Μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος
Η μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος (ΜΑΣ) είναι διαδικασία κατά την οποία τα σπερματοζωάρια συλλέγονται από τους όρχεις ενός ανθρώπινου πτώματος μετά τον εγκεφαλικό θάνατο. Υπήρξε σημαντική συζήτηση σχετικά με την ηθική και τη νομιμότητα της διαδικασίας, καθώς και σχετικά με τα νόμιμα δικαιώματα του παιδιού και του επιζώντος γονέα εάν οι γαμέτες χρησιμοποιούνται για γονιμοποίηση.[1]
Περιπτώσεις μεταθανάτιας σύλληψης έχουν συμβεί από τότε που επινοήθηκαν οι τεχνικές ανθρώπινης τεχνητής γονιμοποίησης, μέσω δωρεάς σπέρματος σε τράπεζα σπέρματος μετά το θάνατο του δότη. Ενώ έχουν διατυπωθεί θρησκευτικές αντιρρήσεις ακόμη και κάτω από αυτές τις συνθήκες, έχει προκύψει πολύ μεγαλύτερη μομφή σχετικά με την επεμβατική ανάκτηση από «φρέσκα» πτώματα ή ασθενείς είτε σε υποστήριξη ζωής είτε σε εμμένουσα φυτική κατάσταση, ιδιαίτερα όταν η διαδικασία πραγματοποιείται χωρίς ρητή συγκατάθεση του δότη.
Υποθέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη επιτυχής ανάκτηση σπέρματος από πτώμα αναφέρθηκε το 1980, σε μια υπόθεση που αφορούσε έναν 30χρονο άνδρα που έπεσε εγκεφαλικά νεκρός μετά από τροχαίο ατύχημα και του οποίου η οικογένεια ζήτησε διατήρηση του σπέρματος.[2] Η πρώτη επιτυχής σύλληψη με τη χρήση σπερματοζωαρίων που ανακτήθηκαν μετά το θάνατο αναφέρθηκε το 1998, που οδήγησε σε επιτυχή γέννηση το επόμενο έτος.[3] Από το 1980, έχουν υποβληθεί ορισμένα αιτήματα για τη διαδικασία, με περίπου το ένα τρίτο να εγκρίνεται και να εκτελείται.[1] Οι γαμέτες έχουν εξαχθεί με ποικίλους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης της επιδιδυμίδας, της άρδευσης ή της αναρρόφησης των σπερματικών αγγείων και της ηλεκτροεκσπερμάτωσης του ορθού.[3] Δεδομένου ότι η διαδικασία εκτελείται σπάνια, οι μελέτες σχετικά με την αποτελεσματικότητα των διαφόρων μεθόδων έχουν αρκετά περιορισμένο πεδίο εφαρμογής.
Ενώ η ιατρική βιβλιογραφία συνιστά η εξαγωγή να γίνεται το αργότερο στις 24 ώρες μετά το θάνατο, το κινητικό σπέρμα μπορεί να ληφθεί με επιτυχία μέχρι και 36 ώρες μετά το θάνατο, γενικά ανεξάρτητα από την αιτία θανάτου ή τη μέθοδο εξαγωγής. Μέχρι αυτό το όριο, η διαδικασία έχει υψηλό ποσοστό επιτυχίας, με το σπέρμα να ανακτάται σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων και το κινητικό σπέρμα στο 80-90%.[4] Επί του παρόντος, υπάρχει ελάχιστο προηγούμενο για επιτυχή σπερματέγχυση με χρήση σπέρματος που συλλέγεται μετά από 36 ώρες. Ερευνώνται νέες τεχνολογίες που θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό μια πραγματικότητα ρουτίνας, δημιουργώντας με τη σειρά τους νέα ηθικά διλήμματα.[5]
Εάν το σπέρμα είναι βιώσιμο, η γονιμοποίηση επιτυγχάνεται γενικά μέσω ενδοκυτταροπλασματικής έγχυσης σπέρματος, μια μορφή εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το ποσοστό επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης παραμένει αμετάβλητο ανεξάρτητα από το αν το σπέρμα ανακτήθηκε από ζωντανό ή νεκρό δότη.[4]
Νομιμότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η νομιμότητα της μεταθανάτιας ανάκτησης σπέρματος ποικίλλει από δικαιοδοσία σε δικαιοδοσία. Γενικά, η νομοθεσία εμπίπτει σε ένα από τα τρία πεδία: πλήρη απαγόρευση, απαίτηση γραπτής συγκατάθεση από τον δότη ή σιωπηρή συγκατάθεση που λαμβάνεται από την οικογένεια.
Περιοχές με πλήρεις απαγορεύσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά την υπόθεση Παρπαλέ (Parpalaix) το 1984 στη Γαλλία, στην οποία η χήρα του αποθανόντος καρκινοπαθούς Αλαίν Παρπαλέ έλαβε άδεια από τα δικαστήρια για γονιμοποίηση με τα σπερματοζωάρια του συζύγου της μετά τον θάνατό του, το Centre d'Etude et de Conservation du Sperme Humain (Κέντρο Μελέτης και Διατήρηση Ανθρώπινου Σπέρματος) ζήτησε επιτυχώς στα δικαστήρια την πλήρη απαγόρευση της μεταθανάτιας γονιμοποίησης,[6] σύμφωνα με την απαγόρευση της εξωσωματικής γονιμοποίησης της χώρας για τις μετεμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Παρόμοια νομοθεσία υπάρχει στη Γερμανία, στη Σουηδία και στις αυστραλιανές πολιτείες Βικτώρια, Δυτική Αυστραλία[6], καθώς και στην Ταϊβάν.
Περιοχές που απαιτούν γραπτή συγκατάθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι κατευθυντήριες γραμμές που περιγράφουν τη νόμιμη χρήση γαμετών που εξήχθησαν μετά θάνατον στο Ηνωμένο Βασίλειο καθορίστηκαν στον νόμο περί γονιμοποίησης και εμβρυολογίας του ανθρώπου του 1990. Ο νόμος υπαγορεύει ότι η ρητή γραπτή συγκατάθεση του δότη πρέπει να παρέχεται στην Αρχή Ανθρώπινης Γονιμοποίησης και Εμβρυολογίας προκειμένου να πραγματοποιηθεί η εξαγωγή και η γονιμοποίηση.[7] Μετά την υπόθεση του 1997 Ρεγκίνα εναντίον Αρχή Ανθρώπινης Γονιμοποίησης και Εμβρυολογίας, οι όροι του Νόμου επεκτάθηκαν σε ασθενείς σε κώμα, και έτσι θεωρητικά θα μπορούσαν να απαγγελθούν κατηγορίες για επίθεση (αλλά σε αυτή την περίπτωση δεν έγιναν) εναντίον ιατρών για επίβλεψη ή εκτέλεση της διαδικασίας.[6]
Περιοχές που απαιτούν συναίνεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 2003, ο Γενικός Εισαγγελέας του Ισραήλ, Ελίακιμ Ρούμπινσταϊν, δημοσίευσε αρκετές κατευθυντήριες γραμμές που περιγράφουν τη νομική κατάσταση της μεταθανάτιας ανάκτησης σπέρματος με σκοπό τη μεταγενέστερη γονιμοποίηση από μια επιζούσα γυναίκα σύντροφο. Οι κατευθυντήριες γραμμές όριζαν αρχικά ότι μόνο τα αιτήματα ενός συντρόφου (παντρεμένου ή άλλου) του αποθανόντος θα τηρούνταν – τα αιτήματα άλλων μελών της οικογένειας του δότη θα απορρίπτονταν. Ενώ η εξαγωγή του σπέρματος ήταν εγγυημένη μετά από αίτημα του συντρόφου, η άδεια χρήσης του σπέρματος έπρεπε να καθορίζεται κατά περίπτωση, το δικαστήριο να αποφασίζει με βάση την επίδραση στις εικαζόμενες επιθυμίες του δότη και το αποτέλεσμα της η διαδικασία για την αξιοπρέπεια του δωρητή. Εάν μπορούσε να αποδειχθεί ότι ο αποθανών έκανε συγκεκριμένα βήματα προς την γονεϊκότητα (σιωπηρή συγκατάθεση), η χρήση του εξαγόμενου σπέρματος από τη γυναίκα σύντροφο θα επιτρεπόταν γενικά.[8]
Καμία νομοθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Βελγίου και των Ηνωμένων Πολιτειών,[6] δεν έχουν συγκεκριμένη νομοθεσία σχετικά με τα δικαιώματα των ανδρών στη δωρεά γαμετών μετά το θάνατό τους, αφήνοντας την απόφαση στα χέρια μεμονωμένων κλινικών και νοσοκομείων. Ως εκ τούτου, πολλά ιατρικά ιδρύματα σε τέτοιες χώρες θεσπίζουν εσωτερικές πολιτικές σχετικά με τις συνθήκες υπό τις οποίες θα πραγματοποιηθεί η διαδικασία.
Ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διάφορα ηθικά ζητήματα περιβάλλουν την εξαγωγή και χρήση γαμετών από πτώματα ή ασθενείς σε επίμονη βλαστική κατάσταση . Αυτά που συζητούνται συχνότερα αφορούν τη θρησκεία, τη συγκατάθεση και τα δικαιώματα του επιζώντος συντρόφου και του παιδιού εάν η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα τη γέννηση.
Ορισμένες μεγάλες θρησκείες απαγορεύουν τη μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος, συμπεριλαμβανομένου του Ρωμαιοκαθολικισμού[9] και του Ιουδαϊσμού.[10] Ο Ρωμαιοκαθολικισμός απαγορεύει τη διαδικασία για τους ίδιους λόγους όπως και η εξωσωματική γονιμοποίηση, δηλαδή τα δικαιώματα του αγέννητου. Τα ιουδαϊκά στενώματα βασίζονται στην χαλάχικη απαγόρευση της απόκτησης προσωπικού οφέλους από ένα πτώμα και στην περίπτωση εκείνων που βρίσκονται σε επίμονη κατάσταση φυτού, η κατηγοριοποίησή τους ως γκόσσες (άνθρωπος που πεθαίνει) απαγορεύει σε οποιονδήποτε να τα αγγίξει ή να τα μετακινήσει για οτιδήποτε δεν σχετίζεται με την άμεση φροντίδα τους.[10]
Η συναίνεση του δότη είναι ένα περαιτέρω ηθικό εμπόδιο. Ακόμη και σε δικαιοδοσίες όπου δεν απαιτείται ρητή ή σιωπηρή συγκατάθεση, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι κλινικοί ιατροί αρνήθηκαν να εκτελέσουν τη διαδικασία για αυτούς τους λόγους. Εάν δεν μπορεί να προσκομιστεί απόδειξη συγκατάθεσης από τον δότη, πρέπει να είναι εμφανής η σιωπηρή συγκατάθεση, συχνά με τη μορφή προηγούμενων ενεργειών, ώστε οι κλινικοί ιατροί να προχωρήσουν στην εξαγωγή. Η ανάκτηση σπέρματος πραγματοποιείται σπάνια εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο αποθανών αντιτάχθηκε σαφώς στη διαδικασία πριν από το θάνατό του.
Τέλος, εάν η διαδικασία γίνει και καταλήξει σε γέννα, υπάρχουν πολλά ζητήματα που αφορούν τα νόμιμα δικαιώματα του παιδιού και της μητέρας του. Επειδή η μεταθανάτια γονιμοποίηση μπορεί να πραγματοποιηθεί μήνες ή και χρόνια μετά το θάνατο του πατέρα, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι δύσκολο να αποδειχθεί η πατρότητα του παιδιού. Ως εκ τούτου, μπορεί να επηρεαστεί η κληρονομιά και ακόμη και τα νόμιμα δικαιώματα του παιδιού να παντρευτεί (λόγω της πιθανότητας συγγένειας μεταξύ συντρόφων). Για το λόγο αυτό, πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ και του Ηνωμένου Βασιλείου, επιβάλλουν έναν μέγιστο όρο για τη χρήση του εξαγόμενου σπέρματος, μετά τον οποίο ο πατέρας δεν θα αναγνωρίζεται νομικά στο πιστοποιητικό γέννησης του παιδιού.[6][8]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Orr, RD; Siegler, M (2002) Is posthumous semen retrieval ethically permissible? J Med Ethics 2002;28:299–302
- ↑ Rothman, CM (1980) "A method for obtaining viable sperm in the postmortem state." Fertil. Steril. 1980;34(5):512.
- ↑ 3,0 3,1 Strong, C; Gingrich, JR; Kutteh, WH (2000), "Ethics of sperm retrieval after death or persistent vegetative state," Human Reproduction 2000;15(4):739–745
- ↑ 4,0 4,1 Shefi S et al. (2006) "Posthumous sperm retrieval: Analysis of time interval to harvest sperm", Human Reproduction 2006;21(11):2890–2893
- ↑ «When is posthumous sperm retrieval ethically permissible and what are the ethical implications of conceiving a child this way? | Anorkey». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2013.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Bahadur, G (2002) "Death and conception", Human Reproduction Oct 2002;17(10):2769–2775
- ↑ Human Fertilisation and Embryology Act 1990 (c. 37), specifically Schedule 3, Paragraph 5
- ↑ 8,0 8,1 Landau, R (2004) "Posthumous sperm retrieval for the purpose of later insemination or IVF in Israel: an ethical and psychosocial critique", Human Reproduction 2004 19(9):1952–1956
- ↑ Instruction on respect for human life in its origin and on the dignity of procreation, Congregation for the Doctrine of the Faith, February 22, 1987. Retrieved June 28, 2007.
- ↑ 10,0 10,1 Grazi, R V; Wolowelsky J B. (1995) "The Use of Cryopreserved Sperm and Pre-embryos In Contemporary Jewish Law and Ethics", Assisted Reproductive Technology-Andrology, 8:53–61