Ουέιβερλι (μυθιστόρημα)

Ουέιβερλι

Εικονογράφηση στην έκδοση του 1893
Συγγραφέας	Γουόλτερ Σκοτ
Τίτλος	Waverley; or, 'Tis Sixty Years Since
Γλώσσα	σκωτς Σκωτικά Γαελικά Αγγλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1814
Ημερομηνία δημοσίευσης	7  Ιουλίου 1814
Σειρά	μυθιστορήματα Ουέιβερλι
Τόπος	Σκωτία
Πρώτη έκδοση	Archibald Constable Constable & Robinson
Επόμενο	Guy Mannering
δεδομένα ()

Ουέιβερλι (αγγλικός τίτλος: Waverley; or, ’Tis Sixty Years Since") με υπότιτλο: Εξήντα χρόνια πριν, είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Σκωτσέζου ποιητή και συγγραφέα σερ Ουόλτερ Σκοτ και εκδόθηκε το 1814. Ο Σκοτ ​​ήταν ήδη διάσημος ποιητής και επέλεξε να δημοσιεύσει ανώνυμα το πρώτο του εγχείρημα στην πεζογραφία. Θεωρείται ένα από τα πρώτα ιστορικά μυθιστορήματα στη δυτική παράδοση.

Η ιστορία διαδραματίζεται στην Αγγλία και τη Σκωτία την εποχή της Εξέγερσης των Ιακωβιτών του 1745, σκοπός της οποίας ήταν η εκ νέου παλινόρθωση της δυναστείας των Στιούαρτ στην εξουσία. Εμπλεκόμενος στα γεγονότα, ο ρομαντικός νεαρός Άγγλος Έντουαρντ Ουέιβερλι ανακαλύπτει ότι δεν είναι προορισμένος ούτε για την επικίνδυνη άσκηση της πολιτικής ούτε για τις σκληρότητες του ηρωισμού αλλά προτιμά να ζήσει μία ειρηνική ζωή. Στο τέλος της αναζήτησης της προσωπικής του ταυτότητας, ανακαλύπτει τη συλλογική ταυτότητα των δύο λαών.

Συγγραφή

Μεγαλωμένος από την παιδική του ηλικία με ιστορίες και παραδόσεις των Σκωτσέζων, ο Σκοτ γνώριζε καλά τα γεγονότα του 1745. Ο ίδιος αναφέρει ότι έγραψε το 1805 τα πρώτα 7 κεφάλαια του μυθιστορήματος (μέχρι την αναχώρηση του Έντουαρντ για τη Σκωτία), εξ ου και ο υπότιτλος Εξήντα χρόνια πριν, και τα υπέβαλε στον φίλο του Ουίλιαμ Έρσκιν, ο οποίος μη γνωρίζοντας την εξέλιξη της ιστορίας, το βρήκε βαρετό. Το χειρόγραφο τοποθετήθηκε στο χρηματοκιβώτιο του γραφείου του και ο Σκοτ ​​επέστρεψε στις ποιητικές του δραστηριότητες.

Γύρω στα 1807-1810 ο Σκοτ βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του ως ποιητής. Το 1810, στο αφηγηματικό ποίημά του Η κυρία της λίμνης, είχε ήδη αναφερθεί στα τοπία και τα έθιμα των Χάιλαντς: το ποίημα ήταν ένας απίστευτος θρίαμβος. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, υπέβαλε το προσχέδιο του μυθιστορήματος στον φίλο και συνεργάτη του, τον τυπογράφο Τζέημς Μπάλλανταϊν αλλά και η δική του κριτική ήταν αρνητική. Ο Σκοτ ​​άφησε το χειρόγραφο στην άκρη.

Το 1813, η αποτυχία του τελευταίου του ποιήματος Ρόκεμπυ και οι αυξανόμενες δαπανηρές εργασίες στο σπίτι του στο Άμποτσφορντ, οδήγησαν τον Σκοτ σε ηλικία 42 ετών να αναζητήσει άλλες πηγές εισοδήματος. Έτσι στράφηκε στην πεζογραφία με σκοπό να αναδείξει τους παλαιούς κατοίκους της Σκωτίας και τα έθιμά τους. Κατά τύχη την άνοιξη του 1814, ψάχνοντας για αγκίστρια στο συρτάρι του γραφείου του, βρήκε ένα προσχέδιο ενός μυθιστορήματος που είχε ξεκινήσει πριν από χρόνια και το ολοκλήρωσε σε ταχύτητα αστραπής. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε στις 7 Ιουλίου 1814 στο Εδιμβούργο και αργότερα μέσα στον μήνα στο Λονδίνο. Ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα και δημοσιεύθηκε ανώνυμα.

Αμέσως μετά τη δημοσίευσή του, το μυθιστόρημα κέρδισε τεράστια δημοτικότητα. Η πρώτη έκδοση, με κυκλοφορία 1.000 αντιτύπων, εξαντλήθηκε δύο ημέρες μετά τη δημοσίευσή της, και μέχρι τον Νοέμβριο, είχαν ήδη γίνει τέσσερις νέες εκδόσεις. Αν και ο Σκοτ το δημοσίευσε ανώνυμα, οι κριτικοί γρήγορα μάντευσαν τον συγγραφέα, αναγνωρίζοντας το στυλ του από την ήδη διάσημη ποίησή του. Το μυθιστόρημα ήταν τόσο δημοφιλές που τα μεταγενέστερα έργα του Σκοτ ​​που πραγματεύονταν παρόμοια ιστορικά θέματα διαφημίστηκαν ότι γράφτηκαν από τον «συγγραφέα του Ουέιβερλι» και έγιναν γνωστά ως «μυθιστορήματα του Ουέιβερλι».

Τόπος και χρόνος δράσης

Τα κεφάλαια έναρξης και λήξης του μυθιστορήματος διαδραματίζονται στην Αγγλία. Το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος διαδραματίζεται στη Σκωτία. Ιστορικά γεγονότα πλαισιώνουν την πλοκή του μυθιστορήματος: η μάχη του Πρέστονπανς στις 21 Σεπτεμβρίου 1745 που έληξε με νίκη των Ιακωβιτών και η μάχη του Κάλλοντεν στις 16 Απριλίου 1746, που σηματοδοτεί το τέλος των προσπαθειών επαναφοράς των απογόνων των Στιούαρτ στον αγγλικό θρόνο.

Υπόθεση

Ο Έντουαρντ Ουέιβερλι, ένας νεαρός Άγγλος αριστοκράτης, ονειροπόλος και φανατικός αναγνώστης ρομαντικών μυθιστορημάτων, ανατράφηκε από τον πατέρα του που ακολουθούσε πολιτική σταδιοδρομία στο Λονδίνο ως οπαδός των Ουίγων, υποστηρικτών του Οίκου του Ανόβερου, και από τον Τόρις θείο του, ο οποίος υποστήριζε τους Ιακωβίτες.

Ο πατέρας του φροντίζει να τον κατατάξει ως αξιωματικό στον αγγλικό στρατό. Το σύνταγμά του βρίσκεται στο Νταντί της Σκωτίας και ο Έντουαρντ γρήγορα βαριέται. Μετά από κάποια στρατιωτική εκπαίδευση, παίρνει άδεια για να επισκεφτεί τον βαρόνο Μπραντγουαρντίν, έναν Ιακωβίτη φίλο του θείου του. Ο Μπραντγουαρντίν έχει μια όμορφη κόρη, τη Ρόουζ, η οποία ερωτεύεται τον Έντουαρντ.

Το θέαμα ενός Χάιλαντερ οπλισμένου από την κορυφή μέχρι τα νύχια πυροδοτεί την περιέργεια και τη ρομαντική φαντασία του Έντουαρντ και επιθυμεί να μάθει περισσότερα γι' αυτά τα παράξενα πλάσματα στον φυσικό τους χώρο. Χωρίς να γνωρίζει ότι η πολιτική κατάσταση είναι εκρηκτική, ο νεαρός αξιωματικός παρατείνει την άδεια του και αφήνεται να οδηγηθεί στα βουνά, τα Χάιλαντς. Εκεί γνωρίζει τον ληστή Ντόναλντ Μπιν Λιν και μετά τον αρχηγό της φυλής Φέργκους Μακ Άιβορ, την αδελφή του οποίου Φλόρα ερωτεύεται. Και παίρνει μέρος εν αγνοία του, αυτός, ένας αξιωματικός του Αννόβερου, σε ένα κυνήγι ελαφιών το οποίο στην πραγματικότητα αποτελεί προετοιμασία για τη δεύτερη εξέγερση των Ιακωβιτών.

Ο Έντουαρντ, συνηθισμένος από την παιδική του ηλικία να περνά τον χρόνο του όπως ήθελε, δεν υποψιάζεται ότι υπερβαίνοντας την άδειά του θα κατηγορηθεί για λιποταξία και προδοσία. Οι βόλτες, οι τυχαίες συναντήσεις, η αποστασιοποιημένη του στάση ξαφνικά αποτελούν ενοχοποιητικά στοιχεία. Κατηγορούμενος ότι πήγε με την πλευρά των επαναστατών και προσπάθησε να στρατολογήσει τους στρατιώτες του υπέρ του εχθρού, συλλαμβάνεται και στέλνεται στο Φρούριο του Στέρλινγκ.

Το παλάτι του Χόλιρουντ

Οι Χάιλαντερς τον σώζουν από τη συνοδεία του και τον μεταφέρουν στο οχυρό των Ιακωβιτών στο κάστρο Ντουν και μετά στο Εδιμβούργο, στο παλάτι του Χόλιρουντ. Εκεί συναντά τον Φέργκους Μακ Άιβορ, ο οποίος του συστήνει τον πρίγκιπα Κάρολο Εδουάρδο, τον γιο του διεκδικητή του θρόνου. Στο παλάτι συναντά επίσης τον βαρόνο Μπραντουαρντίν, την κόρη του Ρόουζ και κυρίως τη Φλόρα, την κυρία της καρδιάς του, που όμως από την πρώτη συνάντηση τον κάνει να καταλάβει ότι έχει μόνο φιλικά αισθήματα για εκείνον. Θυμωμένος από την άδικη τιμωρία που του επιβλήθηκε από τους ανωτέρους του, και με την πειθώ της Φλόρας, η οποία του λέει ότι μπορεί να είναι διατεθειμένη να τον παντρευτεί αν γίνει Ιακωβίτης, ο Έντουαρντ αλλάζει πολιτική πλευρά και δέχεται να πολεμήσει στο πλευρό των Ιακωβιτών.

Κατά τη διάρκεια της μάχης του Πρέστονπανς, ο Έντουαρντ ντυμένος Χάιλαντερ μάχεται ενάντια στο παλιό του σύνταγμα των δραγόνων του Ανόβερου, εναντίον του λόχου που διοικούσε, εναντίον των ανδρών που ήταν επικεφαλής τους, και επιπλέον αντιμετωπίζει το τελευταίο βλέμμα του γερο-διοικητή του, που χτυπημένος στο πρόσωπο πεθαίνει. Μετά τη μάχη, σώζει τη ζωή ενός αιχμάλωτου Άγγλου αξιωματικού, του συνταγματάρχη Τάλμποτ, ο οποίος αποδεικνύεται ότι είναι φίλος του θείου του που ταξιδεύει βόρεια για να βρει τον Έντουαρντ. Ο Τάλμποτ κρατείται υπό την επίβλεψη του Έντουαρντ. Μαζί, ανακαλύπτουν τις μηχανορραφίες του Ντόναλντ Μπιν Λιν, ο οποίος, έχοντας κλέψει τη σφραγίδα του Έντουαρντ, τη χρησιμοποίησε για να υπογράφει πλαστές επιστολές με τις οποίες παρότρυνε τους άντρες του Έντουαρντ να εγκαταλείψουν το στράτευμά τους και να ενταχθούν στους Χάιλαντερς. Όσο για τον Φέργκους, φαίνεται ότι χρησιμοποίησε τη γοητεία της αδερφής του για να τον στρατολογήσει. Ο Τάλμποτ λαμβάνει είδηση ​​ότι η σύζυγός του υπέστη αποβολή και, χάρη στη μεσολάβηση του Έντουαρντ, απελευθερώνεται.

Μετά την καταστροφή των Ιακωβιτών στη μάχη του Κάλλοντεν, ο Φέργκους Μακ Άιβορ εκτελείται και άλλοι επαναστάτες δέχονται παραδειγματικές τιμωρίες, η Φλόρα την ημέρα πριν από τη δίκη του αδελφού της φεύγει σε μοναστήρι στη Γαλλία, ενώ ο Έντουαρντ αμνηστεύεται με την παρέμβαση του Τάλμποτ, που, υπόχρεος στον Έντουαρντ, τον βοηθάει να αποκατασταθεί στην κυβέρνηση του Ανόβερου. Ο Έντουαρντ επισκέπτεται το ερειπωμένο κτήμα του βαρόνου Μπραντγουαρντίν και ζητά το χέρι της κόρης του Ρόουζ. Ο βαρόνος επίσης συγχωρείται και η περιουσία του αποκαθίσταται. Στο τέλος, ο Άγγλος Έντουαρντ παντρεύεται τη Σκωτσέζα Ρόουζ, σαν επισφράγιση της ενότητας των δύο λαών, λαμβάνει την οικογενειακή περιουσία της συζύγου του, μια μεγάλη πατρική κληρονομιά και ξεκινά μια ήσυχη ζωή ως κληρονόμος ενός πλούσιου θείου βαρονέτου.

Ο ήρωας

Ο σερ Ουόλτερ Σκοτ το 1824

Έχοντας ζήσει μόνο διαβάζοντας βιβλία, ο Έντουαρντ Ουέιβερλι είναι εντελώς αποκομμένος από την πραγματικότητα. Η ζωή του είναι «ένα όνειρο». Ο Σκοτ, ωστόσο, μας προειδοποιεί ότι η κατάστασή του είναι λιγότερο σοβαρή από αυτή του Δον Κιχώτη: δεν παραμορφώνει τα αντικείμενα που βλέπει, αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, αλλά της προσδίδει ρομαντικά χαρακτηριστικά. Ως εκ τούτου, είναι λογικός και έξυπνος αλλά αθώος, χιμαιρικός, αυθόρμητος, αφελής, αναποφάσιστος ή ακόμη και ανόητος.

Είναι ικανός στη μάχη (ή, πιο συγκεκριμένα, πρόθυμος να βοηθήσει τους τραυματίες ή να προστατεύσει κάποιον με την ασπίδα του), αλλά προτιμάει να «θαυμάζει το φεγγάρι και να παραθέτει στροφές του Τάσο».

Σε όλο το μυθιστόρημα, ο Έντουαρντ Ουέιβερλι διχάζεται ανάμεσα σε αντικρουόμενα συναισθήματα: τα καθήκοντα ενός Βρετανού αξιωματικού και την πίστη στους Σκωτσέζους που γνώρισε, τη σύγχρονη Βρετανία και τη γοητεία του παραδοσιακού πολιτισμού της Σκωτίας - υφίσταται σχεδόν ένα είδος «μύησης» και φοράει την παραδοσιακή στολή της φυλής στην οποία εντάχθηκε για τη μάχη - τη λογική μετριοπαθή Ρόουζ και τη ρομαντική επαναστάτρια Φλόρα. Ο Έντουαρντ συχνά δεν δρα ο ίδιος, αλλά παρασύρεται από τα γεγονότα γύρω του. Είναι περισσότερο ένοχος για αφέλεια παρά για εσχάτη προδοσία.

Τελικά, συμπαρατάσσεται με την κυβερνητική πλευρά και παντρεύεται τη Ρόουζ, αλλά το μυθιστόρημα δείχνει επίσης κατανόηση για την άλλη πλευρά - αναμφισβήτητα είναι η θέση του ίδιου του συγγραφέα, ο οποίος με πολλή συμπάθεια για την παλιά Σκωτία, υποστήριζε ωστόσο τη βρετανική κοινοπολιτεία και την κυβέρνηση του Ανόβερου. Τα εξαιρετικά δημοφιλή μυθιστορήματα του Σκοτ, που δεν δαιμονοποίησαν καμία πλευρά και παρουσίαζαν την τραγωδία και τις αποτυχημένες, αλλά όχι αβάσιμες φιλοδοξίες της τελικά ηττημένης πλευράς, συνέβαλαν επίσης στη συμφιλίωση τμημάτων του πληθυσμού της χώρας που ήταν ακόμη εχθρικά.