Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση26  Ιουλίου 1933
Καβάλα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
δεδομένα

Ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ (Καβάλα, 1933 - 2017) ήταν συλλέκτης και συγγραφέας[1].

Γεννήθηκε στην Καβάλα στις 28 Ιουλίου 1933. Γονείς του ήταν οι Βίκτωρ Ρουδομέτωφ, τοπογράφος μηχανικός, εμιγκρέδες ρωσικής καταγωγής, και Αγγέλα Νισήμ[2]. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Καβάλα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο, και συνέχισε για ένα διάστημα τις σπουδές του στην τότε Δυτική Γερμανία. Το 1957, λόγω της κατάστασης της υγείας του πατέρα του Βίκτωρα, ο οποίος είχε εγκεφαλικό επεισόδιο που τον άφησε παράλυτο, αναγκαστικά διέκοψε τις σπουδές του και επέστρεψε στην Καβάλα όπου και δραστηριοποιήθηκε στον κατασκευαστικό τομέα. Ίδρυσε και διεύθυνε μέχρι το 1982 την Ανώνυμη Τεχνική Εταιρεία ΡΟΥΔΟΜΕΤΩΦ Α.Ε. Ως εργολάβος οικοδομών, έχτισε πολυκατοικίες στην πόλη της Καβάλας, τη Νέα Ηρακλείτσα και τη Νέα Πέραμο. Μετά το τέλος της οικοδομικής του δραστηριότητας διεύθυνε για πολλά χρόνια την εταιρεία εισαγωγής και διάθεσης χρωμάτων ζωγραφικής “Ρουδομέτωφ – Art & Color”.

Ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ υπήρξε για πολλά χρόνια ενεργό μέλος στο Ρόταρυ, συνιδρυτής και Πρόεδρος του Ομίλου Δυτικής Καβάλας, Paul Harris Fellow και Βοηθός Κυβερνήτης της 248ης περιφέρειας του Rotary International. Τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και μέσω του Ρόταρυ[3] και συναφών φορέων εκτέλεσε εκτεταμένο φιλανθρωπικό έργο, όπως π.χ. η αποστολή υλικού στην ελληνική κοινότητα της Βορείου Ηπείρου στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αλλά και η στήριξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Διετέλεσε επίσης για πολλές δεκαετίες φανατικός συλλέκτης πετρωμάτων, γραμματοσήμων, νομισμάτων, βιβλίων, χαρτών, καρτ ποστάλ, CDs & DVDs. Οι πρώτοι φάκελοι με αρχειακό υλικό έχουν χρονολογία συλλογής 1959, ενώ από το 1965 άρχισε η συστηματική εργασία περισυλλογής και διάσωσης ιστορικών τεκμηρίων της περιοχής.

Με τη συνταξιοδότηση του το 1997, αποφάσισε να ιδρύσει το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας (ΙΛΑΚ)[4] ως αστική εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Διετέλεσε Πρόεδρος του ΙΛΑΚ ως το θάνατο του στις 27 Οκτωβρίου 2017. Πριν αλλά και μετά την ίδρυση του ΙΛΑΚ ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ συνέλεξε, ταξινόμησε και αξιολόγησε ένα τεράστιο όγκο αρχείων (έγγραφα, ηχητικά ντοκουμέντα, έντυπα, φωτογραφίες, χάρτες κ.λπ.), που αφορούν το ιστορικό γίγνεσθαι της Καβάλας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Έλαβε μέρος ως εισηγητής σε πολλά Ελληνικά και διεθνή συνέδρια όπου και παρουσίασε πηγές και στοιχεία της τοπικής ιστορίας της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με επίκεντρο τις πόλεις Δράμα, Καβάλα και Ξάνθη. Επί του παρόντος δεν υπάρχει διαθέσιμη η πλήρης και ολοκληρωμένη εργογραφία του, αλλά τα σημαντικότερα έργα παρουσιάζονται πιο κάτω.

Εργογραφία και λοιπές δράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τη δεκαετία του ’80 ξεκίνησε το συγγραφικό του έργο με δημοσιεύσεις σε πρακτικά συνεδρίων. Η πρώτη του συγγραφική παρουσία με τη μορφή βιβλίου γίνεται το 1991 με την έκδοση του βιβλίου του για τα τοπικά νομίσματα της ύστερης Οθωμανικής περιόδου[5]. Πρόκειται για βιβλίο που πραγματεύεται την έκδοση από τις Ελληνορθόδοξες κοινότητες της ύστερης Οθωμανικής περιόδου κερμάτων και χαρτονομισμάτων μικρής αξίας. Αυτά κυκλοφορούσαν μέσω των εκκλησιών τους και χρησίμευαν ως μέσο συναλλαγής στα όρια της κοινότητας τη χρονική από τα 1880 έως τα 1910. Παρατίθεται μεγάλος αριθμός φωτογραφιών των νομισμάτων αυτών καθώς και ολόκληρο το ιστορικό των Ελληνορθόδοξων Κοινοτήτων που τα εξέδωσαν στην περιοχή της Ανατ. Μακεδονίας.

Μέσω του ΙΛΑΚ, ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ εξέδωσε μεταξύ του 1997 και του 2017, μια σειρά από συγγράμματα, αλλά και πρακτικά συνεδρίων, και άλλα έργα. Ένα από τα πρώτα έργα που δημοσιεύονται από το ΙΛΑΚ αφορά τον Κώδικα της Δημογεροντίας της Καβάλας των ετών 1895-1908[6]. Στο βιβλίο παρατίθεται ολόκληρος ο ανέκδοτος Κώδικας, ο οποίος περιέχει όλα τα πρακτικά των συνεδριάσεων και των αποφάσεων της Δημογεροντίας της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Καβάλας από το έτος 1895 μέχρι τα 1908 και αποτελεί ανεκτίμητη ιστορική πηγή. Προτάσσεται εισαγωγή και εξαιρετικά ενημερωτικός σχολιασμός του βίου και των δραστηριοτήτων των Ελλήνων της Μακεδονίας στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Επίσης, ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ επιμελήθηκε και εξέδωσε μέσω του ΙΛΑΚ το 2016 τον Κώδικα της Δημογεροντίας του χωριού Άνω Θεολόγου της Θάσου των ετών 1902 - 1914[7]. Ο κώδικας περιέχει τις αναφορές και απαντήσεις των κοινοτικών Αρχών προς την τουρκική διοίκηση έως την απελευθέρωση του νησιού στα 1912. Ο Κώδικας συνεχίζει με την αλληλογραφία προς τις ελληνικές Αρχές, μέχρι το Φεβρουάριο του έτους 1914. Η μελέτη των περιόδων αυτών μας δίδει ολοκληρωμένη την αλληλογραφία και τα θέματα που απασχολούσαν την κοινότητα στις αναφερόμενες περιόδους[8].

Ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει στα τρία συνέδρια Βαλκανικής και τοπικής ιστορίας τα οποία οργάνωσε μέσα από το ΙΛΑΚ (2001, 2005 και 2010). Ιστορικά Συνέδρια στην Καβάλα ξεκίνησαν να διοργανώνονται από το 1977, με το πρώτο υπό την αιγίδα του Μακαριστού Μητροπολίτη Καβάλας Προκόπιου, και το 1985 έγινε το δεύτερο υπό την αιγίδα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Το τρίτο συνέδριο έγινε το 1989 από τον δήμο Καβάλας και συνέχεια τη διοργάνωση αυτών των συνεδρίων ανέλαβε ο Νικόλαος Ρουδομέτωφ. Διοργάνωσε τρία συνέδρια το 2001, το 2005 και το 2010 και τα ονόμασε Διεθνούς, Τοπικής και Βαλκανικής Ιστορίας[9].

Ο ίδιος προσωπικά επιμελήθηκε τη δημοσίευση των πρακτικών των συνεδρίων, τα οποία είναι διαθέσιμα μέσω του ΙΛΑΚ. Εξ αυτών τα πρακτικά του Α΄ συνεδρίου του 2001 αποτελούνται από 2 τόμους, με 518 και 460 σελ. αντίστοιχα[10]. Μεταξύ των συγγραφέων περιλαμβάνονται οι Στράτης Παπαδόπουλος, Αικατερίνη Περιστέρη, Ανδρέας Ν. Μιχαλόπουλος, Βασιλική Πουλιούδη, Jelena Novaković, Κώστας Μουστάκας, Γιώργος Κουτζακιώτης, Florin Marinescu, Γεώργιος Κ. Παπάζογλου, Δημήτριος Στρατής, Κωνσταντίνος Ι. Χιόνης, Ιωάννα Κ. Χιόνη, Βερονίκη Δαλακούρα, Ιωάννης Α. Σκούρτης, Ιάκωβος Ζ. Ακτσόγλου, Πέτρος Γεωργαντζής, Διονύσης Γ. Μαυρόγιαννης, κ.ά.

Τα πρακτικά του Β΄ διεθνούς συνεδρίου Βαλκανικών Ιστορικών Σπουδών, το οποίο έλαβε χώρα στην Καβάλα 15-18 Σεπτεμβρίου 2005, τιτλοφορούνται «Η Καβάλα και τα Βαλκάνια. Η Καβάλα και το Αιγαίο» και αποτελούνται από 3 τόμους (488 σελ. ο Α΄ Τόμος, 480 σελ. ο Β΄ Τόμος και 606 σελ. ο Γ΄ Τόμος). Τα πρακτικά αυτά κυκλοφόρησαν από το ΙΛΑΚ το 2007. Μεταξύ των εισηγητών του συνεδρίου και των συγγραφέων περιλαμβάνονται οι Heinz A. Richter, Φάνης Μαλκίδης, π. Δημήτριος Στρατής, Νικήτας Αναστάσιος, Μανώλης Βαρβούνης, Χριστίνα Βαμβούρη Δημάκη, Σεβαστή Χαβιάρα - Καραχάλιου, Νικόλαος Δημ. Σιώκης, Αργυρόπουλος Παναγιώτης, Dragica Jankovic - Mougrakis, Βασίλειος Μουγκράκης, Κομνηνός Γ. Απότας, Γεωργία Χιόνη, Νικόλαος Αν. Μιχαλόπουλος, Ιωάννα Κ. Χιόνη, Κυριακή Δουκέλλη, Χάιδω Κουκούλη - Χρυσανθάκη, Γ. Καραδέδος, κ.ά[11].

Το 2010 έγινε το Γ΄ Συνέδριο, του οποίου τα πρακτικά, λόγω των οικονομικών δυσκολιών αναφορικά με την εύρεση πόρων για την έκδοση τους, δημοσιεύθηκαν σε ηλεκτρονική μορφή και βρίσκονται αναρτημένα ελεύθερα στο διαδίκτυο[12].

Στο συνέδριο απεύθυνε χαιρετισμό ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος LINK]. Στο συνέδριο και στα πρακτικά που δημοσιεύθηκαν μετά περιλάμβάνονται, μεταξύ άλλων, εργασίες των Αναστασίου Μάνθου, Θεοφάνη Μαλκίδη, Μανώλη Βαρβούνη, Βλάση Βλασίδη, Νικολάου Μιχαλόπουλου, Κωνσταντίνου Χιόνη, Γεωργίου Χατζόπουλου, Χάϊδως Κουκούλη - Χρυσανθάκη, Στάθη Ν. Κεκρίδη, Βασίλη Ριτζαλέου, Κομνηνού Απότα, Νικολάου Τσουμπάκη, Αfrim Ηoti, Damianos Komatas, Jovanka Djordjevic Jovanovic, κ.ά.

Συνολικά, στα πρακτικά και των τριών αυτών συνεδρίων αυτών δημοσιεύσει εργασίες τους δεκάδες Έλληνες και ξένοι πανεπιστημιακοί και ερευνητές από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους (ιστορικοί, αρχαιολόγοι, φιλόλογοι, κ.ά).

Επίσης ο Νικόλαος Β. Ρουδομέτωφ εκτέλεσε τη συλλογή των πηγών που συμπεριλήφθηκαν στο τετράτομο έργο του «Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής», το οποίο εκδόθηκε οποίο το ΙΛΑΚ μεταξύ του 2007 και 2016 και αποτελεί σημαντική πηγή για την τοπική ιστορία του 20ου αιώνα. Συνολικά οι τέσσερις τόμοι είναι άνω των 1200 σελίδων, και είναι οργανωμένοι κατά θεματικές ενότητες που παρουσιάζουν αρχειακό και λοιπό υλικό από την περίοδο 1916-1918, χρονογραφώντας την ιστορία της Ανατολικής Μακεδονίας υπό Βουλγαρικό ζυγό, και τα δεινά του ντόπιου Ελληνικού πληθυσμού. Ο πρώτος τόμος πραγματεύεται τα συμβάντα της περιοχής Καβάλας, Χρυσούπολης (Σαρί - Σαμπάν) και Ελευθερούπολης (Πράβι)[13], ενώ ο δεύτερος τόμος είναι αφιερωμένος στη Δράμα και την περιοχή της[14]. Ο τρίτος τόμος καλύπτει τις Σέρρες και τα κεφαλοχώρια της περιοχής, Σιδηρόκαστρο, Ν. Ζίχνη και Ιερά Μονή Εικοσιφοίνισσας[15]. Ο τέταρτος τόμος είναι αφιερωμένος στην περιγραφή της εμπειρίας της καταναγκαστικής εργασίας των Ελλήνων στη Βουλγαρία κατά την περίοδο αυτή, και φέρει το όνομα («Ντουρντουβάκια») το οποίο χρησιμοποιείτο για τους εκτοπισθέντες[16]. Επιπλέον αυτού του έργου ο Νικόλαος Ρουδομέτωφ ανέλαβε την επιμέλεια της μετάφρασης από τα Τουρκικά και της κυκλοφορίας στα ελληνικά των απομνημονευμάτων του τελευταίου Οθωμανού διοικητή της περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας, Ταχσίν Ουζέρ, 1899 - 1912[17].

Μετά την οικονομική κρίση της Ελλάδας του 2010, και δεδομένης της σημαντικής μείωσης της δυνατότητας να υφίσταται οικονομικοί πόροι για τη χρηματοδότηση εκδόσεων, ο Νικόλαος Ρουδομέτωφ εξέδωσε σειρά αναστατικών εκδόσεων από πηγές της τοπικής ιστορίας. Αυτή η σειρά εκδόσεων, υπό τον τίτλο «Ιστορίοις Αειφόρος Έρευνα» αφορούσε την επανακυκλοφορία 10 σπανίων εκδόσεων της περιοχής Αν. Μακεδονίας & Θράκης τις οποίες και επιμελήθηκε ο ίδιος. Τα βιβλία αυτά αναφέρονται σε τοπικά γεγονότα του 20ου αιώνα και δημοσιεύθηκαν ελεύθερα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή μορφή μόνο[18].

Ιδιαιτέρως πρέπει να αναφερθεί η συνεργασία του ΙΛΑΚ με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια (ΑΠΘ, ΔΠΘ, Πανεπιστήμιο Κύπρου κα.) και ιδρύματα. Τα συνέδρια του 2001 και 2004 διοργανώθηκαν σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ) και αυτό του 2010 με τη συνεργασία του Πανεπιστημίου Κύπρου και του ΔΠΘ.

Επιπλέον αυτών, από το ΙΛΑΚ δημοσιεύτηκαν σημαντικές εργασίες συγγραφέων για την τοπική ιστορία της πόλης της Καβάλας και της περιοχής της Μακεδονίας. Σε αυτές ανήκουν

  • Το βιβλίο της αείμνηστης καθηγήτριας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Αιμιλίας Στεφανίδου για το λιμάνι και την πόλη της Καβάλας κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1391-1912)[19],
  • Ένας κατάλογος των ελληνικών εκδόσεων των πόλεων της Μακεδονίας (εκτός Θεσσαλονίκης) επί Τουρκοκρατίας (1769-1913) που επιμελήθηκε ο αείμνηστος Ντίνος Χριστιανόπουλος[20]
  • Η εργασία του ερευνητή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Γεώργιου Κοτζακιώτη για τις προξενικές εκθέσεις του Κ. Βουλγαρίδη προς το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, κατά την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913[21].

Ο Νικόλαος B. Ρουδομέτωφ ενδιαφέρονταν πολύ για τις βιογραφικές εμπειρίες κατοίκων της περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και συνέβαλε με τον τρόπο αυτό στη διάσωση συγκεκριμένων έργων που μιλάνε σε πρώτο πρόσωπο για γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή του Νομού Καβάλας κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Δημοσιευμένα έργα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία αποτελούν:

  • Οι αυτοβιογραφικές εμπειρίες του Ζήση Μπρουκάκη από την περίοδο της μετεγκατάστασης των προσφύγων στην περιοχή της Καβάλας[22] και αυτές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου,
  • Η αυτοβιογραφική περιγραφή του Παναγιώτη Αμπεριάδη αναφορικά την εγκατάσταση των προσφύγων στα ορεινά του Νομού Καβάλας[23], 
  • Οι αυτοβιογραφικές εμπειρίες του Χρ. Στυλιανίδη για τους Πόντιους πρόσφυγες της περιοχής[24], 
  • Οι αναμνήσεις του Μαργαρίτη Γεωργιάδη από την εμπειρία του ως πολιτικός κρατούμενος στον Αι Στράτη και τη Μακρόνησο μεταξύ του 1947 και 1950[25].

Το προαναφερθέν έργο τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και μέσω του ΙΛΑΚ, έχει γίνει αντικείμενο δημόσιου επαίνου. Ο Δήμος Καβάλας τον τίμησε μετά θάνατο του (24/11/2017), με ένα συνέδριο τοπικής ιστορίας[νεκρός σύνδεσμος] με θέμα την Καβάλα από το 1835 (έτος σύστασης του ελληνικού προξενικού γραφείου) ως και το 1918 (έτος λήξης της Β' Βουλγαρικής κατοχής), ενώ σχετικοί έπαινοι είχαν δοθεί επίσης από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και άλλους φορείς. Ο Νικόλαος B. Ρουδομέτωφ επίσης συμμετείχε στην εκπομπή «Μνήμες χαράς» της Δημόσιας Τηλεόρασης ΕΡΤ2, σε επεισόδιο, που αναφέρεται στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, μιλώντας για τα 100 χρόνια από της απελευθέρωση της Καβάλας, 1913 - 2013. Είχε επίσης μεγάλη δημόσια παρουσία στην πνευματική ζωή της Καβάλας, βλ. τα σχετικά βίντεο[26] με παρουσιάσεις του που είναι αναρτημένα διαδικτυακά.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας». 
  2. ↑ «Πληροφορίες για τους Ρώσους εμιγκρέδες της Καβάλας και την οικογένεια Ρουδομέτωφ παρατίθενται στο βιβλίο του Νικολάου Ρουδομέτωφ, Οι Ρώσοι Εμιγκρέδες της Καβάλας (Καβάλα, ΙΛΑΚ)». 
  3. ↑ «Ο Νικόλαος Ρουδομέτωφ βραβεύτηκε από το Ελληνικό Ρόταρυ». [νεκρός σύνδεσμος]
  4. ↑ [www.ilak,org «Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας»] Check |url= value (βοήθεια). 
  5. ↑ «Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας». 
  6. ↑ «βιβλιοnet». 
  7. ↑ «ΕΡΤ». [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «Εκδόσεις, Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας». 
  9. ↑ «KavalaPost». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Δεκεμβρίου 2017. 
  10. ↑ «Βιβλιοπωλείο Λεμόνι». 
  11. ↑ «βιβλιοnet». 
  12. ↑ «Εκδόσεις ΙΛΑΚ». 
  13. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος (2007). Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής. Ανατολική Μακεδονία 1916 - 18, Τόμος 1ος Καβάλα - Χρυσούπολη (Σαρί - Σαμπάν) - Ελευθερούπολη (Πράβι), ΙΛΑΚ, 2007, 490 σελ. Καβάλα. σελ. 1-490. 
  14. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος (2008). Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής. Ανατολική Μακεδονία 1916 - 18, Τόμος 2ος Η Δράμα και η Περιοχή της Καβάλα, ΙΛΑΚ, 2008, 276 σελ. Καβάλα. σελ. 1-276. 
  15. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος (2008). Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής. Ανατολική Μακεδονία 1916 - 18, Τόμος 3ος Σέρρες και Κεφαλοχώρια, Σιδηρόκαστρο, Ν. Ζίχνη, Ιερά Μονή Εικοσιφοίνισσας, ΙΛΑΚ, σελ. 546. Καβάλα. σελ. 1-546. 
  16. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος (2016). Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής. Ανατολική Μακεδονία 1916 - 18, Τόμος 4ος Ντουρντουβάκια: Η καταναγκαστική εργασία των υπόδουλων Ελλήνων στα κάτεργα της Βουλγαρίας, ΙΛΑΚ, σελ. 340. Καβάλα. σελ. 1-340. 
  17. ↑ Ρουδομέτωφ, Νικόλαος (2007). Η Τελευταία Οθωμανική Διοίκηση της Μακεδονίας, μέσα από το Ημερολόγιο και το Αρχείο του Τούρκου Αξιωματικού Ταχσίν Ουζέρ, 1899 – 1912, ΙΛΑΚ, 420 σελ. Καβάλα. σελ. 1-420. 
  18. ↑ «Αναστατικές Εκδόσεις ΙΛΑΚ». 
  19. ↑ Στεφανίδου, Αιμιλία (2007). Η Πόλη - Λιμάνι της Καβάλας κατά την Περίοδο της Τουρκοκρατίας. Πολεοδομική και Ιστορική Διερεύνηση, 1391 – 1912. Καβάλα. 
  20. ↑ Χριστιανόπουλος, Ντίνος (2000). Ελληνικές Εκδόσεις Μακεδονικών Πόλεων πλην Θεσσαλονίκης επί Τουρκοκρατίας, 1759 – 1913. Καβάλα. 
  21. ↑ Κουτζακιώτης, Γεώργιος (2013). Η Καβάλα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους: Οι μαρτυρίες των Προξενικών εκθέσεων του Κωνσταντίνου Βουλγαρίδη στα 1912-13. Καβάλα. 
  22. ↑ Μπρουκάκης, Ζήσης (2012). Παιδιά της Κατοχής και της Προσφυγιάς, Ανεξίτηλες Μνήμες της Ζωής μου. Καβάλα. 
  23. ↑ Αμπεριάδης, Παναγιώτης (2003). Μια Προσφυγική Οικογένεια στα Ορεινά της Καβάλας, 1922 - 1952. Καβάλα. 
  24. ↑ Στυλιανίδης, Χρήστος (2003). Να Κοιτάς το Φεγγάρι, Αληθινές Ιστορίες από τη Ζωή του Ποντιακού Ελληνισμού. Καβάλα. 
  25. ↑ Γεωργιάδης, Μαργαρίτης (2004). Στα Χρόνια της Συμφοράς. Αναμνήσεις από την Εξορία. Άι Στράτης - Μακρόνησος, 1947 - 1950. Καβάλα. 
  26. ↑ «YouTube - Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας». 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Νικόλαος_Β._Ρουδομέτωφ&oldid=9815943"