρο στις βόρειες όχθες του ποταμού Μαρσύας".[13] Η αυλή των Χετταίων αναγκάστηκε να αποσυρθεί από την Χαττούσα λόγω των επιδρομών που δέχτηκε από βαρβαρικούς λαούς όπως οι Κάσκα και οι Χαγιάσα-Άζι. Η Σαμούχα ωστόσο κυριεύθηκε από της στρατιωτικές δυνάμεις της κομητείας του Άζι.[14] Το βασίλειο των Χετταίων δέχτηκε σκληρές επιθέσεις από γειτονικούς λαούς και κατέρρευσε σύντομα. Ο Αιγύπτιος Φαραώ Αμένοφις Γ' έγραψε στον βασιλιά της Αρζάβα Ταρχουνταραντού το εξής "άκουσα ότι το βασίλειο των Χετταίων δεν υπάρχει πλέον, η χώρα της Χαττούσας έχει παραλύσει".[15] Ο Τουδαλίγιας Γ΄ κατάφερε ωστόσο να ανασυγκροτήσει σύντομα τις δυνάμεις του, έστειλε τον μικρότερο αδελφό του και μετέπειτα βασιλιά Σουπιλουλιούμας Α΄ στα βορειοανατολικά του σύνορα με προορισμό να αντιμετωπίσει τους Χαγιάσα-Άζι. Οι Χαγιάσα ηττήθηκαν και οπισθοχώρησαν, ο Χιττιτολόγος Τρέβορ Ρ. Μπράις έγραψε σύμφωνα με το γεγονός αυτό:

"Ο Σουπιλουλιούμας επιτέθηκε στον βασιλιά των Χαγιάσα Καραννί κοντά στην πόλη Κομάχα. Το περιστατικό αναφέρεται στο έργο "Οι πράξεις του Σουπιλουλιούμας", η περιγραφή της μάχης έχει χαθεί αλλά είναι γνωστό το αποτέλεσμα, νίκσε τους Χαγιάσα-Άζι και ανάγκασε τον νέο τους βασιλιά Χακκάνα να του δηλώσει υποταγή".[16][17]

Οι Χαγιάζα-Άζι είχαν πλέον ηττηθεί και ήταν υποχρεωμένοι να απελευθερώσουν όλους τους αιχμαλώτους που προέρχονταν από την γη των Χαττί.[18] Ο Σουπιλουλιούμας Α΄ σαν ένδειξη καλής θέλησης απελευθέρωσε και ο ίδιος τους Χαγιάσα αιχμαλώτους που βρίσκονταν στους Χετταίους. Οι σφηνοειδείς πινακίδες που βρέθηκαν καταγράφουν τα ονόματα τριών βασιλέων των Χετταίων, τους Καραννί, Μαρίγια και Χακαννί. Ο Χακαννί παντρεύτηκε μια πριγκίπισσα των Χετταίων, όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Σουπιλουλιούμας Α΄ του έδωσε σε γάμο την αδελφή του. Στην γαμήλια συνθήκη που ακολούθησε ο Σουπιλουλιούμας Α΄ τόνισε στον Χαγιάσα βασιλιά τα δικαιώματα που έπρεπε να έχει ως γαμπρός του:

"Η αδελφή μου έχει και άλλες αδελφές που με τον γάμο σας θα γίνουν συγγενείς σου, απαγορεύεται να τις προσεγγίσεις ερωτικά, είναι ανήθικο και με τους νόμους που ισχύουν στην γη των Χαττί τιμωρείται με θάνατο. Είναι πράξη εντελώς απολίτιστη η ερωτική επίθεση σε συγγενείς".

Μουρσίλις Β΄[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το βασίλειο του Χαγιάσα-Άζι παρέμεινε ένα υποτελές βασίλειο στους Χετταίους μέχρι την εποχή που ο Σουπιλουλιούμας και ο μεγαλύτερος γιος του Αρνουβάντας Β΄ βρήκαν τον θάνατο από τρομερή επιδημία πανούκλας. Τον έβδομο χρόνο της βασιλείας του Μουρσίλις Β΄, τρία χρόνια πριν την Έκλειψη ηλίου (1315 π.Χ.) ο βασιλιάς Αννίγια εκμεταλλεύτηκε την ενοποίηση των Κάσκα εναντίον των Χετταίων με τον βασιλιά τους Πιχινίτι, ξεκίνησε επιθέσεις στα Χιττίτικα σύνορα και μετέφερε τους αιχμαλώτους στο έδαφος του. Ο Καβαινιάκ έγραψε ότι "ο Αννίγια επιτέθηκε στα εδάφη των Χιττιτών και αρνήθηκε να επιστρέψει τους αιχμαλώτους". Ο Μουρσίλις Β΄ αφού νίκησε τον βασιλιά των Κάσκα Πιχινίτι επιτέθηκε στους Χαγιάσα και τους ζήτησε να του παραδόσουν τους Χετταίους αιχμαλώτους.[19] Ο Αννίγια αρνήθηκε και ο Μουρσίλις Β΄ επιτέθηκε αμέσως στα σύνορα των Χαγιάσα.[14] Ο Μουρσίλις Β΄ προχώρησε στον Ευφράτη και έφτασε σε μιά περιοχή που θα γίνει σε δέκα αιώνες ο τόπος ταφής στην Δυναστεία των Αρσακιδών της Αρμενίας. Παρά την ήττα του Μουρσίλις Β΄ οι Χαγιάσα-Άζι εξακολουθούσαν να αντιστέκονται, αρνήθηκαν να παραδώσουν στους Χαττί τους αιχμαλώτους ακόμα και το ένατο έτος της βασιλείας του Μουρσίλις Β΄. Την ίδια χρονιά ο Αννίγια ξεκίνησε μια νέα αντεπίθεση και άρχισε να λεηλατεί ξανά τα βορειοανατολικά σύνορα των Χετταίων.[20] Την ίδια εποχή στο βασίλειο των Χετταίων ξέσπασε κρίση επειδή οι ανατολικές επαρχίες της Συρίας εκμεταλλεύτηκαν τον θάνατο του αδελφού του Μουρσίλις Β΄ που ήταν διοικητής τους και εξεγέρθηκαν.[21] Ο Μουρσίλις Β΄ έστειλε τότε δύο στρατούς, έναν να καταπνίξει την εξέγερση στην Συρία και έναν για να αντιμετωπίσει τους Χαγιάσα-Άζι. Ο Μουρσίλις Β΄ έστειλε έναν ισχυρό στρατό και κατάφερε τελικά να υποτάξει τους Χαγιάσα, τα επόμενα χρόνια της ζωής του παρέμειναν υποτελείς απέναντι του.[22] Οι εκστρατείες του Μουρσίλις Β΄ απέναντι στους Χαγιάσα-Άζι περιγράφονται στα "Χρονικά του Μουρσίλις".[23]

Μετέπειτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την κατάκτηση του Μουρσίλις Β΄ οι Αζί εξακολουθούσαν να αναφέρονται στις ιστορικές πηγές αλλά εξαφανίστηκαν οι Χαγιάσα, πιθανότητα καταστράφηκαν από τον Μουρσίλις ή ενσωματώθηκαν στους Αζί.[24] Ένας βασιλιάς των Αζί καταγράφεται ότι χαιρέτησε τον Μουρσίλις στο τέλος της βασιλείας του.[25] Πολλές από τις πρώην περιοχές και πόλεις της Χαγιάσα-Άζι μετά την κατάρρευση της χώρας τους στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. έγιναν ανεξάρτητες πόλεις-κράτη.[26] Άλλες περιοχές έγιναν τμήμα του μετέπειτα βασιλείου της Ουραρτού όπως καταγράφονται από τις Ασσυριακές πηγές.[27][28] Η μεγάλη ομοιότητα του ονόματος "Χαγιάσα" με το "Χαγιαστάν" που αποτελεί το Αρμένικο όνομα για τον εαυτό τους έχει οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι Αρμένιοι κατάγονται από τους Χαγιάσα-Άζι. Το όνομα "Χαγιαστάν" προέρχεται από το "Χαΐκ" και τον ομώνυμο γενάρχη των Αρμενίων Χαΐκ, μεταφράζεται ως άχυρο και από το "στάν" που μεταφράζεται ως "γη" δηλαδή "γη του αχύρου" Το "Χαγιάσα" είναι πιθανότατα μια Χιττίτικη ή Λουβική μετάφραση για την "γη του αχύρου", ίσως να είναι και μιά Χιττίτικη μετάφραση για το "Αρμένικο έθνος".[29]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Petrosyan, Armen (2007). "The Problem Of Identification Of The Proto-Armenians: A Critical Review". Journal of the Society for Armenian Studies. 16: 43
  2. ↑ https://www.academia.edu/41716577
  3. ↑ Petrosyan, Armen (2007). "The Problem Of Identification Of The Proto-Armenians: A Critical Review". Journal of the Society for Armenian Studies. 16: 43
  4. ↑ Matiossian, Vartan (2009). "Azzi-Hayasa on the Black Sea? Another Puzzle of Armenian Origins". In Hovannisian, Richard G. (ed.). Armenian Pontus: The Trebizond-Black Sea Communities. UCLA Armenian History and Culture Series. Costa Mesa, California: Mazda Publishing. σ. 75
  5. ↑ https://www.academia.edu/41716577
  6. ↑ Matiossian, Vartan (2009). "Azzi-Hayasa on the Black Sea? Another Puzzle of Armenian Origins". In Hovannisian, Richard G. (ed.). Armenian Pontus: The Trebizond-Black Sea Communities. UCLA Armenian History and Culture Series. Costa Mesa, California: Mazda Publishing. σ. 75
  7. ↑ https://www.academia.edu/41716577
  8. ↑ Massimo Forlanini. The Ancient Land of “Northern” Kummaḫa and Aripša: “Inside the Sea”. Places and Spaces in Hittite Anatolia I: Hatti and the East Proceedings of an International Workshop on Hittite Historical Geography in Istanbul, 25th–26th October 2013. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü. σ. 8
  9. ↑ https://fundamentalarmenology.am/datas/pdfs/87.pdf
  10. ↑ Armen Petrosyan. "The Problem of Armenian Origins: Myth, History, Hypotheses (JIES Monograph Series No 66)," Washington DC, 2018, σσ. 151–154
  11. ↑ https://www.academia.edu/50125245/Some_Remarks_on_Qulh_a
  12. ↑ Massimo Forlanini. The Ancient Land of “Northern” Kummaḫa and Aripša: “Inside the Sea”. Places and Spaces in Hittite Anatolia I: Hatti and the East Proceedings of an International Workshop on Hittite Historical Geography in Istanbul, 25th–26th October 2013. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü. σ. 8
  13. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  14. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  15. ↑ Moran, William S. (1992). The Amarna Letters. Baltimore: Johns Hopkins University Press. σ. 191
  16. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  17. ↑ Επιγραφή "CTH 42"
  18. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  19. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  20. ↑ "AM 110-11"
  21. ↑ Bryce, Trevor R. (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford University Press
  22. ↑ "130–133"
  23. ↑ "CTH 61, 43, 78"
  24. ↑ https://www.armstat.am/file/doc/99475033.pdf
  25. ↑ Kirakosian, J. S. (1972). Hayastane michazkayin divanakitut'yan ew sovetakan artakin kaghakakanut'yan pastateghterum, 1828-1923 (Η Αρμενία στα έγγραφα της διεθνούς διπλωματίας και Σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής, 1828-1923) (στα Αρμενικά). Yerevan. σελίδες σελ. 149–358
  26. ↑ "Χαλύβοισι πρὸς νότον Ἀρμένιοι ὁμουρέουσι Chahin, Mark (2001). The Kingdom of Armenia. London: Routledge. σελίδες σελ. 203
  27. ↑ Walker, Christopher J. Armenia: The Survival of a Nation. Λονδίνο, Palgrave Macmillan, 1990. σελ. 355–356
  28. ↑ https://web.archive.org/web/20070930035329/http://www.ukrweekly.com/Archive/1998/129805.shtml
  29. ↑ https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=92&pr.y=10&sy=2016&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=911&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Armen Petrosyan. "The Problem of Armenian Origins: Myth, History, Hypotheses (JIES Monograph Series No 66)," Washington DC, 2018.
  • Petrosyan, Armen (2007). "The Problem Of Identification Of The Proto-Armenians: A Critical Review". Journal of the Society for Armenian Studies. 16: 43
  • Matiossian, Vartan (2009). "Azzi-Hayasa on the Black Sea? Another Puzzle of Armenian Origins". In Hovannisian, Richard G. (ed.). Armenian Pontus: The Trebizond-Black Sea Communities. UCLA Armenian History and Culture Series. Costa Mesa, California: Mazda Publishing.
  • Massimo Forlanini. The Ancient Land of “Northern” Kummaḫa and Aripša: “Inside the Sea”. Places and Spaces in Hittite Anatolia I: Hatti and the East Proceedings of an International Workshop on Hittite Historical Geography in Istanbul, 25th–26th October 2013. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χαγιάσα-Άζι&oldid=10304742"