Οχυρώσεις της αρχαίας Σμύρνης

Χάρτης του Βασιλείου της Λυδίας

Η Σμύρνη ήταν ένας λιμένας στη δυτική ακτή της Ιωνίας στην Ανατολία που κατοικήθηκε από την αρχαιότητα, ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. Η πόλη ήταν κάποτε ισχυρά οχυρωμένη και οι οχυρώσεις αυτές δοκιμάζονταν συχνά κατά τη διάρκεια της ύπαρξής τους. Τα τείχη αναβαθμίστηκαν πολλές φορές προτού η πόλη τελικά μεταφερθεί στη σύγχρονη τοποθεσία της, τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ιστορία

Ο πρώτος γνωστός οργανωμένος οικισμός στη Σμύρνη βρισκόταν στο σύγχρονο Μπαϊρακλί, στη βόρεια πλευρά του κόλπου της Σμύρνης και αρκετά χιλιόμετρα βόρεια από το σύγχρονο κέντρο της πόλης. Σε εκείνον τον οικισμό βρισκόταν η πόλη της αρχαίας Σμύρνης από την Εποχή του Σιδήρου μέχρι την ύστερη Αρχαϊκή περίοδο - πρώιμη κλασσική περίοδο. (πιθανώς μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.) Η χρονολόγηση αυτού τοι οικισμού βασίζεται στα θραύσματα από κεραμικά από την πρωτογεωμετρική και πρωτοκορινθιακή περίοδο, αντίστοιχα. Οι οχυρώσεις της Σμύρνης καταστράφηκαν από έναν ισχυρό σεισμό το 700 π.Χ. και ξαναχτίστηκαν πάνω από τα ερείπιά τους. Γύρω στο 600 π.Χ. ο βασιλιάς Άτυς πολιόρκησε και κατέλαβε την πόλη, ενώ κατά τη διάρκεια της μάχης τα Τείχη ΙΙΙ καταστράφηκαν. Μόνο ένα σύντομο χρονικό διάστημα αργότερα, οι Πέρσες κατέλαβαν και λεηλάτησαν τη πόλη το 545 π.Χ. Φαίνεται ότι η πόλη μετακινήθηκε στη τοποθεσία της σύγχρονης Σμύρνης κατά την Ελληνιστική περίοδο καθώς ο οικισμός του Μπαϊρακλί άρχισε να εγκαταλείπεται περίπου στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και παράλληλα το κύριο αστικό κέντρο της αρχαίας πόλης μετακινήθηκε στη τοποθεσία του κέντρου της σύγχρονης Σμύρνης, κάτω από το οποίο βρίσκονται τα ερείπια της μέτα-αρχαϊκής πόλης.

Οι φάσεις των αρχαίων τειχών

• Τείχη I: Περίπου 850-800 π.Χ.
• Τείχη II: Περίπου 775-725 π.Χ.
• Τείχη III: Ύστερος 7ος αιώνας π.Χ. - 600 π.Χ.
• Τείχη IV: 4ος αιώνας π.Χ.

Περιγραφή

Οι κύριες αρχαίες οχυρώσεις βρίσκονται στην συγχρονη περιοχή του Μπαϊρακλί και αποτελούνται από τέσσερις φάσεις ενός κυκλικού τείχους (το τείχος που περιέβαλλε την πόλη), ένα κτήριο από τούβλα λάσπης, πύλες και πύργους, τα οποία χρονολογούνται από τα μέσα του 9ου αιώνα π.Χ. μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Τα τείχη είναι αρκετά παχιά, με τα Τείχη I (950 π.Χ.) να έχουν πάχος 4.75 μ. στη βάση και τα Τείχη II (750 π.Χ.) να είναι 9 μ. παχιά. Τα Τείχη III (4ος αιώνας π.Χ.) ήταν προφανώς πολύ κατώτερα των προηγουμένων με πάχος 1,5 μ. και είχαν ρόλο λιγότερο οχυρωματικό και περισσότερο βοηθητικό.

Τα τείχη της αρχαίας Σμύρνης άρχισαν να είναι αξιοσημείωτα από τον 9ο αιώνα π.Χ. λόγω της επιβλητικής πύλης η οποία κατασκευάστηκε με γκρί και λευκή πέτρα. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες δημοσιευμένες εικόνες του χώρου των οχυρώσεων, ούτε και περιγραφές σχετικά με πιθανές λεπτομέρειες ή έργα τέχνης στα κτίσματα. Ωστόσο, καθώς πολλά από τα κτίσματα ήταν κατασκευασμένα από τούβλα λάσπης αντί για πέτρα (η οποία αντέχει τη φθορά του χρόνου), δεν έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα.

Ρόλος

Παρόλο που ο ρόλος των τειχών μπορεί να είναι προφανής στον σύγχρονο αναγνώστη (οι οχυρώσεις συνήθως χτίζονται για αμυντικούς σκοπούς), εξοικειωμένο σε επιβλητικά μεσαιωνικά τείχη και πολιορκίες μεγάλης κλίμακας, τον καιρό που κατασκευάστηκαν τα τείχη της Σμύρνης ήταν ασυνήθιστα ισχυρά. Τα περισσότερα τείχη τότε δεν ήταν φτιαγμένα για να προστατεύουν από οργανωμένες πολιορκίες αλλά απλώς για να μην επιτρέπουν στον οποιονδήποτε να εισέρχεται στην πόλη χωρίς έλεγχο, κρατώντας έτσι έξω ληστές και συμμορίες, αλλά και για να μην επιτρέπουν παράλληλα στα εξημερωμένα ζώα να ξεφεύγουν. Τέτοιες ισχυρές οχυρώσεις όπως αυτές της αρχαίας Σμύρνης ήταν σπάνιες και το τεράστιο μέγεθος των τειχών (15 μέτρα πάχους είναι υπερβολικά) καθώς και η παρουσία προπυργίων κοντά στη πύλη στα Τείχη II δείχνει ότι ήταν για κάτι παραπάνω από εντυπωσιασμό. Καθώς οι περισσότεροι στρατοί της εποχής δεν ήταν επαγγελματικοί και ιδιαίτερα καλά εκπαιδευμένοι, η ύπαρξη τέτοιων τειχών δείχνει ότι οι ηγεμόνες της αρχαίας Σμύρνης περίμεναν ότι κάποιος ισχυρός αντίπαλος θα εμφανιζόταν κάποια στιγμή προ των πυλών και ήταν διατεθειμένοι να διαθέσουν πολλούς πόρους ώστε να είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.