Σωτήριος Γκοτζαμάνης

Σωτήριος Γκοτζαμάνης
Υπουργός Προνοίας και Αντιλήψεως
Περίοδος 4 Νοεμβρίου 1932 – 16 Ιανουαρίου 1933
Πρωθυπουργός	Παναγής Τσαλδάρης
Προκάτοχος	Ιωάννης Αποστόλου
Διάδοχος	Κωνσταντίνος Γκότσης
Υπουργός Οικονομικών
Περίοδος 26 Μαΐου 1941 – 2 Δεκεμβρίου 1942
Πρωθυπουργός	Γεώργιος Τσολάκογλου
Μονάρχης	Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας
Προκάτοχος	Πλάτων Χατζημιχάλης
Διάδοχος	Ηλίας Τσιριμώκος
Υπουργός Εθνικής Οικονομίας - Οικονομικών
Περίοδος 2 Δεκεμβρίου 1942 – 30 Μαρτίου 1943
Πρωθυπουργός	Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος
Μονάρχης	Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας
Διάδοχος	Κωνσταντίνος Πουρνάρας
Μέλος της Βουλής των Ελλήνων
Εκλογική περιφέρεια	Εκλογική περιφέρεια Θεσσαλονίκης
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση	1884, Γιαννιτσά, Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης, Οθωμανική Αυτοκρατορία
Θάνατος	28 Νοεμβρίου 1958 (73 ετών) Αθήνα, Ελλάδα
Εθνότητα	Ελλάδα
Υπηκοότητα	Βασίλειο της Ελλάδας Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πολιτικό κόμμα	Λαϊκόν Κόμμα (1915-1935) Μακεδονική Ένωσις (1935-1936) Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Κόμμα (1936-1958)
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Πάδοβας
Επάγγελμα	Πολιτικός Ιατρός Συγγραφέας Δημοσιογράφος

Ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης (Γιαννιτσά, 1884 – Αθήνα, 28 Νοεμβρίου 1958) ήταν Έλληνας πολιτικός, ιατρός, συγγραφέας και επιχειρηματίας, μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες και σημαντικότερες προσωπικότητες της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, κατηγοριοποιήθηκε μεταξύ των συνεργατών των Ναζιστικών δυνάμεων (δωσίλογων), γεγονός που επηρέασε καθοριστικά την ιστορική αποτίμηση της δράσης του. Διετέλεσε δήμαρχος, βουλευτής, ιδρυτής και αρχηγός πολιτικού κόμματος, ενώ ανέλαβε υπουργικά καθήκοντα τόσο σε κοινοβουλευτικές όσο και σε κατοχικές κυβερνήσεις.

Γεννημένος στα Γιαννιτσά από επιφανή τοπική οικογένεια, ο Γκοτζαμάνης εκπαιδεύτηκε στα σχολεία της πατρίδας του και μετέβη στην Ιταλία όπου «ευνοημένος από το ελληνικό κράτος» σπούδασε Ιατρική. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, αποφάσισε να ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική. Το ντεμπούτο του έγινε με το τοπικό Λαϊκό Κόμμα της Θεσσαλονίκης το 1915 όπου εκλέχθηκε βουλευτής, ενώ το ίδιο συνέβη και το 1920 μέσω του Δημητρίου Γούναρη. Ήρθε σε μεγάλη ρήξη με την κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, οι σχέσεις του με την οποία αποκαταστάθηκαν κατά τον Μεσοπόλεμο.

Στα μέσα του 20ου αιώνα ακολούθησε μια ταραγμένη περίοδος πολιτικών ελιγμών, καθώς και μια ανεπιτυχής απόπειρα για δήμαρχος της Θεσσαλονίκης. Το 1935 ίδρυσε το κόμμα Μακεδονική Ένωση, και ένα χρόνο μετά, το Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Κόμμα. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου το 1940 εξορίστηκε στην Άνδρο, με την κατηγορία για αντιεθνικές δραστηριότητες. Μετά την Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα η εξορία του διακόπηκε και ο ίδιος ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομικών στην Κυβέρνηση Τσολάκογλου, ενώ ένα χρόνο μετά άλλα τέσσερα παραγωγικά υπουργεία. Το 1943 υπέβαλλε την παραίτησή του και, μετά την απελευθέρωση, κατέφυγε στο εξωτερικό. Η ελληνική κυβέρνηση τον καταδίκασε σε θάνατο αλλά, μετά από πολλές περιπλανήσεις, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1952, αφού του παραχωρήθηκε αμνησία. Το 1954 ακολούθησε άλλη μια προσπάθεια για την δημαρχία της Θεσσαλονίκης, αυτή τη φορά με αξιοσημείωτη υποστήριξη, αλλά πάλι ανεπιτυχώς. Αυτό όμως δεν τον πτόησε, καθώς συνέχισε την πολιτική του πορεία μέχρι τον θάνατό του στις 28 Νοεμβρίου 1958.

Νεανικά χρόνια

Γεννήθηκε στα ακόμη τότε τουρκοκρατούμενα Γιαννιτσά το 1884 και ανήκε σε σημαντική οικογένεια της περιοχής. Ο πατέρας του, ο μακεδονομάχος Πέτρος Γκοτζαμάνης, ήταν δημογέροντας, έφορος και πρόεδρος της Φιλόπτωχου Αδελφότητος Γιαννιτσών. Η μητέρα του, Αικατερίνη, ήταν αντιπρόεδρος του αντίστοιχου γυναικείου συλλόγου. Είχε τρεις αδερφούς και μια αδερφή. Στο σπίτι της οικογένειας είχε καταλύσει ο διάδοχος Κωνσταντίνος με το στράτευμά του μετά τη Μάχη των Γιαννιτσών το 1912.

Αναμνηστική φωτογραφία της οικογένειας Γκοτζαμάνη στα Γιαννιτσά, μαζί με μέλη του Ελληνικού στρατού, μετά την Μάχη το 1912. Ο Σωτήριος πρώτος από αριστερά

Ο Σωτήριος τελείωσε το δημοτικό σχολείο της γενέτειράς του, και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη, όπου ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Σπούδασε ιατρική στην Πάδοβα, με την υποτροφία του ελληνικού κράτους. Λόγω των σπουδών του ήταν διαπρεπής ιταλόφιλος, με ιταλική παιδεία και με υψηλές διασυνδέσεις στην Ιταλία. Από εκεί έστελνε στην Θεσσαλονίκη άρθρα για την ελευθερία της Μακεδονίας, τα οποία δημοσιεύονταν στην εφημερίδα «Νέαν Αλήθειαν». Η αρθρογραφία του προκάλεσε την αντίδραση των Τουρκικών αρχών κατοχής από τις οποίες καταδικάστηκε σε θάνατο, γεγονός που τον εμπόδισε να επιστρέψει στην πόλη, καθώς και των Βουλγάρων, οι οποίοι επίσης θέλησαν να σκοτώσουν τον ίδιο και την οικογένειά του. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, εγκαταστάθηκε μόνιμα στην πόλη, εξασκώντας το επάγγελμα του, και άρχισε παράλληλα να πολιτεύεται. Εκλέχθηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης-Πέλλης στις εκλογές το Δεκέμβριο του 1915, με το τοπικό «Λαϊκό Κόμμα» μαζί με τους Γεώργιο Μπούσιο και Φίλιππο Δραγούμη. Τον Ιούνιο του 1918 εξορίστηκε στην Κρήτη από την κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου και το 1919 επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, όπου σύμφωνα με το Φίλιππο Δραγούμη, συμμετείχε σε σχεδιασμό πραξικοπήματος εναντίον του Βενιζέλου.

Εκλέχθηκε βουλευτής στις εκλογές το Νοέμβριο του 1920 και στη συνέχεια εκλέχθηκε και διατέλεσε Δήμαρχος Γιαννιτσών. Το 1930 ήταν για πρώτη φορά υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης και συγκέντρωσε 8.396 ψήφους ή 26,11%, όμως δήμαρχος εκλέχθηκε ο Χαρίσιος Βαμβακάς, υποψήφιος του κόμματος των Φιλελευθέρων που συγκέντρωσε 13.367 ψήφους ή 41,57%. Σύμφωνα με επιστολή που δημοσιεύθηκε στον Τύπο και την υπέγραφε ο Γιαννιτσιώτης Ιωάννης Παπαδόπουλος, με σκοπό να ενημερώσει τους ψηφοφόρους της Θεσσαλονίκης:

....κατά το 1922 ο κ. Γκοτζαμάνης, βουλευτής τότε, συμμαχίσας με τον Τούρκον συνάδελφόν του Χασάν Μπέην κατώρθωσε να επιτύχη την βιαίαν έξωσιν εκ του Συνοικισμού Επισκοπής διακοσίων οικογενειών Καυκασίων προσφύγων, των οποίων τας γαίας ήθελον να καταλάβουν διάφοροι Τούρκοι. Η έξωσις των ατυχών προσφύγων εγένετο κατά μήνα Δεκέμβριον, αι δε οικογένειαί των μεταφερθείσαι εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν Βερτεκόπ παρέμεινον επί δίμηνον εντός των βαγονίων όπου οι περισσότεροι απέθανον εξ ασιτίας και ψύξεως. Αυτό είναι ένα από τα έργα του περιφήμου κ. Γκοτζαμάνη ως βουλευτού προσφυγομάχου, επειδή δε τώρα ο λαός της Θεσσαλονίκης πρόκειται να κατέλθει εις τας κάλπας, εθεωρήσαμεν απαραίτητον να του ανοίξωμεν τα μάτια δια να μη κάμη καμμίαν ανεπανόρθωτον γκάφαν....

Πολιτική σταδιοδρομία

1932 - 1941: Βουλευτής και πρώτη φορά υπουργός

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1932 εκλέχθηκε πρώτος βουλευτής του «Λαϊκού Κόμματος» με 5.273 σταυρούς, όμως απέτυχε να εκλεγεί στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933, όπως ήταν αποτυχημένη η προσπάθεια του να διαδεχθεί τον Φίλιππο Δραγούμη στη θέση του Γενικού διοικητή Μακεδονίας. Στη συνέχεια συγκρότησε το κόμμα «Μακεδονική Ένωση», και συμμετείχε στις εκλογές της 9ης Ιουνίου 1935, στις οποίες απείχε το «Κόμμα των Φιλελευθέρων», καταρτίζοντας συνδυασμούς μόνο στις περιφέρειες Θεσσαλονίκης, 20.000 ψήφοι ή 26,79%, Πέλλας, 7.500 ψήφοι ή 45,18% και Κιλκίς, περισσότεροι από 2.000 ψήφοι ή 21,03%, όμως λόγω του πλειοψηφικού συστήματος δεν εξέλεξε βουλευτή. Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936), το «Μεταρρυθμιστικό Εθνικό Κόμμα», όπως μετονόμασε τη «Μακεδονική Ένωση», συγκέντρωσε 18.000 ψήφους ή 1,44% πανελλαδικά και κέρδισε τέσσερις έδρες στη Βουλή, μία από τις οποίες κατέλαβε ο ίδιος. Επί κυβερνήσεως Παναγή Τσαλδάρη (1932-1933), διετέλεσε υπουργός Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως. Στις 5 Ιανουαρίου 1939 έστειλε στον Ιωάννη Μεταξά το «Υπόμνημα περί μειονοτήτων και αφομοιώσεως πληθυσμών» στο οποίο, αναφέρεται στην αναγκαιότητα της εξαλείψεως της σλαβικής διαλέκτου στη Μακεδονία, εκφράζει την άποψη του για τον τρόπο που πρέπει να ασκούν τα καθήκοντα τους τα όργανα της Τάξεως στη Μακεδονία και προτείνει τη δημιουργία περισσοτέρων σχολείων και οικοτροφείων, την προώθηση μικτών γάμων αλλά και την εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας των κατοίκων της Μακεδονίας σε μονάδες της Νότιας Ελλάδος. Τον ίδιο χρόνο εξορίστηκε στην Άνδρο, καθώς θεωρούνταν φίλος του Άξονα, απ' όπου επέστρεψε μετά την κατάρρευση του Μετώπου και την είσοδο των Γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, ενώ στις 25 Σεπτεμβρίου 1941, δημοσίευσε στην εφημερίδα «Πρωινός Τύπος» το άρθρο «Σιώπα Γεώργιε», με το οποίο στρεφόταν κατά του βασιλιά που είχε διαφύγει με τις βρετανικές δυνάμεις στην Αίγυπτο.

Καριέρα στην Κατοχική περίοδο

Ο Σ. Γκοτζαμάνης σε ώριμη ηλικία

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και σχεδόν από τις πρώτες ημέρες, κηρύχθηκε ανοικτά υπέρ της συνεργασίας με τους κατακτητές, ενώ ο τότε δωσίλογος πρωθυπουργός, στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου, τον συμπεριέλαβε στην κυβέρνηση που σχημάτισε στις 30 Απριλίου του 1941, στην οποία και τον διόρισε υπουργό των Οικονομικών.

Δύο ημέρες μετά την είσοδο του στην κυβέρνηση Τσολάκογλου, έγραψε:«...Είναι ευτύχημα ότι η όλη συμπεριφορά των αρχών κατοχής παρέχει την βεβαιότητα ότι με την συνεργασία και την ενίσχυσίν των θα δυνηθώμεν να επιτύχωμεν την θεραπείαν των κακών και την ανόρθωσιν της Ελλάδος...». Από τον Απρίλιο ως τον Αύγουστο του 1942, περιόδευσε ολόκληρη την επαρχιακή Ελλάδα με σκοπό την καταμέτρηση της αγροτικής παραγωγής, αλλά και τον έλεγχο της επεξεργασίας της παραγωγής και των καλλιεργημένων εκτάσεων, ενώ εξέδωσε διάταγμα που απαγόρευε τον θερισμό χωρίς την άδεια των αρχών κατοχής. Συναντήθηκε με τον Μπενίτο Μουσολίνι στις 20 Ιουνίου 1942, στη διάρκεια της επισκέψεως του στην Αθήνα, ενώ πραγματοποίησε επίσημες επισκέψεις στο Βερολίνο από τις 20 Σεπτεμβρίου έως τις 2 Οκτωβρίου και στη Ρώμη από τις 2 έως τις 23 Οκτωβρίου 1942. Σκοπός και στόχος των επισκέψεων του ήταν να πείσει τις κυβερνήσεις των δύο κρατών να περιορίσουν τις απαιτήσεις τους και απέτυχε, όπως αποδείχθηκε εκ του αποτελέσματος. Αντιτάχθηκε στην άποψη του Αδόλφου Χίτλερ που θεωρούσε ότι «...Είναι υποχρέωση της Ελλάδας να πληρώνει τα έξοδα όχι μόνο του γερμανικού στρατού κατοχής, αλλά και των εκστρατειών στην ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρειο Αφρική...», όπως την κατέγραψε το Σεπτέμβριο του 1942, ενώ μαζί του συντάχθηκε και αντέδρασε ακόμη και ο στρατηγός Τσολάκογλου. Ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης τάχθηκε υπέρ της συμμετοχής της Ελλάδος στον πόλεμο της Γερμανίας στο Ανατολικό μέτωπο και ήταν υποστηρικτής της απόψεως ότι η Ελλάδα, πρέπει να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ενώσεως αποστέλλοντας σχετική επιστολή στον Γεώργιο Τσολάκογλου.

Μετά την παραίτηση του Τσολάκογλου και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο, στις 2 Δεκεμβρίου του 1942, ο Σ. Γκοτζαμάνης ανέλαβε και πάλι το υπουργείο Οικονομικών, αντικαθιστώντας τον Πλάτωνα Χατζημιχάλη. Με τη μεταβολή της σύνθεσης της κυβέρνησης της 24 Μαρτίου 1942 έγινε «πανυπουργός» Οικονομικών, Γεωργίας, Εμπορίου, Βιομηχανίας, Εργασίας και Επισιτισμού μέχρι τις 30 Μαρτίου του 1943. Με δική του παρέμβαση ο Λογοθετόπουλος υπέγραψε το νομοθετικό διάταγμα «Περί παραχωρήσεως χώρου του Δημοσίου εις το Σωματείον Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών», στη σημερινή οδό Εθνικής Αμύνης εκτάσεως 2.015 τετραγωνικών μέτρων κοντά στον Λευκό Πύργο, απέναντι από τη Λέσχη Αξιωματικών Φρουράς Θεσσαλονίκης, όπου αναγέρθηκε το κτίριο της Εταιρείας καθώς και η Αριστοτέλειος Εστία. Για την πράξη του ανακηρύχθηκε Μέγας Ευεργέτης από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, ενώ στο διάστημα της υπουργίας του ιδρύθηκε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Στις αρχές του Απριλίου 1943 και το 1944 ο Γκοτζαμάνης παραιτήθηκε από την θέση του και έφυγε στην Ελβετία, στη συνέχεια στην Ιταλία, πριν καταλήξει στη Γερμανία. Το Ελληνικό Υπουργείο της Δικαιοσύνης με διάβημα του στις συμμαχικές αρχές ζήτησε τη σύλληψη και την έκδοση του στην Ελλάδα, ουδέποτε συνελήφθη ή παρέμεινε στις φυλακές. Δικάστηκε ερήμην -ωσεί παρών- και οι δικαστές τον θεώρησαν συνυπεύθυνο για την οικονομική εξάντληση του λαού και τις οικονομικές διευκολύνσεις προς τους κατακτητές -κατά παράβαση των διεθνών συμβάσεων- και για το λόγο αυτό τον καταδίκασαν το 1945, στην ποινή του θανάτου. Στις 3 Απριλίου 1951 η κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα με σχετικό νόμο εξάλειψε την ποινή του  και ο Γκοτζαμάνης επέστρεψε στην Ελλάδα, ενώ του επιστράφηκε η δημευθείσα περιουσία του, μετά από σχετικό έγγραφο του προς τον τότε υφυπουργό Οικονομικών Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Μετά την Απελευθέρωση και σύμφωνα με ειδική συντακτική πράξη που προσδιορίστηκε το «ιδιότυπο αδίκημα» της «εθνικής αναξιότητας» (Ιανουάριος 1945), κατηγορήθηκε ως δωσίλογος και καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων. ως συνυπεύθυνος για την οικονομική εξάντληση του λαού και τις οικονομικές διευκολύνσεις προς τους κατακτητές κατά παράβαση των διεθνών συμβάσεων, ενώ δημεύτηκε και η περιουσία του. Λίγα χρόνια όμως αργότερα, στις 3 Απριλίου 1951, έτυχε αμνηστίας από την κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα, οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα, ενώ του επιτράπηκε και η κατασχεθείσα περιουσία του, έπειτα από σχετικό έγγραφό του προς τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Συνέχισε και πάλι να πολιτεύεται ως αρχηγός του «Μεταρρυθμιστικού Κόμματος» που είχε δημιουργήσει προπολεμικά.

Τελευταία χρόνια

Το άρθρο της εφημερίδας «Φως» για την κηδεία του Σ. Γκοτζαμάνη (2/12/1958), το οποίο συγκεκριμένα αναφέρει: Δαπάναις της Ε.ΜΣ. εκηδεύθη την Κυριακήν ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης, αρχηγός του Μεταρρυθμιστικού Εθνικού Κόμματος. Η νεκρώσιμος ακολουθία εψάλη προς του επιστημονικού, εμπορικού, βιομηχανικού και βιοτεχνικού κόσμου, διευθυνταί Τραπεζών και λοιπών οργανισμών, εκπρόσωποι διαφόρων λαϊκών τάξεων, ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, τα προεδρία...

Υποψηφιότητα για δήμαρχος Θεσσαλονίκης

Στις δημοτικές εκλογές 1954 ο Γκοτζαμάνης υπήρξε υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, εκλέγοντας δημοτικούς συμβούλους, με την παραίτηση των οποίων στις αρχές του Δεκεμβρίου 1954 επιδίωξε να προκαλέσει πολιτικό ζήτημα. Μεταξύ των υποψηφίων του ήταν ο δικηγόρος Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, μετέπειτα βουλευτής και υπουργός, ο οποίος μιλώντας δημόσια για τον Σωτήριο Γκοτζαμάνη είπε: ο Γκοτζαμάνης είναι η μεγαλυτέρα ζώσα πολιτική φυσιογνωμία του τόπου και δίδεται η ευκαιρία εις τους Θεσσαλονικείς να αναθέσουν εις αυτόν την διοίκησιν του δήμου....». Ομιλητής στην ίδια εκδήλωση ήταν και ο θείος του Μιχάλη, ο Γεώργιος Παπακωνσταντίνου, που «...ανέφερεν εν συνεχεία τας μεγάλας εθνικάς υπηρεσίας του υποψήφιου δημάρχου και επανέλαβεν ότι είναι τιμή διά την πόλιν, η οποία θα τον έχει ως πρώτον πολίτην της..».

Τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών της 21ης Νοεμβρίου 1954, έφεραν στην πρώτη θέση τον Μηνά Πατρίκιο, υποψήφιο με την υποστήριξη της Αριστεράς, ο οποίος συγκέντρωσε 26.842 ψήφους ή 36,84% και ανέδειξαν δεύτερο το συνδυασμό του Σωτήρη Γκοτζαμάνη, ο οποίος συγκέντρωσε 17.685 ψήφους ή 24,27%, ενώ πρώτευσε πρώτευσε 15 εκλογικά τμήματα ανδρών και 13 γυναικών. Στο δεύτερο γύρο των εκλογών συνασπίστηκαν όλοι εναντίον του, ενώ παρέμβαση για την ανάγκη να καταψηφιστεί πραγματοποίησε και ο Ιωάννης Πασαλίδης. Την ίδια ώρα ο Γκοτζαμάνης σε δηλώσεις του ανέφερε ότι «...ο αγών δεν είναι δημοτικός, αλλ' εθνικός... διότι εις την Θεσσαλονίκην είναι περισσότερον αισθητοί οι κίνδυνοι από τας συνεπείας του κομμουνισμού παρά εις τα Αθήνας και τα άλλα κέντρα...». Η εναντίον του πολεμική απέδωσε και στις επαναληπτικές εκλογές ο Μηνάς Πατρίκιος επικράτησε και εκλέχθηκε δήμαρχος με 41.310 ψήφους ή 56,62% έναντι 31.652 ψήφων ή 43,38% που συγκέντρωσε ο Γκοτζαμάνης. Ο Πατρίκιος επικράτησε σε 61 εκλογικά τμήματα -37 ανδρών και 24 γυναικών, ο Γκοτζαμάνης 38 -19 ανδρών και ισάριθμα γυναικών, σε ένα τμήμα επήλθε ισοψηφία, ενώ ο Γκοτζαμάνης πλειοψήφησε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης με 56,8% και στην Ανατολική Θεσσαλονίκη με 50,7%.

Θάνατος και υστεροφημία

Στις εθνικές εκλογές του 1958 συμμετείχε με το κόμμα του για τελευταία φορά. Έπασχε από χολολιθίαση και σκόπευε να ταξιδέψει στο εξωτερικό, προκειμένου να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, όμως υπέστη εγκεφαλική συμφόρηση και στη συνέχεια, στη διάρκεια της εικοσαήμερης νοσηλείας του στο νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός» Αθηνών, ουραιμία και σηψαιμία, που επέφεραν το θάνατό του, στις 28 Νοεμβρίου, σε ηλικία 73 ετών. Η σορός του μεταφέρθηκε αεροπορικά στη Θεσσαλονίκη το Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 1958, και την Κυριακή στις 11:30 το πρωί, κηδεύτηκε στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας, με δαπάνες της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, όπου άφησε και την περιουσία του. Η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Στην κηδεία του παρέστησαν ο τότε υπουργός Βορείου Ελλάδος Θεολογίτης, ο τότε Α' αντιπρόεδρος της Βουλής Βασιλικός, βουλευτές, δήμαρχοι, καθηγητές πανεπιστημίου, πρόεδροι οργανώσεων και σωματείων της Θεσσαλονίκης ενώ κατατέθηκαν και πολλά στεφάνια.

Εργογραφία

• Κοινωνικαί τάξεις και πολιτικά κόμματα (1923): Στο βιβλίο εκφράζει το θαυμασμό του για το Φασισμό του Μπενίτο Μουσολίνι και διατυπώνει την άποψη ότι, «...ο κοινοβουλευτισμός παρουσιάζεται ως οργανισμός νοσών εν χρεωκοπία και εις αυτάς ακόμη τας πλέον προηγμένας χώρας..» και ζητούσε να οργανωθεί ένα νέου τύπου αντιβενιζελικό κόμμα, στηριγμένο στη μαζική κινητοποίηση κι εφοδιασμένο με ιδεολογικές βάσεις οι οποίες παρέπεμπαν στις συνδικαλιστικές τάσεις του Ιταλικού φασισμού.
• Η Πανελλήνιος Ιδέα ως δυναμικόν στοιχείον εν τη ιστορία του τετάρτου αιώνος π.Χ. (1940)
• Το Μακεδονικόν ζήτημα (Αγών κατά της αυτονομήσεως) (ανατύπ. 1943)
• Εθνικά ζητήματα: Μακεδονία και μειονότητες, γλωσσικαί μειονότητες, ξενικαί βλέψεις (1954)
• Κατοχικόν δάνειον και δαπάναι Κατοχής (1954): Στο βιβλίο αναφέρει ότι στο διάστημα της υπουργίας του -από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τις 31 Μαρτίου 1943- οι εκταμιεύσεις των Γερμανών από το Ελληνικό δημόσιο ταμείο και την Τράπεζα Ελλάδος έφτασαν τα 395 δισεκατομμύρια δραχμές, ενώ οι κατακτητές σταδιακά απορροφούσαν το σύνολο του νομίσματος που κυκλοφορούσε, γεγονός το οποίο προκάλεσε τις αντιδράσεις ακόμη και των Γερμανών επιτελών στην Ελλάδα.

Πηγές

• Γκοτζαμάνης, Σωτήριος (1954). Κατοχικόν δάνειον και δαπάναι Κατοχής. Θεσσαλονίκη. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2013. 

• Μαρκέτος, Σπύρος (2006). Πώς φίλησα τον Μουσσολίνι! Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού. Αθήνα: Βιβλιόραμα. σελίδες 95–96, 146. ISBN 978-960-8087-52-1. 

• Marchetos, Spyros (2009). A Slav Macedonian Greek Fascist? Deciphering the Ethnicophrosyne of Sotirios Gotzamanis. Scribd. σελίδες 1–30. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2016.  Αναπαραγωγή από το Alexandra Ioannidou και Christian Voß, επιμ. (2009). Spotlights on Russian and Balkan Slavic Cultural History. Μόναχο-Βερολίνο: Sagner. σελίδες 67–96. ISBN 978-3-86688-070-2. 

• Μιχαηλίδης, Ιάκωβος (2001). Σωτήριος Γκοτζαμάνης: ο άνθρωπος, ο πολιτικός, ο μύθος. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. ISBN 978-000-288041-1. 

• «Απεβίωσεν ο Σ. Γκοτζαμάνης» (pdf). Μακεδονία (29 Νοεμβρίου 1958): 1. http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=124&pageid=23438&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ARfASSASXAScASOASJASUASEASVASPASa&CropPDF=0. Ανακτήθηκε στις 24.12.2015. 

• «Εκηδεύθη την Κυριακήν ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης δαπάναις της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών» (pdf). Μακεδονία (2 Δεκεμβρίου 1958): 7. http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin_ftr.asp?c=124&pageid=23474&id=-1&s=0&STEMTYPE=0&STEM_WORD_PHONETIC_IDS=ARfASSASXAScASOASJASUASEASVASPASa&CropPDF=0. Ανακτήθηκε στις 24.12.2015. 

Πρόσθετη βιβλιογραφία

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Β' συμπλήρ. Ιδρυτής-Ιδιοκτήτης: Παύλος Δρανδάκης. Αθήνα: Φοίνιξ. σελ. 511. 

• Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού, 1830-2010. Α'. Αθήνα: Μέτρον.