Ναός Αγίου Γεωργίου (Στάρο Ναγκορίτσινο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ναός Αγίου Γεωργίου (Στάρο Ναγκορίτσινο)

H Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι ορθόδοξη εκκλησία [1] στο χωριό Στάρο Ναγκορίτσινο, κοντά στο Κουμάνοβο στη Βόρεια Μακεδονία, που χτίστηκε από τον Σέρβο βασιλιά κατά τον Μεσαίωνα Στέφανο Μιλούτιν. Θεωρείται αριστούργημα του 14ου αιώνα της παλαιολόγειας εποχής και βασικό παράδειγμα χριστιανικής κληρονομιάς στην περιοχή αυτή.[2] Είναι σημαντικό τόσο για την αρχιτεκτονική του όσο και για τις τοιχογραφίες του.

Δωρητής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια επιγραφή πάνω από τη δυτική είσοδο της εκκλησίας αναφέρει τον Στέφανο Ούρος Β΄ Μιλούτιν (1253-1321) ως δωρητή του.[3] Το πορτρέτο του δωρητή στον βόρειο τοίχο δείχνει τον Μιλούτιν δίπλα στον πολιούχο Άγιο Γεώργιο και χαρακτηρίζεται από τη συμβολική ανταλλαγή δώρων: ο αυτοκράτορας παρουσιάζει ένα ομοίωμα της εκκλησίας, ενώ ο Άγιος Γεώργιος παραδίδει ένα ξίφος για τις στρατιωτικές υπηρεσίες του Στέφανου Μιλούτιν. Το τελευταίο αναφέρεται και στην επιγραφή που αναφέρεται στη νίκη επί των Τούρκων και ως εκ τούτου δίνει έναν υπαινιγμό για την οικοδόμηση του ναού το έτος 1312/13.[4]

Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο σταυροειδής ναός συμπληρώνεται από νάρθηκα, ενώ το βήμα και ο ναός χωρίζονται από πέτρινο τέμπλο. Το ιερό πλαισιώνεται από πρόθεση (βόρεια) και διακονικό (νότια). Ο κύριος τρούλος στηρίζεται σε οκταγωνικό τύμπανο, ενώ τα λοφία αποτελούν τη μετάβαση μεταξύ αυτών των δύο στοιχείων. Άλλοι τέσσερις μικρότεροι τρούλοι, ένας σε κάθε γωνία της εκκλησίας, προσθέτουν στη διακόσμηση. Ο εξωτερικός νάρθηκας είναι σε πολύ κακή κατάσταση, όπου παραμένουν μόνο τα κάτω τμήματα των τοίχων. Το στοιχείο αυτό προστέθηκε αργότερα, καθώς ο ναός πιθανότατα αποτελούσε τμήμα ενός επεκτεινόμενου μοναστηριού, το οποίο αντιμετώπιζε το πρόβλημα της έλλειψης χώρου. Ήδη όμως υπήρχε εσωτερικός νάρθηκας που χωρίζεται από δύο κίονες με χαμηλότερα τόξα από τα υπόλοιπα στο μνημείο και με διαφορετικό εικονογραφικό πρόγραμμα. [5]

Ένα εναλλασσόμενο σχέδιο κτιρίου παρατηρείται στην πρόσοψη από το ύψος των 5μ. Το κάτω μέρος αποτελείται από μεγάλους ψαμμίτες, ενώ το πάνω μέρος αποτελείται από εναλλασσόμενες σειρές πέτρας και τούβλου, που συγκρατούνται μεταξύ τους με κονίαμα. Τα στοιχεία από τούβλα χρησιμοποιούνται επίσης για την ανάδειξη κογχών και παραθύρων. Μια άλλη διαφορά φαίνεται από το σχήμα των οθονών. Αυτά στην κάτω ζώνη συμπληρώνονται από τόξο, ενώ αυτά στο πάνω μέρος έχουν υπέρθυρο. Αυτό υπογραμμίζει ότι ο ναός ανήκει σε δύο διαφορετικές οικοδομικές φάσεις.[6] Οι παλαιότερες κατασκευές χρονολογούνται στον 11ο αιώνα και, σύμφωνα με το μύθο, οικοδομήθηκαν από τον Ρωμανό Δ' Διογένη (βασίλεψε 1068-1071), [7] ενώ ο Στέφανος Μιλούτιν χρησιμοποίησε αυτή την κατασκευή για τη δωρεά του, προσθέτοντας μόνο το πάνω μέρος του ναού. Δεν είναι ακόμη σαφές πώς έμοιαζε το πρώτο κτίριο. Θα μπορούσε να είχε τρία κλίτη,[8] αλλά οι εκκλησίες με μιά μόνο αίθουσα και έναν κεντρικό τρούλο ήταν επίσης δημοφιλείς κατά τον 10ο έως τον 12ο αιώνα. [9] Ο Βούλγαρος αυτοκράτορας, Μιχαήλ Γ΄ Σισμάν, θάφτηκε στον τοίχο αυτού του ναού αφού πέθανε στη μάχη του Velbazhd, εναντίον του Σέρβου βασιλιά Στέφαν Ούρος Γ΄ Ντετσάνσκι το 1330.

Στη νοτιοδυτική γωνία εντοπίζονται θραύσματα σκάλας που θα μπορούσαν να οδηγούν σε άμβωνα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μιλούτιν, η είσοδος κλείστηκε από τούβλα και προστέθηκε σοβάς με τοιχογραφίες. Στη βόρεια και νότια πρόσοψη υπάρχουν υπολείμματα παραστάδων, που καταλήγουν σε ύψος 4,10μ. Ένα τμήμα πυλώνα βρέθηκε σε απόσταση 3,90 μέτρων στο νότιο τοίχο, υποθέτοντας στοές για τους δύο αυτούς τοίχους, σήμερα χαμένους. Φαίνεται ότι τα συντήρησε ο Στέφανος Μιλούτιν όπως φαίνονται στο ομοίωμα της εκκλησίας, που παρουσιάζεται στον άγιο Γεώργιο από τον βασιλιά. [10]

Τοιχογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια δεύτερη δωρητήρια επιγραφή στο νότιο τμήμα του δυτικού τοίχου του έσω νάρθηκα δίνει το έτος 1317/18 ως ημερομηνία ολοκλήρωσης των τοιχογραφιών επί επισκόπου Βενιαμίν του Ναγκορίτσινο.[11] Αλλά θα μπορούσαν να είχαν ξεκινήσει ένα χρόνο νωρίτερα, καθώς το κτίριο είναι αρκετά μεγάλο.[12] Οι ζωγράφοι του ήταν οι Μιχαήλ Αστραπάς και Ευτύχιος, οι οποίοι ηγήθηκαν του πιο παραγωγικού εργαστηρίου καλλιτεχνών της εποχής των Παλαιολόγων για τρεις δεκαετίες. Οι τοιχογραφίες του Στάρο Ναγκορίτσινο θεωρούνται το αριστούργημά τους. Δύο αφιερώματα του Μιχαήλ Αστραπά βρίσκονται - η μία σε ασπίδα αγίου πολεμιστή στον βόρειο τοίχο του ναού, η άλλη σε ενδύματα αγίου στον νοτιοδυτικό πυλώνα.[13]

Οι σκηνές είναι διατεταγμένες μέχρι και σε επτά λωρίδες που βρίσκονται η μία πάνω στην άλλη, οπότε αυτό το σχέδιο αντιπροσωπεύει μόνο το ναό. Η χαμηλότερη ζώνη χαρακτηρίζεται από γεωμετρικά σχέδια. Στη δεύτερη ζώνη διατάσσονται μορφές αγίων (πολεμιστές, μάρτυρες, μοναχοί, απόστολοι, ασκητές) όπως ο Παχώμιος, ο Κοσμάς ο Ιεροσολύμων και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Μόνο αυτή η ζώνη βρίσκεται και στον εσωτερικό νάρθηκα. Η επόμενη ζώνη αποτελείται από σκηνές από τη ζωή του αγίου Γεωργίου, ιδιαίτερα το βασανιστήριό του. Τα πάθη του Χριστού απεικονίζονται ένα επίπεδο πιο πάνω, πάνω από την εμφάνισή του μετά την ανάσταση, ακολουθούμενη από τα θαύματά του. Η τελευταία ζώνη, που εκτείνεται κυρίως σε αψίδες και καμάρες, ολοκληρώνεται στον κύκλο των μεγάλων εορτών όπως ο Ευαγγελισμός, η Γέννηση, η Βάπτιση, η Είσοδος στην Ιερουσαλήμ κ.ο.κ. Η αψίδα χωρίζεται σε έξι λωρίδες: γεωμετρικά σχέδια, πατέρες εκκλησιών, προτομές επισκόπων, κοινωνία των αποστόλων, προτομές επισκόπων και η ένθρονη Μαρία με το Χριστό παιδί στην αγκαλιά της, πλαισιωμένη από τους αγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Στους τοίχους της πρόθεσης διακρίνονται απόκρυφες σκηνές από τον βίο της Μαρίας, ενώ στο διακονικό του Αγίου Νικολάου. Το εικονογραφικό πρόγραμμα στον εσωτερικό νάρθηκα αποτελείται από το μηνολόγιο, κατάλογο Ημερών Μνήμης και θρησκευτικών εορτών. Πάνω από τη δυτική είσοδο απεικονίζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου.

Η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών είναι της Παλαιολόγειας Αναγέννησης, η οποία εμφανίστηκε τον 13ο αιώνα και χαρακτηρίζεται από την αναβίωση αρχαίων μορφών με εικονογραφικές καινοτομίες. Ένα χαρακτηριστικό είναι η επέκταση του χρωματικού φάσματος με πιο ζεστές αποχρώσεις όπως το κόκκινο και η χρήση του λευκού ως υπογραμμιστή για την αύξηση της διάστασης των ρούχων. Επιπλέον, ο αριθμός των κύκλων αυξάνεται, με αποτέλεσμα ταυτόχρονα τη σμίκρυνση των σχημάτων. Αυτό και οι χώροι με κακό φωτισμό είναι η αιτία για πιο κινούμενες σκηνές και εντονότερες χειρονομίες. Το στυλ όπως μόλις περιγράφηκε χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα στις εκκλησίες του βασιλιά Μιλουτίν. [14]

Η εκκλησία περιέχει μια σειρά από εικόνες αγίων και εορτών που παρουσιάζονται με τη σειρά με την οποία γιορτάζονται κατά τη διάρκεια του έτους, που είναι ένα από τα πρώιμα σερβικά ημερολόγια, ζωγραφισμένα κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του βασιλιά Στέφανου Μιλούτιν.[15]

Κατάσταση διατήρησης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι τοιχογραφίες είναι σε κακή κατάσταση, ιδιαίτερα αυτές στα πάνω μέρη και στους θόλους. Η βορειοδυτική παρουσιάζει στέρηση χρωστικών κυρίως. Το φθινόπωρο του 2011 εντοπίστηκε υγρασία στον κύριο θόλο, η οποία καταστρέφει τις τοιχογραφίες όλο και περισσότερο. Ένα έργο διατήρησης, που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποφασίστηκε το καλοκαίρι του 2013, αλλά δυστυχώς δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. [16] Δύο φοιτητές του Georg-August-University of Göttingen ξεκίνησαν το έργο "Macedonian Frescos 360 (Masco)" τον Απρίλιο του 2016. Στόχος του είναι να δείξει το πολιτιστικό αγαθό που κινδυνεύει, τραβώντας πανοραμικές φωτογραφίες 360 μοιρών του εσωτερικού παρέχοντας έτσι μια εικονική περιήγηση στην εκκλησία.[17][18]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Dimevski, Slavko (1989). Istorija na Makedonskata pravoslavna crkva. Makedonska knига. 
  2. ↑ Antonie Nikolovski; Dimitar Ḱornakov; Kosta Balabanov (1971). Spomenici na kulturata vo SR Makedonija. Misla. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  3. ↑ M. Georges Bošković:. Deux Églises de Milutin. Staro Nagoričino et Gračanica. In: L'Art Byzantin chez les Slaves. Les Balkans. Paris 1930, S. 195. 
  4. ↑ Elizabeta Dimitrova:. The Church of St. George at Staro Nagorichino. In: Seven mediaeval churches in the republic of Macedonia. Skopje 2014, S. 83-84. 92. 
  5. ↑ M. Georges Bošković:. Deux Églises de Milutin. Staro Nagoričino et Gračanica. In: L'Art Byzantin chez les Slaves. Les Balkans. Paris 1930, S. 203. 206. 
  6. ↑ M. Georges Bošković:. Deux Églises de Milutin. Staro Nagoričino et Gračanica. In: L'Art Byzantin chez les Slaves. Les Balkans. Paris 1930, S. 195-196. 203. 
  7. ↑ Macédoine Byzantine. Histoire de l'art macédonien du IXe au XIVe siècle. Paris 2006, S. 111.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  8. ↑ Deux Églises de Milutin. Staro Nagoričino et Gračanica. In: L'Art Byzantin chez les Slaves. Les Balkans. Paris 1930, S. 202.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  9. ↑ Vojislav Korać, Marica Šuput:. Byzanz. Architektur und Ornamentik. Düsseldorf 2000, S. 131. 
  10. ↑ Deux Églises de Milutin. Staro Nagoričino et Gračanica. In: L'Art Byzantin chez les Slaves. Les Balkans. Paris 1930, S. 196-198.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  11. ↑ The Church of St. George at Staro Nagorichino. In: Seven mediaeval churches in the republic of Macedonia. Skopje 2014, S. 84.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  12. ↑ Todić 1999, p. 320.  Missing or empty |title= (βοήθεια)
  13. ↑ The Church of St. George at Staro Nagorichino. In: Seven mediaeval churches in the republic of Macedonia. Skopje 2014, S. 82. 86-87.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  14. ↑ Dušan Tasić:. Byzantine Painting in Serbia and Macedonia. Beograd 1967, S. XXI-XXII. 
  15. ↑ Starodubcev, Tatjana A. "A STUDY ON SERBIAN MEDIEVAL PAINTED CALENDARS AND THEIR WRITTEN SOURCES. THE EXAMPLE OF THE MONTH OF SEPTEMBER". Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti. 45: 72. 
  16. ↑ Pance Velkov:. The Concept of Authenticity in Byzantine Churches - The Case of Republic of Macedonia. In: Niš and Byzantium. Eleventh Symposium. Nr. 11, 2013, S. 491-492. 
  17. ↑ Macedonian Frescos 360 (Masco) Homepage of the Institute for Christian Archaeology and Byzantine History of Art at the Georg-August-University of Göttingen, 26 July 2016, retrieved 14 August 2016. 
  18. ↑ S. C. Kutsal – T. Ziegler, "Macedonian Frescos 360". An approach to investigate the connection between image and space and their meaning in churches,. AXIOS Student journal for Archaeology and History of Art 1, 2016, 209–225. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ναός_Αγίου_Γεωργίου_(Στάρο_Ναγκορίτσινο)&oldid=10510719"