Οικογένεια Τζαβέλλα (Σούλι)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Οι Τζαβελάτες ή Τζαβελαίοι[1] κατάγονταν από την Δραγάνη της Παραμυθιάς με γενάρχη τον Παπα Ζάχο.

Γνωστά μέλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πιο ονομαστά μέλη της ήταν ο Λάμπρος Τζαβέλας, ο Φώτος Τζαβέλας και ο Κίτσος Τζαβέλας.

Λάμπρος Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Λάμπρος Τζαβέλας

Ο Λάμπρος Τζαβέλας (1745-1792) γεννήθηκε στο Σούλι κι αναδείχτηκε αρχηγός της φάρας των Τζαβελαίων. Το 1792 τον κάλεσε ο διαβόητος πασάς των Ιωαννίνων για να τον βοηθήσει δήθεν στην εκστρατεία του, κατά του Αργυροκάστρου. Ο Λάμπρος και το παιδί του ο Φώτος και 70 άλλοι Σουλιώτες, παρά τη γνώμη των άλλων Σουλιωτών, πήγαν να βοηθήσουν τον Αλή, αλλά κοντά στη Ζίτσα τους έπιασαν όλους και τους οδήγησαν στα Γιάννενα. Ο Αλής νόμισε πως αν δεν ήταν αρχηγός στο Σούλι ο Λάμπρος Τζαβέλας, θα μπορούσε να το καταλάβει. Τις επιθέσεις του όμως τις απέκρουσαν με ηρωισμό και τόλμη οι άλλοι Σουλιώτες κι έτσι κατέφυγε στο δόλο. Ελευθέρωσε από τα Γιάννενα τον Λάμπρο, κρατώντας όμηρο τον Φώτο, και τον έστειλε να του παραδώσει το Σούλι. Μα όταν εκείνος έφτασε στο Σούλι του έγραψε το παρακάτω ιστορικό γράμμα: «Χαίρομαι που γέλασα έναν δόλιο σαν και σένα. Είμαι δω για να διαφεντέψω το Σούλι. Αν ο γιος μου δεν είναι πρόθυμος να πεθάνει για την πατρίδα, δεν είναι άξιος να ζήσει και να γνωρίζεται για γιος μου». Ο Αλής γεμάτος θυμό και λύσσα ρίχτηκε τον Ιούλιο του 1792 ενάντια στο Σούλι με μεγάλες δυνάμεις. Νικήθηκε όμως πάλι και ντροπιασμένος δέχτηκε ειρήνη κι άφησε ελεύθερους τους 70 Σουλιώτες και τον Φώτο. Στη μάχη αυτή όμως ο Λάμπρος πέθανε από τις πληγές του.

Φώτος Τζαβέλλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Φώτος Τζαβέλας

Ο Φώτος Τζαβέλας (1770-1809) ήταν γιος του Λάμπρου Τζαβέλα και της Μόσχως. Ύστερα από την απελευθέρωσή του και το θάνατο του πατέρα του, έγινε αρχηγός, των Σουλιωτών. Οι αγώνες του κατά του Αλή Πασά υπήρξαν περίφημοι. Αναδείχτηκε μεγάλος πολέμαρχος κι έδειξε τόση ανδρεία που οι Σουλιώτες ορκίζονταν "στο σπαθί του Φώτου". Ατυχώς το Σούλι κατά το 1803 παραδόθηκε, ο Φώτος με 2.000 Σουλιώτες κατόρθωσε να περάσει στην Πάργα κι από εκεί στην Κέρκυρα, που την είχαν στην κατοχή τους οι Γάλλοι. Ο Φώτος κατατάχτηκε στο γαλλικό στρατό ως εκατόνταρχος της ελληνικής λεγεώνας. Κατά το 1809 δολοφονήθηκε στην Κέρκυρα από πράκτορες του Αλή Πασά και θάφτηκε στο μοναστήρι της Πλατυτέρας, όπου σώζεται ο τάφος του μέχρι σήμερα.

Μόσχω Τζαβέλα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Μόσχω Τζαβέλα

Η Μόσχω Τζαβέλα (1750-1803) ήταν γυναίκα του Λάμπρου Τζαβέλα. Γεννήθηκε το 1750 και αγωνίστηκε το 1792 εναντίον του Αλή Πασά, στη μάχη της Κιάφας, ως αρχηγός 400 Σουλιωτισσών. Όταν οι Τουρκαλβανοί αποπειράθηκαν να αιχμαλωτίσουν τις Σουλιώτισσες, αυτές τους επιτέθηκαν και κατάφεραν να τους τρέψουν σε φυγή. Ο ηρωισμός της Μόσχως έχει απαθανατιστεί στα δημοτικά τραγούδια. Η Μόσχω μετά την καταστροφή του Σουλίου ακολούθησε το δρόμο προς την Πάργα και από 'κει στα Επτάνησα. Πέθανε τελικά κατά το 1803.

Ζυγούρης Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζυγούρης Τζαβέλας[2] ήταν αδελφός του Φώτου Τζαβέλα. Όταν γύρισε από την Κέρκυρα το 1820, πολέμησε μαζί με τον Αλή Πασά κατά των στρατευμάτων του Χουρσίτ Πασά. Ύστερα από τη συντριβή του Αλή και τη νέα πτώση του Σουλίου, κατέβηκε στη Στερεά Ελλάδα και πήρε μέρος στην Επανάσταση επικεφαλής των Σουλιωτών. Σκοτώθηκε στη μάχη της Καλιακούδας στην Ευρυτανία το 1823, πολεμώντας τους Τούρκους.

Κίτσος Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κίτσος Τζαβέλας από ιταλική λιθογραφία του 1840
Κύριο λήμμα: Κίτσος Τζαβέλας

Ο Κίτσος Τζαβέλας (1801-1855) ήταν παιδί του Φώτου Τζαβέλα. Μεγάλωσε στην Κέρκυρα και το 1820 γύρισε μαζί με τους Σουλιώτες στο Σούλι, όπου ανακηρύχτηκε καπετάνιος σε ηλικία μόλις 19 χρονών. Πήγε στην Πίζα της Ιταλίας για να συνεννοηθεί με τους Φιλικούς για την Επανάσταση. Το 1822-23 γύρισε και πήρε μέρος στις μάχες του Κεφαλόβρυσου μαζί με τον Μάρκο Μπότσαρη.

Συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη στη νίκη της Άμπλιανης το 1824. Πολέμησε στο Δίστομο και στο Κρεμμύδι. Διέσπασε τα στρατεύματα του Κιουταχή τον Ιούνιο του 1825 στο Μεσολόγγι και μπήκε στην πόλη. Στις 25 Μαρτίου 1826 πρωταγωνίστησε στη μάχη της Κλείσοβας, κατά την οποία επικεφαλής 137 αγωνιστών στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας απώθησαν τα Τουρκο-Αιγυπτιακά στρατεύματα που επιχείρησαν να καταλάβουν το νησάκι, προκαλώντας τους τρομακτικές απώλειες (περίπου 3.500 Οθωμανοί νεκροί και τραυματίες). Κατά την ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών αρχηγός 2.500 ανθρώπων έσπασε τις γραμμές των Τούρκων και πήγε στα Σάλωνα με 1.300 άνδρες. Πήρε μέρος μαζί με τον Καραϊσκάκη στις μάχες τις Αττικής και, μετά το θάνατο του συνεργάτη του, ανατέθηκε σ' αυτόν η αρχιστρατηγία προσωρινά. Ο Καποδίστριας τον έκανε χιλίαρχο. Μαζί με τον Κολοκοτρώνη, στα χρόνια της Αντιβασιλείας, ρίχτηκε στη φυλακή. Ο Όθωνας τον έκανε υποστράτηγο κι αργότερα αντιστράτηγο και υπασπιστή του. Το 1844 αναδείχτηκε Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Κωλέττη, το 1847-1848 πρωθυπουργός και το 1849 Υπουργός των Στρατιωτικών πάλι. Είναι ένας από τους τρεις καλύτερους πολεμιστές του 1821 μαζί με τον Κολοκοτρώνη και τον Ανδρούτσο.

Γιώργος Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γιώργος Τζαβέλας ήταν αδελφός του Κίτσου Τζαβέλα. Πήρε μέρος σε πάρα πολλές μάχες και τραυματίστηκε στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου. Στην έξοδο των Μεσολογγιτών σώθηκε μαζί με τον αδελφό του Κίτσο. Σκοτώθηκε όμως στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ακρόπολη, το 1827.

Νικόλαος Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Νικόλαος Τζαβέλας (1881-1921) πήρε μέρος στον πόλεμο του 1897 ως αξιωματικός, επίσης στο Μακεδονικό Αγώνα, στους βαλκανικούς πολέμους και στη Μ. Ασία, όπου και σκοτώθηκε με το βαθμό του ταγματάρχη στη μάχη του Καλέ-Γκρότο το 1921.

Κώστας Τζαβέλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Κώστας Τζαβέλας ήταν ίλαρχος κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Διακρίθηκε σε 11 νικηφόρες μάχες και έπεσε στις 2 Δεκέμβρη 1940, στη μάχη της Πρεμετής.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ. ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ-ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ (1837) ΩΣ ΤΟ 1970. National Documentation Centre. http://dx.doi.org/10.12681/eadd/0429. 
  2. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 57, λήμμα Τζαβέλας (Ζυγούρης). Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 57, λήμμα Τζαβέλας (Ζυγούρης).