Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος

Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος
	; Φθινοπωρινό φύλλωμα
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida);
Τάξη:	Αμπελώδη (Vitales);
Οικογένεια:	Αμπελοειδή (Vitaceae);
Γένος:	Παρθενοκισσός (Parthenocissus);
Είδος:	Π. πεντάφυλλος (Parthenocissus quinquefolia);
Διώνυμο
	Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος; Parthenocissus quinquefolia; (Λ.) Planch.

Ο Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος (διεθνής επιστημονική ονομασία: Parthenocissus quinquefolia) είναι είδος ανθοφόρου αναρριχώμενου φυτού της οικογένειας των σταφυλιών, τις Αμπελίδες. Είναι ιθαγενές στην ανατολική και κεντρική Βόρεια Αμερική, από τον νοτιοανατολικό Καναδά και τις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες δυτικά μέχρι τη Μανιτόμπα και τη Γιούτα και νότια στο ανατολικό Μεξικό και τη Γουατεμάλα.

Ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα «Παρθενοκισσός» προέρχεται από τα ελληνικά και σημαίνει «παρθένος κισσός».^[1] «Quinquefolia» σημαίνει «πεντάφυλλο». «Quinque» - «πέντε» και «folia» - «φύλλωμα», «φύλλα».^[1]

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος είναι παραγωγικό φυλλοβόλο αναρριχώμενο φυτό, που φτάνει σε ύψος 20-30 μέτρων. Σκαρφαλώνει σε λείες επιφάνειες χρησιμοποιώντας μικρούς διχαλωτούς έλικες με μικρά ισχυρά αυτοκόλλητα μαξιλαράκια διαμέτρου 5 χιλιοστών.^[2]

Φύλλα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα φύλλα είναι παλαμικά σύνθετα, αποτελούνται από πέντε φυλλαράκια (σπάνια τρία φυλλαράκια, ιδιαίτερα σε νεότερα φυτά, και μερικές φορές επτά) ενωμένα από ένα κεντρικό σημείο στο στέλεχος των φύλλων και έχουν διάμετρο 3 με 20 εκατοστά (σπάνια έως 30 εκατοστά). Τα φυλλάδια έχουν οδοντωτό περιθώριο. Τα σπορόφυτα έχουν φύλλα σε σχήμα καρδιάς. Συχνά το είδος συγχέεται με το P. vitacea, το οποίο έχει τα ίδια φύλλα, αλλά δεν έχει τα αυτοκόλλητα μαξιλαράκια στο άκρο των ελίκων του.

Μερικές φορές συγχέεται με τον δηλητηριώδη φυτό, παρόλο που έχει πέντε φυλλάδια (ο κισσός έχει τρία). Ενώ τα φύλλα του Π. του πεντάφυλλου δεν παράγουν ουρουσιόλη, ο χυμός μέσα στα φύλλα και το στέλεχος περιέχει ραφίδια (βελονοειδείς κρύσταλλοι οξαλικού ασβεστίου) που μπορούν να τρυπήσουν το δέρμα προκαλώντας ερεθισμό και φουσκάλες σε ευαίσθητα άτομα.^[3]

Ανθή και καρποί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα άνθη είναι μικρά και πρασινωπά, παράγονται σε δυσδιάκριτες συστάδες στα τέλη της άνοιξης και ωριμάζουν στα τέλη του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινοπώρου παράγοντας μικρά σκληρά μοβ-μαύρα μούρα διαμέτρου 5 με 7 χιλιοστά διάμετρος. Αυτά τα μούρα περιέχουν τοξικές ποσότητες οξαλικού οξέος και είναι γνωστό ότι προκαλούν νεφρική βλάβη και θάνατο σε ανθρώπους.^[4]^[5]^[3] Τα μούρα δεν είναι τοξικά για τα πουλιά και αποτελούν σημαντική πηγή χειμερινής τροφής για πολλά είδη πουλιών.

Καλλιέργεια και χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος καλλιεργείται ως καλλωπιστικό φυτό, λόγω της ικανότητάς του να καλύπτει γρήγορα τοίχους και κτίρια και του βαθιού κόκκινου έως μπορντώ φθινοπωρινού φυλλώματός του.^[6] Μπορεί εύκολα να πολλαπλασιαστεί με μοσχεύματα στελέχους που λαμβάνονται την άνοιξη.^[7]

Συχνά καλύπτει τηλεφωνικούς στύλους ή δέντρα. Μπορεί να σκοτώσει άλλα φυτά που καλύπτει σκιάζοντάς τά και περιορίζοντας έτσι την ικανότητα φωτοσύνθεσής τους. Με την επιθετική ανάπτυξή του, μπορεί να επιβαρύνει με το βάρος του τα πιο αργά αναπτυσσόμενα δέντρα του κάτω ορόφου, καταστρέφοντάς τα. Η ικανότητά του να πολλαπλασιάζεται μέσω του εκτεταμένου ριζικού του συστήματος καθιστά δύσκολη την εξάλειψή του.^[8]^[9]

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, αυτό το φυτό καταγράφεται στο Πρόγραμμα 9 του νόμου περί άγριας ζωής και εξοχής του 1981 ως χωροκατακτητικό μη αυτόχθονο είδος. Αν και αυτό δεν το εμποδίζει να πωλείται στο Ηνωμένο Βασίλειο ή να καλλιεργείται σε κήπους, η Βασιλική Ανθοκωμική Εταιρεία (RHS) ενθαρρύνει όσους το καλλιεργούν να προσέχουν πολύ τη διαχείρισή του και την απόρριψη ανεπιθύμητου υλικού. Η RHS ενθαρρύνει επίσης τους κηπουρούς να βρουν εναλλακτικά φυτά.^[10]

Ο Παρθενοκισσός ο πεντάφυλλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για σκίαση κτιρίων και τοίχων. Επειδή όπως και το συγγενικό του P. tricuspidata (Κισσός της Βοστώνης) προσκολλάται στην επιφάνεια με μαξιλαράκια αντί για ρίζες, δεν βλάπτει την τοιχοποιία, αλλά διατηρεί το κτήριο πιο δροσερό σκιάζοντας την επιφάνεια του τοίχου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Όπως και με τον κισσό, η βίαιη απομάκρυνση του φυτού από τον τοίχο θα αφήσει πίσω τις κολλητικές επιφάνειες. Εάν το φυτό προσκολλάται σε εύθραυστες επιφάνειες, μπορεί πρώτα να σκοτωθεί κόβοντας το αμπέλι από τη ρίζα. Τα αυτοκόλλητα μαξιλαράκια θα αλλοιωθούν τελικά και θα ξεκολλήσουν.

Το φυτό πρέπει να κόβεται τακτικά για να μην αναπτυχθεί σε περιοχές όπου δεν είναι επιθυμητό. Εάν αφεθεί να διεισδύσει στον τοίχο ενός σπιτιού, θα αναπτυχθεί προς τα πάνω μέσα στον τοίχο μέχρι να βρει ένα μέρος για να αναδυθεί. Οι ρίζες μπορούν να διεισδύσουν σε ένα βράχο και να αναπτυχθούν στο υπόγειο ενός παλιού σπιτιού, εκτείνοντας μεγάλες αποστάσεις αναζητώντας υγρασία και μεγαλώνοντας σε ρωγμές δαπέδου ή αποχετεύσεις.^[11]^[12]