Πάρκο Γεωργιάδη

Το πάρκο Γεωργιάδη είναι το μεγαλύτερο και ένα από τα λιγοστά πάρκα της πόλης του Ηρακλείου. Κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή στο πάρκο λειτουργεί λαϊκή αγορά, όπου διατίθενται βιολογικά αγροτικά προϊόντα. Είναι γνωστό ως ιδανικό καταφύγιο για τις ζεστές ώρες της ημέρας. Αποτελεί επίσης μέρος ηρεμίας και χαλάρωσης. Το σημερινό πάρκο εγκαινιάστηκε το 1958 και βρίσκεται πάνω στη μπαζωμένη ενετική τάφρο. Η έκτασή του είναι 17 στρέμματα και αποτελεί τον μοναδικό πνεύμονα πρασίνου του κέντρου της πόλης, όπου τα δέντρα απαρτίζουν ένα μοναδικό δασικό περιβάλλον πυκνής βλάστησης και παχιού ίσκιου. Το πάρκο ιδρύθηκε από τον δήμαρχο για τα έτη 1932-42 Μηνά Γεωργιάδη. Το σύνολο του πάρκου θα παραδοθεί σε χρήση στις 20 Οκτωβρίου 2020, όπως προβλεπόταν και από την σύμβαση του έργου, μετά από την περιβαλλοντική του αναβάθμιση.

Η ιστορία του πάρκου Γεωργιάδη

Το πάρκο Γεωργιάδη δημιουργήθηκε πάνω στις πολυετείς επιχωματώσεις των τάφρων που περιβάλλανε τα τείχη του Ηρακλείου που έγιναν από το 1900 για να κάνουν προσβάσιμες στους κατοίκους τις νότιες περιοχές και τις περιοχές γύρω από κέντρο . Η θέληση  του δημάρχου Μηνά Γεωργιάδη προς τιμήν του οποίου και το όνομα του πάρκου , ήταν η δημιουργία ενός χώρου περιπατητικού διαλογισμού χωρίς στοιχεία αναψυχής και παιχνιδιού και  εξέφραζε την ρομαντική αισθητική αντίληψη της δημιουργίας μιάς ετεροτοπίας χωρίς άμεσο ωφελιμιστικό ή οικονομικά λειτουργικό χαρακτήρα .

Ο χώρος όπως αναφέρθηκε και παραπάνω αποτελούσε έναν ουσιαστικό κόμβο στο δίκτυο τόπων πρασίνου και ζωτικών χώρων της πόλης εντός των τειχών (γεγονός που άνοιξε έναν νέο γύρο συζητήσεων για την επέκταση των χώρων πρασίνου στην πόλη). Ο χαρακτήρας του πάρκου , λοιπόν ξεκινά με κριτήρια καθαρά αισθητικά , καλλωπιστικά και νοηματοδοτείται  σύμφωνα με τις κοινωνικές ανάγκες της κάθε εποχής . Από χώρος περιπάτου και διαλογισμού , σήμερα , με τις συνθήκες διαρκούς υποβάθμισης των βασικών δεικτών για την διατήρηση της υγείας των κατοίκων και standards , (που έχει θέσει ο Π.Ο.Υ. , σχετικά με την αναγκαιότητα διατήρησης ενός ελάχιστου ποσοστού αναλογίας κατοίκων  / πρασίνου στις σύγχρονες πόλεις) , την όχι και τόσο κολακευτική κατάταξη της χώρας μας αλλά και της πόλης του Ηρακλείου(Υπενθυμίζεται ότι το Ηράκλειο είναι πρωταθλήτρια πόλη στην έλλειψη πρασίνου με αναλογία μόλις 1,2 μ² ανά κάτοικο, τη στιγμή που ο διεθνής μέσος όρος είναι 10 μ² ανά κάτοικο) στις σχετικές κατατάξεις .

Το ιστορικό των αναπλάσεων και οι αντιρρήσεις

Το 2005 και προκειμένου να αντιμετωπισθεί το οξυμένο πρόβλημα των χώρων στάθμευσης στο Ηράκλειο προτάθηκε από  μελετητικά γραφεία στον Δήμο Ηρακλείου η δημιουργία υπόγειου parking στην πλατεία Ελευθερίας που θα απαλλοτρίωνε το 1/3 του πάρκου Γεωργιάδη , και την μετατροπή της υψηλής βλάστησης σε θαμνώδη . Μετά την πληροφόρηση ασκήθηκε  έντονη πίεση στον Δήμαρχο και τον αρμόδιο Αντιδήμαρχο και το έργο αποσύρθηκε .

Το 2018 η νέα δημοτική αρχή , και η αρμόδια υπηρεσία πρασίνου , κατόπιν καταγγελιών για την κακή κατάσταση του πρασίνου και την εγκατάλειψη  στα τείχη και τις τάφρους (του δικτύου που προαναφέρθηκαν) ,προτείνει στο Δημοτικό Συμβούλιο την ανάπλαση του πάρκου Γεωργιάδη , προϋπολογισμού 1.000.000 ευρώ. Αξίζει να αναφερθεί πως στα προηγούμενα τριάντα τουλάχιστον χρόνια και εντονότερα την τελευταία δεκαετία , στο πάρκο εκτός από τις καθιερωμένες ετήσιες εκδηλώσεις (φεστιβάλ) των νεολαιών των αριστερών κομμάτων , την λαϊκή αγορά των βιοκαλλιεργητών , τις εκθέσεις ανθοκομίας , γινόταν και events διοργανωμένα από αυτόνομες συλλογικότητες (π.χ. όπως το «εν οίκω»). Η διαχειριστική μελέτη , σε συνέχεια της μελέτης εφαρμογής προέβλεπε εκτός των άλλων την επέμβαση (μάλλον κλάδεμα;) σε 180 από τα 350 υφιστάμενα , την εκρίζωση 15 ξερών και την φύτευση 17.000 χαμηλών φυτών .Το γεγονός ,ότι , έλειπε , από αστοχία των αρμόδιων υπηρεσιών η αντίστοιχη φυτοτεχνική μελέτη, που θα καθόριζε με λεπτομέρεια την τύχη των δένδρων , αλλά και η διαχειριστική μελέτη που στην ουσία καταργούσε ή περιόριζε τις δραστηριότητες των συλλογικοτήτων και των νεολαιών στους χώρους του πάρκου , ήταν η αφορμή για την έναρξη των αντιπαραθέσεων που απέδειξαν , ότι η δημοκρατική συμμετοχή στον σχεδιασμό και την απόφαση για την τύχη των «κοινών» στην πόλη του Ηρακλείου είναι βασικό στοιχείο για την νομιμοποίηση των αποφάσεων των Δημοτικών και των άλλων αρχών του τόπου. Αποτέλεσε επιπλέον την αφορμή για την έναρξη της διερεύνησης  για παρεμβάσεις στην αποκατάσταση ενός ευρύτερου δικτύου πρασίνου στην πόλη και την οικολογική «ευαισθητοποίηση» των πολιτών.

Το κοινωνικό και πολιτιστικό “milleau”

Η δεκαετία 1975-1985 . Ανάσα για τα «κοινά» και τους πολίτες.

Στο κέντρο της πόλης , συνέδεε ιδεατά την πολιτιστική και κοινωνική κίνηση στο Ηράκλειο της μεταπολιτευτικής περιόδου . Έτσι διαμόρφωνε τον κεντρικό κόμβο σε  έναν νοητό άξονα μεταξύ της πλατείας Ελευθερίας ,τις τρείς Καμάρες , το Βαλιδέ τζαμί , την πλατεία Λιονταριών ,το πάρκο Θεοτοκόπουλου ,μέχρι το Λιμάνι και τα Νεώρια ,της «Όασης» , του Γεωπονικού Πάρκου , μέχρι το «Κομένο Μπεντένι» , το στάδιο Ελευθερίας και την Χανιόπορτα .

Ήταν η περίοδος των «Μουσικών Αυγούστων» ,της πολιτιστικής «αφύπνισης» , της Βικελαίας , των παραστάσεων του Θεάτρου Τέχνης στην «Όαση»(Κηποθέατρο Ν.Καζαντζάκης),  της πρώτης προσπάθειας ανάδειξης των τειχών, των «ανοιχτών» συνελεύσεων της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, του αγώνα για την μη απομάκρυνση των αρχαίων του Αρχαιολογικού Μουσείου , των «raquerie» (ρακάδικων) μετά ζωντανής μουσικής  , των ντίσκο και των ροκάδικων  , των κέντρων διασκέδασης αποκλειστικά  με κρητική μουσική. Οι Ηρακλειώτες δειλά-δειλά , αλλά σταθερά άρχιζαν να «κατακτούν» το δημόσιο χώρο .Η οριοθέτηση και ο σεβασμός των «κοινών»  , ήταν αυτονόητα πράγματα . Ο σεβασμός στις  ιστορικές και κοινωνικές μνήμες , στην δημόσια περιουσία και στην πολιτιστική και αρχαία κληρονομιά από την μια μεριά αντανακλούσαν την πίστη στην  «αποκαλυμμένη» εθνική και τοπική ταυτότητα και από την άλλη την προσδοκία του νέου. Μιάς βαθιάς κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής που μαντατοφόρος της ήταν το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα και ρίζες είχε στην προοδευτική και δημοκρατική Ευρώπη .Ήταν η εποχή ( μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’80) που το φυσικό και το κοινωνικο-πολιτιστικό τοπίο και τα αντίστοιχα κεφάλαια κυριαρχούσαν πάνω στις δυνάμεις της «αγοράς».

Η περίοδος από το 1985 και μετά. Η «επιτάχυνση» του καταναλωτισμού.

Ο ενθουσιασμός από την επένδυση στην ανώτατη δημόσια εκπαίδευση , στην υγεία και τις υποδομές και η πίστη στην κοινωνική-συλλογική ευημερία από την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα , των συνεταιρισμών και  του τουρισμού , γρήγορα διαψεύστηκαν .Οι μικρές κοφτές ανάσες γίνανε αγκομαχητά. Μετά το ’85 ο καιροσκοπισμός , ο πατερναλισμός και οι  πελατειακές σχέσεις που ξαναζωντάνεψαν με το δέλεαρ της κατανομής των εισροών μέσω των κοινοτικών -ευρωπαϊκών προγραμμάτων  , έβαλαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας , την ελπίδα για κοινωνική δικαιοσύνη και προκοπή . Τα κακά πρότυπα της κομματικής και πολιτικής -πολιτειακής ηγεσίας αποτέλεσαν τον καταλύτη και το άλλοθι ( απενοχοποίηση) για την στροφή στον καταναλωτισμό , την διάρρηξη της πολυπόθητης κοινωνικής συνοχής , την υποβάθμιση της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής ,τον ατομοκεντρισμό , την αστυφιλία  και την πρωτοφανή αδιαφορία για την καταστροφή του περιβάλλοντος .Το «εύκολο» χρήμα από τα χρηματοδοτούμενα κοινοτικά προγράμματα  , διευκόλυνε τις συναλλαγές «κάτω από το τραπέζι» και την δημιουργία ενός νέου στρώματος «χρυσοκανθάρων» που οι δικτυώσεις του δρούσαν  αθέατα, παράλληλα ,αλλά και σε σύγκρουση πολλές φορές  με την δημόσια διοίκηση και τους αναπτυξιακούς και πιστωτικούς θεσμούς .

Τα αποτελέσματα

Αποτέλεσμα της «επικράτησης» αυτής  της άτυπης δικτύωσης , ήταν από την μια μεριά η «ολίσθηση» της κοινωνίας σε επιβιώσεις πρακτικών  (πατερναλιστικές και πελατειακών σχέσεων ) που επικρατούσαν μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα, δηλαδή την περίοδο της τουρκοκρατίας . Από την άλλη η καθήλωση του κρατικού μηχανισμού , η συρρίκνωση των συνιστωσών  της αειφορίας ,της δημοκρατικής συμμετοχής και της διαφάνειας στην αναπτυξιακή προοπτική. Αντανάκλαση της αναζωογόνησης αυτού του «έθους» ,ήταν και η στροφή τις στάσης απέναντι στα κοινά . Γιγάντωση της αυθαίρετης δόμησης , της καταπάτησης δημόσιας γης και αιγιαλών , καταβαράθρωση των πατροπαράδοτων εθιμικών αξιών καμμιά  κριτική στην κρατική αυθαιρεσία και την κοινωνική ανευθυνότητα .Οι μικρές αυτάρκεις κοινότητες στην ύπαιθρο και οι ηθικοί θύλακες στις  πόλεις  υπέκυψαν στην «αναπτυξιακή» βία των Καποδιστριακών και των Καλλικρατικών συνενώσεων  και την μεγέθυνση της κατ’ επίφαση γραφειοκρατίας και των οικονομικών συμφερόντων .

Οι «δονκιχωτικές» αντιστάσεις απέναντι στις κραυγαλέες υπερβολές αυτής της «αυτοκινούμενης» πλέον πορείας προς την καταστροφή , παρέμειναν χλωμές και αδύναμες για να αλλάξουν κάτι. εκφραζόμενες συνήθως από ακαδημαϊκούς , ανθρώπους της τέχνης και διανοούμενους που υποβαθμίζονταν και οι ίδιοι ως «γραφικοί» ,«ρομαντικοί», «επαναστατημένοι» για να αποδυναμωθεί περισσότερο ο λόγος τους .

Από τα παραπάνω μπορούμε να αντιληφθούμε τις αιτίες που οδηγούν σε ένα «milieu”ανοχής και μια συνήθεια παθητικότητας απέναντι  στην επίθεση της καιροσκοπικά δομημένης αγοράς εναντίον των «κοινών» .

Οι αφορμές για έναν συλλογικό αναστοχασμό

Έτσι η κοινωνία και οι αντιπροσωπευτικοί της θεσμοί , εθισμένοι στην παθητικότητα , εκφράζουν απροσχημάτιστα την αμηχανία τους μπροστά στην ενεργητική - διεκδικητική στάση των μετανεωτερικών συλλογικών κινητοποιήσεων. Κινηματικές μορφές που λειτουργούν αέναα και αεικίνητα μιμούμενες τα αρχέτυπα της ζωής , που κυκλοφορούν ιδέες  και ζωντανεύουν αρχέγονα πανανθρώπινα προτάγματα μέσα από τις καθημερινές τους πρακτικές . Είναι τα νιάτα της ελπίδας , μαντατοφόροι ξανά μιας νέας ελπίδας που πατά πιο γερά στα δικά της πόδια , μαζεύουν εμπειρίες από τις πλούσιες κοινωνίες των μητροπόλεων του πλανήτη και τις περιφέρειες του πόνου και της εξοντωτικής εκμετάλλευσης και κάνουν τις λειτουργίες τους  στις παρυφές και τις ρωγμές της κοινωνικής ζωής .Αυτοί παίρνουν το βάρος για να θυμίσουν στους απλούς ανθρώπους την τέχνη του «ευ ζην»  ,του «κοινωνείν»  του να είναι πολίτης και όχι υπήκοος . Αφορμές και ευκαιρίες για να υλοποιηθούν  αυτές οι κινηματικές μορφές και να γίνουν εμφανείς ως «δρώσες» ενύπαρκτες συλλογικές οντότητες στο κοινωνικό προσκήνιο μπορεί να είναι μια βαθιά οικονομική κρίση , ένας πόλεμος ή μια οικολογική καταστροφή που απειλεί με εξαφάνιση την ζωή των ανθρώπων και του πλανήτη .Η παρέμβαση συνήθως είναι διπλή. Παρέμβαση για τη σωτηρία του «κοινού» αγαθού  που κινδυνεύει  και ταυτόχρονη «αφύπνιση» - χειραφέτηση των αλλοτριωμένων συνειδήσεων .Τα σεμινάρια συμμετοχικού σχεδιασμού που παρέδιδαν συστηματικά οι συλλογικότητες των «φυλών του πάρκου», η συνεχής ενημέρωση των πολιτών για την επαπειλούμενη κοπή των δένδρων στο πάρκο Γεωργιάδη , οι παραστάσεις διαμαρτυρίας στο Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου , οι πορείες , τα δελτία τύπου , οι αναρτήσεις στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και η αυτοπρόσωπη παρεμπόδιση των διαδικασιών ανάπλασης μετά από διασκεπτικές και αποφασιστικές διαδικασίες που θύμιζαν την Εκκλησία του Δήμου.