Οικολογική Σχεδίαση και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Οικολογική σχεδίαση προϊόντων και υπηρεσιών.

Με την έννοια της οικολογικής σχεδίασης προϊόντων και υπηρεσιών αναφερόμαστε στην μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κατά τον σχεδιασμό τους αλλά και αργότερα καθ’ όλο τον κύκλο ζωής τους. Αυτός ο οικολογικός παράγοντας ζητείται να λαμβάνεται υπόψιν στην σχεδίαση των προϊόντων και συστημάτων χωρίς να περιορίζει άλλους τομείς αυτών όπως την λειτουργικότητα, την αισθητική κ.α..


Περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Ο σχεδιασμός προϊόντων μπορεί να επιβαρύνει αρκετά το περιβάλλον άμεσα ή κι έμμεσα κατά τον κύκλο ζωής τους, εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Μερικά από τα προβλήματα που μπορεί να προκληθούν κατά την κατασκευή τους είναι η εκπομπή τοξικών χημικών και διοξειδίου του άνθρακα (CO₂), επιβάρυνση του φαινόμενου του θερμοκηπίου, υπερθέρμανση του πλανήτη, ενώ ίσως γίνεται χρήση και κατάχρηση μη ανανεώσιμων πρώτων υλών για την υλοποίηση τους. Επίσης κατά την υπόλοιπη ζωή των προϊόντων εάν δεν έχει μεριμνηθεί και σχεδιαστεί σωστά πιθανόν να καταναλώνουν υπερβολική χρήση ενέργειας, ενώ αφού αποσυρθούν εάν τα υλικά από τα οποία αποτελούνται είναι μη ανακυκλώσιμα θα μολύνουν και θα επιβαρύνουν τον πλανήτη για χρόνια.

Για την ελαχιστοποίηση όλων των παραπάνω οι σχεδιαστές θα πρέπει να σχεδιάζουν συμπεριλαμβάνοντας στην σχεδίαση τον οικολογικό παράγοντα και έχοντας μελετήσει όλο τον κύκλο ζωής των προϊόντων και των υπηρεσιών προλαβαίνοντας έτσι τα μελλοντικά προβλήματα.


Εφαρμογή οικολογικής σχεδίασης.

Βασικός πυλώνας για το eco-design είναι η αξιοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συγκεκριμένα ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναφερόμαστε στην αιολική ενέργεια, την ηλιακή ενέργεια, την υδροηλεκτρική ενέργεια, την γεωθερμική ενέργεια, την βιομάζα, την ενέργεια από την θάλασσα και την ωσμωτική ενέργεια. Αυτό αναφέρεται τόσο στην διαδικασία του σχεδιασμού και την κατασκευή του προϊόντος όσο και στην υπόλοιπη πορεία ζωής του, κατά την οποία θα πρέπει να υπάρχει σεβασμός προς το περιβάλλον. Ότι σχεδιάζεται, συνίσταται να σχεδιάζεται ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του με την βοήθεια «πράσινων» ενεργειών.


Απαιτήσεις της οικολογικής σχεδίασης.

Γενικές απαιτήσεις:

·      Το προϊόν που θα κατασκευαστεί θα πρέπει να είναι ανακυκλώσιμο και φιλικό για το περιβάλλον.

·      Οι σχεδιαστές απαιτείται να έχουν αναλύσει και μελετήσει ολόκληρο τον κύκλο ζωής του προϊόντος ώστε να προβλέψουν και να προλάβουν τυχόν μελλοντικά προβλήματα που θα έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον.

·      Θα πρέπει να παρέχονται στον καταναλωτή/ αγοραστή πληροφορίες για την καλύτερη χρήση του προϊόντος και για την κατάλληλη συντήρηση του.

Ειδικές απαιτήσεις:

Είναι απαραίτητο να έχουν μετρηθεί και καθοριστεί οι ακριβείς τιμές όσον αφορά την κατασκευή προϊόντων. Θα πρέπει δηλαδή να έχουν οροθετηθεί οι τιμές μέγιστης κατανάλωσης ενέργειας ή ελάχιστης ποσότητας ανακυκλώσιμων υλικών. 


Κατηγορίες Προϊόντων.

Κατηγορίες προϊόντων:

·      Προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια ΠκΕ (EUPs – Energy using products).

Είναι τα προϊόντα που χρειάζονται, παράγουν ή μεταφέρουν ενέργεια.

π.χ.: ηλεκτρικές συσκευές


·      Προϊόντα σχετιζόμενα με την ενέργεια (ERPs – Energy related products).

Είναι τα προϊόντα τα οποία δεν χρειάζονται κάποια ενέργεια αλλά μπορούν να συμβάλλουν στην εξοικονόμηση τους.

π.χ.: βρύσες, μονωτικά υλικά.


Νομοθεσία της ΕΕ για την οικολογική σχεδίαση.

Στις 21η Οκτωβρίου 2009 σύμφωνα με την οδηγία 2009/125 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου θεσπίστηκε το πλαίσιο για τον καθορισμό απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού των προϊόντων. Σύμφωνα με την παραπάνω οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ελληνική κυβέρνηση στις 11 Φεβρουαρίου 2011 δημοσίευσε τον νόμο περί οικολογικής σχεδίασης των προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια (ΠκΕ). Ο παραπάνω νόμος θεσπίζεται με σκοπό την ασφαλή κυκλοφορία των προϊόντων στην αγορά και την συμβολή τους για μία αειφόρο ανάπτυξη..


Κάθε προϊόν για να μπορέσει να κυκλοφορήσει στην αγορά οποιαδήποτε χώρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να πληρεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αυτές αφορούν:

1.     Τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί.

Είναι σημαντικό τα προϊόντα που κατασκευάζονται να είναι από υλικά που επιφέρουν όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, ενώ συστήνεται η χρήση ανακυκλώσιμων υλικών. Είναι γνωστό εξάλλου πλέον ότι στις μέρες μας δεν στερούν αισθητικά ή λειτουργικά με τα υπόλοιπα υλικά της αγοράς, ενώ συχνά συμφέρουν και οικονομικά τις επιχειρήσεις.

2.     Συσκευασία προϊόντος.

Σχεδόν κάθε προϊόν που κυκλοφορεί στην αγορά συσκευάζεται με συσκευασίες ξύλου, πλαστικού ή χαρτιού με σκοπό να το προστατεύουν σε κάθε μεταφορά του, για την εύκολη αναγνώριση του αργότερα και την καλύτερη προώθηση του. Ωστόσο είναι βέβαιο ότι μετά την αγορά του προϊόντος από τον καταναλωτή η συσκευασία καταλήγει ως απόβλητο για ταφή, γεγονός που επιβαρύνει τον πλανήτη. Γι’ αυτό το λόγο συνίσταται η μείωση των υλικών που χρησιμοποιούνται για συσκευασία, ο επανασχεδιασμός τους με γνώμονα τον οικολογικό παράγοντα και η αντικατάσταση υλικών με άλλα τα οποία είναι όλα ή τα περισσότερα ανακυκλώσιμα.

3.     Τον τρόπο κατασκευής του.

Βελτιώνοντας τις τεχνικές διεργασίας της επιχείρησης μειώνεται αισθητά η επιβάρυνση του περιβάλλοντος εξ αιτίας των συγκεκριμένων διεργασιών. Αξιοποιώντας λοιπόν καλύτερα τις πρώτες ύλες, την ενέργεια και το νερό μειώνονται τα απόβλητα και η περιβαλλοντική μόλυνση.

4.     Την χρήση του.

Οι πιο σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις προκύπτουν συνήθως στην φάση της χρήσης του προϊόντος. Έτσι χρειάζεται να μειωθεί η κατανάλωση άλλων πόρων και ενέργειας κατά την χρήση του προϊόντος, με αυτό τον τρόπο μειώνονται και τα κόστη αφού πλέον λειτουργούν οικονομικότερα.   

5.     Το τέλος ζωής του.

Είναι σημαντικό κατά τον σχεδιασμό ενός προϊόντος να έχει συμπεριληφθεί στην μελέτη και η φάση του τέλους ζωής του. Για έναν οικολογικότερο σχεδιασμό προτείνεται η ανακύκλωση ή η αποσυναρμολόγηση του όταν πια δεν χρησιμοποιείται το αντικείμενο. Συνίσταται επιπλέον η αποφυγή ετικετών και επικαλύψεων τα οποία δυσκολεύουν την ανακύκλωση και μολύνουν.


Η νομοθεσία αυτή ορίστηκε για την προστασία των παρακάτω τομέων:

·      Ποιότητα Ατμόσφαιρας

·      Ποιότητα Υδάτων

·      Διαχείριση Αποβλήτων

·      Ρύποι Καθαρισμού

·      Ασφάλεια Χημικών

·      Απόθεμα Νερού

·      Απόθεμα Πόσιμου Νερού

·      Δασικοί Πόροι

·      Άγρια Ζωή και Φυτά

·      Ψάρια και Παιχνίδι


Οικολογικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Με τον κανονισμό αριθ. 66/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Νοεμβρίου 2009, ορίστηκαν τα κριτήρια τα οποία πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες με αποτέλεσμα να δικαιούνται το οικολογικό σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν πληρούν τις αντίστοιχες προϋποθέσεις. Αυτά τα κριτήρια αφορούν την τοξικότητα τους προς τον πλανήτη και την κατανάλωση ενέργειας σε όλο τον κύκλο ζωής τους. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες αυτές κατηγοριοποιήθηκαν ως εξής:

12 κατηγορίες προϊόντων και 2 κατηγορίες υπηρεσιών


Όσον αφορά τα προϊόντα:

1.    Προϊόντα καθαρισμού

Απορρυπαντικά, σαπούνια, σαμπουάν, μαλακτικά μαλλιών

2.    Ηλεκτρονικές συσκευές

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλεοράσεις

3.    Ένδυση

Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα

4.    Υπόδηση

5.    Επικαλύψεις – επενδύσεις δαπέδων

Ξύλινες επικαλύψεις δαπέδων, επενδύσεις δαπέδων και υφαντικές ύλες, σκληρές επενδύσεις δαπέδων

6.    Κηπουρική

Βελτιωτικά εδάφους, καλλιεργητικά μέσα

7.    Έπιπλα

Ξύλινα έπιπλα

8.    Χαρτί

Φωτοαντιγραφικό και χαρτί γραφής, χαρτί υγείας/ καθαριότητας

9.    Οικιακές συσκευές/ αντικείμενα

Ηλεκτρικοί λαμπτήρες, αντλίες θερμότητας (ηλεκτροκίνητες, αεροκίνητες, ή λειτουργούσες με απορρόφηση)

10. Υπόλοιπα οικιακά αντικείμενα

Στρώματα κρεβατιών

11. Λιπαντικά

12. Φτιάξτο μόνος σου

Χρώματα και βερνίκια


Όσον αφορά τις υπηρεσίες:

1.    Υπηρεσίες τουριστικών καταλυμάτων

2.    Υπηρεσίες κατασκηνώσεων/ κάμπινγκ


Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα – Σήμανση CE

Τα προϊόντα τα οποία απαιτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και προϋποθέσεις σχετικά με την οικολογική σχεδίαση τους και όλο τον κύκλο ζωής τους, είναι υποχρεωτικό να φέρουν το Ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα για να επιτρέπεται η πώληση τους στην Ε.Ε.. Η συγκεκριμένη σήμανση εγγυάται τον έλεγχο του προϊόντος από τον κατασκευαστή και την ασφάλεια ως προς την υγεία και το περιβάλλον.

Το σήμα πρέπει να είναι ευδιάκριτο και ανεξίτηλο. Ως σήμανση χρησιμοποιούνται τα δύο γράμματα CE, τα οποία επιβάλλεται να χρησιμοποιούνται με την ίδια κατακόρυφη διάταξη. Ο κατασκευαστής μπορεί να μεγεθύνει ή να μικρύνει την σήμανση, να κάνει τα γράμματα έγχρωμα, συμπαγή ή με περίγραμμα, αρκεί να διατηρούνται οι αναλογίες των γραμμάτων και τα γράμματα του σήματος να μην είναι μικρότερα από 5mm.

Εάν η σήμανση δεν μπορεί να τοποθετηθεί στο ίδιο το προϊόν, τοποθετείτε στην συσκευασία του.

Αντίστοιχα σήματα που πιστοποιούν τον περιβαλλοντικό χαρακτήρα των προϊόντων είναι η Ενεργειακή ετικέτα, η Ecolabel και η Green Dot.


Επιπτώσεις οικολογικής σχεδίασης στην σύγχρονη σχεδίαση προϊόντων και συστημάτων.

Πέρα από τα περιβαλλοντικά οφέλη που προσφέρει ο οικολογικός σχεδιασμός ευνοεί ακόμα τους κατασκευαστές, τους αγοραστές και χρήστες αλλά και ευρύτερα την κοινωνία.

Ο παραγωγός ανεξαρτήτως της πίεσης του νόμου, έχει οικονομικά και επιχειρηματικά οφέλη ακολουθώντας τον περιβαλλοντικό νόμο καθώς καινοτομεί στον κλάδο του, ακολουθεί τα τρεντς της εποχής μπαίνοντας δυναμικά στην αγορά και κερδίζει περισσότερη αποδοχή του κοινού προβάλλοντας αυτή του την αξία.

Ο αγοραστής πλέον έχει την δυνατότητα να επιλέξει οικολογικά προϊόντα τα οποία είναι ανθεκτικότερα, πιο αξιόπιστα και ευκολότερα στην περίπτωση μιας επιδιόρθωσης.


Αναλυτικότερα τα οφέλη της οικολογικής σχεδίασης:  

·      Τα κόστη παραγωγής των οικολογικών προϊόντων είναι φτηνότερα από τα έως τώρα κόστη παραγωγής καθώς αλλάζουν οι τρόποι κατασκευής με άλλους σύγχρονους.

·      Καθώς τα δεδομένα αλλάζουν παρατηρείται δημιουργικότητα στην σχεδίαση και καινοτομία στην αγορά.

·      Ο οικολογικός χαρακτήρας των επιχειρήσεων βοηθάει στην δημιουργία ενός ισχυρού brand που θα ξεχωρίσει στην ανταγωνιστική αγορά.

·      Πλέον όλα διαμορφώνονται με οικολογικό παράγοντα και έτσι καταφέρνει ο σχεδιασμός και η παραγωγή προϊόντων να συμβαδίσει με τα σύγχρονα δεδομένα της εποχής.

·      Για να επιτευχθεί η οικολογική σχεδίαση, οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν καλύτερες πρώτες ύλες όσον αφορά την ποιότητα, την αντοχή και την ανθεκτικότητα, ενώ μετά το τέλος του κύκλου ζωής τους ανακυκλώνονται.