Τζον Νταν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τζον Νταν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		John Donne (Αγγλικά)
Γέννηση1572[1][2]
Λονδίνο[3]
Θάνατος31  Μαρτίου 1631[1][4][5] ή 1631[6]
Λονδίνο[3]
Αιτία θανάτουΚαρκίνος του στομάχου
Τόπος ταφήςΚαθεδρικός ναός Αγίου Παύλου
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Αγγλίας
ΘρησκείαΑγγλικανική Εκκλησία[3]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[7][3][8]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταποιητής[9][3]
μεταφραστής
δικηγόρος
τραγουδοποιός
πολιτικός
συγγραφέας[6]
πάστορας[9]
χριστιανός ιερέας[3]
νομικός[3]
Οικογένεια
ΣύζυγοςΑν Μουρ[10][11]
ΤέκναΤζορτζ Νταν[10]
Τζον Νταν[10]
Μπρίτζετ Νταν[10]
Κονστάνς Νταν[10]
Μάργκαρετ Νταν[10]
Ελίζαμπεθ Νταν[10]
ΓονείςΤζον Νταν[10] και Ελίζαμπεθ Χέιγουντ[10]
ΣυγγενείςΤζάσπερ Χέιγουντ (θείος)
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμέλος του Αγγλικού κοινοβουλίου
μέλος του Αγγλικού κοινοβουλίου το 1601 (Brackley)[12][13]
μέλος του Αγγλικού κοινοβουλίου το 1614 (Taunton)[13]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

O Τζον Νταν (αγγλικά: John Donne) (1572 - 1631) ήταν Άγγλος συγγραφέας και ο σημαντικότερος από τους μεταφυσικούς ποιητές. Το έργο του περιλαμβάνει ερωτικά ποιήματα, θρησκευτικά σονέτα, μεταφράσεις από τα λατινικά, επιγράμματα, ελεγείες, τραγούδια και θρησκευτικά κηρύγματα.[14]

Ο Τζον Ντον είναι πλέον περισσότερο γνωστός ως ποιητής, αλλά στην Αγγλία της Ιακωβιανής εποχής ήταν διάσημος για την ισχυρή ρητορεία των κηρυγμάτων του και για τον δημόσιο ρόλο του ως πρωθιερέας του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο.[15]

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζον Νταν γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1571 ή το 1572,  σε μια ευκατάστατη απορριπτική Ρωμαιοκαθολική οικογένεια όταν η άσκηση αυτής της θρησκείας ήταν παράνομη στην Αγγλία. Αρχικά εκπαιδεύτηκε ιδιωτικά και στη συνέχεια σπούδασε στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ. Ωστόσο δεν μπόρεσε να αποκτήσει πτυχίο από κανένα ίδρυμα λόγω του Καθολικισμού του, αφού αρνήθηκε να δώσει τον Όρκο της Υπεροχής που απαιτούνταν για να αποφοιτήσει. Από το 1591 έως το 1595 σπούδασε νομικά στο Θέιβις Ιν και στο Λίνκολνς Ιν. Ο αδελφός του Χένρι, επίσης φοιτητής πανεπιστημίου, συνελήφθη το 1593 επειδή φιλοξενούσε έναν καθολικό ιερέα και πέθανε στη φυλακή από πανώλη, με αποτέλεσμα ο Νταν να αρχίσει να αμφισβητεί την καθολική του πίστη.

Κατά τη διάρκεια και μετά τις σπουδές του, ξόδεψε μεγάλο μέρος της σημαντικής κληρονομιάς του σε διασκεδάσεις, λογοτεχνία, θέατρο, χόμπι και ταξίδια σε όλη την Ευρώπη. Από το 1596 έως το 1597 συνόδευσε τον κόμη του Έσσεξ στην επιτυχημένη ναυτική εκστρατεία στο Κάντιθ και τις Αζόρες. Επιστρέφοντας, σε ηλικία 25 ετών ήταν καλά προετοιμασμένος για τη διπλωματική καριέρα που φαινόταν να επιδιώκει. Διορίστηκε γραμματέας του Λόρδου σφραγιδοφύλακα σερ Τόμας Έτζερτον, μια θέση-προθάλαμος για υψηλότερα αξιώματα, και συγχρόνως άρχισε να γίνεται γνωστός σαν ποιητής. Τα έργα αυτής της περιόδου περιλαμβάνουν πολλά τραγούδια και σονέτα, των οποίων το ρεαλιστικό και αισθησιακό ύφος είναι αξιοσημείωτο. Έγραψε επίσης πολλούς σατιρικούς στίχους που δείχνουν μια κυνική κοσμοθεωρία. Την εποχή αυτή απέρριψε τον Ρωμαιοκαθολικισμό.[16]

Το 1601 ο Νταν παντρεύτηκε κρυφά με την Αν Μορ, ανιψιά του σερ Έτζερτον, γάμος που προκάλεσε δημόσιο σκάνδαλο που κατέστρεψε τη φήμη του Νταν, φυλακίστηκε για ένα διάστημα και απολύθηκε από τη δουλειά του. Στη συνέχεια τα έργα του πήραν πιο σοβαρό τόνο και δείχνουν πόσο κλονίστηκε η πίστη του στην τάξη πραγμάτων του κόσμου στην προεπαναστατική Αγγλία, σε μια εποχή αυξανόμενης αμφισβήτησης στην πολιτική, την επιστήμη και φιλοσοφία. Μόλις το 1609 συμφιλιώθηκε με τον πεθερό του και έλαβε την προίκα της συζύγου του.[17]

Πορτρέτο του Νταν ως νεαρού, περ. 1595

Πολλά από τα ποιήματά του γράφτηκαν για πλούσιους φίλους ή προστάτες, ειδικά για τον βουλευτή σερ Ρόμπερτ Ντρέρυ, ο οποίος έγινε ο κύριος προστάτης του, παρέχοντας σ' αυτόν και την πολυμελή οικογένειά του ένα διαμέρισμα στο μεγάλο του σπίτι.

Το 1610 και το 1611, ο Νταν έγραψε δύο αντικαθολικές πολεμικές:

  • Ψευδομάρτυρας, όπου διατυπώνει μια νομική-ιστορική και πολιτικο-θεωρητική ανάλυση της σχέσης μεταξύ κοσμικής και πνευματικής εξουσίας, όπως τις ενσάρκωναν ο Άγγλος βασιλιάς από τη μια και ο Πάπας από την άλλη. Ο βασιλιάς Ιάκωβος Α' βρήκε τη θεωρητική υποστήριξή του ευπρόσδεκτη.
  • και Ο Ιγνάτιος και το κογκλάβιό του. Αυτή η αντι- ιησουιτική σάτιρα του 1611 ήταν πιθανώς το πρώτο αγγλόφωνο έργο που ανέφερε τον Γαλιλαίο: Ο πρίγκιπας της κόλασης Εωσφόρος φοβάται ότι ο Ιγνάτιος Λογιόλα θα τον εκθρονίσει. Γι' αυτό τον στέλνει στο φεγγάρι, το οποίο έχει πλησιάσει τη γη χάρη στο τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου. Εκεί οι Ιησουίτες συγκροτούν την Εκκλησία των Τρελών και τη Ρωμαϊκή Εκκλησία και ταυτόχρονα δημιουργούν μια σεληνιακή κόλαση.
Το μνημείο του Τζον Νταν στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου

Στη συνέχεια έγραψε δύο επετείους:

  • Μια ανατομία του κόσμου (An Anatomy of the World, 1611) ένα ποίημα που έγραψε στη μνήμη της Ελίζαμπεθ Ντρέρυ, κόρης του προστάτη του. Αυτό το ποίημα αντιμετωπίζει τον θάνατο με εξαιρετικά ζοφερές εικόνες, χρησιμοποιώντας τον ως σύμβολο για την πτώση του ανθρώπου και την καταστροφή του σύμπαντος
  • και Περί της προόδου της ψυχής (Of the Progress of the Soul,1612). 

Μετά από μια μακρά περίοδο οικονομικής αβεβαιότητας και κακουχιών, κατά την οποία εξελέγη δύο φορές βουλευτής αλλά η θέση ήταν άμισθη (1601 και 1614), ακολούθησε τελικά τις επιθυμίες του βασιλιά Ιακώβου Α΄ και το 1615 χειροτονήθηκε ιερέας στην Εκκλησία της Αγγλίας. Το 1615, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας Θεολογίας από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και την ίδια χρονιά έγινε βασιλικός ιερέας. Το 1617, μετά τον θάνατο της συζύγου του με την οποία είχαν αποκτήσει 12 παιδιά, ο τόνος της ποίησής του έγινε πιο σκοτεινός, ιδιαίτερα στα Ιερά Σονέτα.

Μετά τη χειροτονία του, έγραψε μια σειρά από θρησκευτικά έργα, όπως τις Προσευχές για περιπτώσεις ανάγκης ( Devotions upon Emergent Occations, 1624) και θρησκευτικά κηρύγματα, μερικά από τα οποία δημοσιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Θεωρούνταν ένας από τους πιο εύγλωττους ιεροκήρυκες της εποχής του.

Συνολικά έχουν διασωθεί 160 από τα κηρύγματά του, όλα σφοδρές επιθέσεις κατά του καθολικισμού. Ο Νταν δεν δημοσίευσε ποίηση όσο ζούσε. Τα ποιήματά του κυκλοφορούσαν σε χειρόγραφα μεταξύ περιορισμένου κοινού. Η πρώτη του ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του, το 1631.[18]

Το 1621 διορίστηκε πρωθιερέας στον Καθεδρικό ναό Αγίου Παύλου (Λονδίνο) και κράτησε αυτό το αξίωμα μέχρι το θάνατό του το 1631. Ενταφιάστηκε στον καθεδρικό ναό που υπηρέτησε.[15]

Ύφος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα έργα του Νταν είναι πνευματώδη, χρησιμοποίησε παράδοξα λογοπαίγνια και λεπτές αλλά αξιοσημείωτες αναλογίες. Τα ποιήματά του είναι συχνά ειρωνικά και κυνικά, ειδικά όσα αναφέρονται στον έρωτα και τα ανθρώπινα συναισθήματα. Κοινά θέματα των ποιημάτων του είναι ο έρωτας (ειδικά στην πρώιμη ζωή του), ο θάνατος (ειδικά μετά τον θάνατο της γυναίκας του που τον κατέβαλε) και η θρησκεία.[15]

Κατ' εξοχήν μεταφυσική, η ποίηση του Νταν αναπτύσσει μια από τις θεμελιώδεις διαδικασίες της μπαρόκ ποίησης, την έπαρση (μεταφορά ή σχήμα λόγου), της οποίας η παρουσία στο τέλος των ποιημάτων του αποσταθεροποιεί τον αναγνώστη και τον προσκαλεί να συλλάβει τη μορφή του ποιήματος στην αληθινή του μορφή.

Αποτίμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις αρχές του 20ού αιώνα, το έργο του Νταν επανεκτιμήθηκε σε συζήτηση που ξεκίνησε από τον Τ.Σ. Έλιοτ. Η συζήτηση επικεντρώθηκε στην ερμηνεία των ποιημάτων και αγνόησε σχεδόν πλήρως τα ιστορικά και βιογραφικά στοιχεία.

Ο Γιόζεφ Μπρόντσκι – όπως ο Τ.Σ. Έλιοτ βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας– περιέγραψε τον εαυτό του ως «μαθητή» του Νταν και τον αποκάλεσε «μία από τις μεγαλύτερες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας». Στην 300ή επέτειο από τον θάνατο του Νταν το 1931, η Βιρτζίνια Γουλφ έγραψε: «Η ποιότητα της ποίησής του που μας ελκύει δεν βρίσκεται στο νόημα, όσο φορτισμένο κι αν είναι, αλλά σε κάτι αμίμητο και άμεσο: είναι η έκρηξη που ξεσπά....»

Αυτό που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό της ποίησης του Νταν είναι η ιεροποίηση του ερωτισμού και η συναφής ανάπτυξη μιας νέας μορφής ερωτικής ποίησης που είναι προκλητική από την οπτική της λογοτεχνικής ιστορίας, στην οποία η σωματική επιθυμία και η σεξουαλικότητα εμφανίζονται ως ιερό μυστήριο. Αυτό που ήταν νέο δεν είναι τόσο η χρήση αντισυμβατικών θρησκευτικών εικόνων ή μεταφορών στον ερωτικό λόγο, αλλά κυρίως η αγιοποίηση της αγάπης ως σωματικής-σεξουαλικής εμπειρίας σε μια μεταφορά και τολμηρές εικόνες που συνορεύουν με το βλάσφημο.[19]

Ο τίτλος του μυθιστορήματος του Έρνεστ Χέμινγουεϊ Για ποιον χτυπά η καμπάνα προέρχεται από τον Διαλογισμό 17 στις Προσευχές του Νταν:

«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ακέριος μοναχός του. Κάθε άνθρωπος είναι ένα κομμάτι ηπείρου, ένα μέρος στεριάς. Αν η θάλασσα ξεπλύνει ένα σβώλο χώμα, η Ευρώπη γίνεται μικρότερη. Όπως κι αν ξεπλύνει ένα ακρωτήρι ή ένα σπίτι φίλων σου ή δικό σου. Κάθε ανθρώπου ο θάνατος λιγοστεύει εμένα τον ίδιο, γιατί είμαι ένα με την Ανθρωπότητα. Κι έτσι ποτέ σου μη στέλνεις να ρωτήσεις για ποιον χτυπά η καμπάνα. Χτυπάει για σένα».[20]

Ο τραγουδιστής και συνθέτης Βαν Μόρισον αναφέρεται στον ποιητή στο τραγούδι του Rave On, John Donne από το άλμπουμ του 1983 Inarticulate Speech of the Heart.[21]

Ημέρα Μνήμης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία στην Αμερική και η Αγγλικανική Εκκλησία έχουν ορίσει την 31η Μαρτίου ως ημέρα μνήμης του Τζον Νταν.

Μεταφράσεις έργων στα ελληνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Τολμώντας τη μετάφραση ξεχωριστής ποίησης: Τζον Νταν, 12 φτερουγίσματα ευφημίας. Κώστας Καρυωτάκης, Μία ντουζίνα λύπες [22]
  • Ιερά σονέτα. Μετάφραση: Αθανάσιος Δημ. Οικονόμου, εκδόσεις Οδός Πανός - Σιγαρέτα, 2022[23]
  • Παράδοξα Προβλήματα. Βιοθάνατος. Μετάφραση: Μερόπη Ν. Σπυροπούλου, εκδόσεις Ευθύνη, 2007

Ποίηση του Νταν έχει επίσης μεταφρασθεί σε συλλογικά έργα όπως:

  • Μεγάλες στιγμές της αγγλόφωνης ποίησης [24]
  • Τα τραγούδια του κόσμου που αλλάζει [25]
  • Περί των γάμων υδραργύρου και θείου, Μια ιστορία έρωτα και αλχημείας βασισμένη σε ποιήματα και έργα [26]
  • Αγγλική Μεταφυσική Ποίηση από τον Τζων Νταν ως τον Τζόφρευ Γουέσλευ, εκδόσεις Καραβίας [27]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Άντριου Μπελ: «Encyclopædia Britannica». (Βρετανικά αγγλικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. Encyclopædia Britannica Inc..
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118526758. Ανακτήθηκε στις 14  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 (Αγγλικά) ECARTICO. www.vondel.humanities.uva.nl/ecartico/persons/54000. Ανακτήθηκε στις 11  Ιουλίου 2023.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11900396j. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  5. ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6j67f37. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11900396j. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  8. ↑ CONOR.SI. 57314403.
  9. ↑ 9,0 9,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/14524. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 «Kindred Britain»
  11. ↑ p69049.htm#i690489. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  12. ↑ (Αγγλικά) The History of Parliament. 1558-1603/member/donne-john-1572-1631.
  13. ↑ 13,0 13,1 (Αγγλικά) The History of Parliament. 1604-1629/member/donne-john-1572-1631.
  14. ↑ . «hallofpeople.com/Τζον Ντον». 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 . «bl.uk/people/john-donne». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2023. 
  16. ↑ . «britannica.com/biography/John-Donne». 
  17. ↑ . «poets.org/poet/john-donne». 
  18. ↑ . «diastixo.gr/epikaira/donne». 
  19. ↑ . «study.com/academy/lesson/john-donne-poetry-analysis». 
  20. ↑ . «avalonofthearts.gr/Τζων Ντάν: Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί». 
  21. ↑ . «youtube.com/Rave on John Donne - Van Morrison». 
  22. ↑ . «biblionet.gr/Τολμώντας τη μετάφραση ξεχωριστής ποίησης». 
  23. ↑ . «biblionet.gr/Τζων Νταν». 
  24. ↑ . «biblionet.gr/Μεγάλες στιγμές της αγγλόφωνης ποίησης». 
  25. ↑ . «biblionet.gr/Τα τραγούδια του κόσμου που αλλάζει». 
  26. ↑ . «biblionet.gr.Περί των γάμων υδραργύρου και θείου». 
  27. ↑ . «eratobooks.gr/Αγγλική Μεταφυσική Ποίηση». 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τζον_Νταν&oldid=10331237"