Μετάσταση
| Μετάσταση | |
|---|---|
 Μεταστατικά οζίδια στην επιφάνεια ήπατος που έχουν προέλθει από καρκίνο του παγκρέατος | |
| Ειδικότητα | Ογκολογία  |
| Ταξινόμηση | |
| DiseasesDB | 28954 |
| MedlinePlus | 002260 |
Μετάσταση ή και δευτεροπαθής εντόπιση, ονομάζεται η απόσπαση καρκινογόνων κυττάρων από τον πρωτοπαθή καρκινικό όγκο και η μεταφορά τους κατά συνέχεια ιστού ή μέσω της λέμφου ή της αιματικής κυκλοφορίας σε άλλα μέρη του σώματος και η δημιουργία δευτερεύοντος όγκου (μεταστατικός όγκος).[2][3][4] Ο καρκινικός αυτός όγκος χαρακτηρίζει τον καρκίνο σταδίου IV.[3]
Μεγάλος αριθμός καρκινικών κυττάρων βρίσκεται κανονικά σε κυκλοφορία σε ασθενείς που έχουν καρκίνο. Ωστόσο, με βάση μελέτες μελανώματος σε ζωικά μοντέλα, λιγότερο από το 0,1% των καρκινικών κυττάρων κάνουν μεταστάσεις. Η ανάπτυξη των μεταστάσεων απαιτεί τα καρκινικά κύτταρα να εγκαταλείψουν την κύρια θέση τους, να κυκλοφορήσουν στην κυκλοφορία του αίματος, να υποστούν πίεση στα αιμοφόρα αγγεία, να εγκλιματιστούν σε νέο κυτταρικό περιβάλλον σε μια δευτερεύουσα τοποθεσία και να ξεφύγουν από τη θανατηφόρα μάχη με τα ανοσοκύτταρα.[5]
Ο μεταστατικός καρκίνος δεν προκαλεί πάντα συμπτώματα. Κι ενώ μπορεί να εξαπλωθεί σε σχεδόν οποιοδήποτε μέρος του σώματος, διαφορετικοί τύποι καρκίνου είναι πιο πιθανό να εξαπλωθούν σε ορισμένες περιοχές από τις άλλες. Οι πιο κοινές τοποθεσίες όπου ο καρκίνος εξαπλώνεται είναι τα οστά, το ήπαρ και οι πνεύμονες.[3]
Επί του παρόντος, οι μεταστάσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου για πάνω από το 90% των ασθενών με καρκίνο.[5] Υπάρχουν, ωστόσο, θεραπείες για τους περισσότερους τύπους μεταστατικού καρκίνου. Συχνά, ο στόχος της θεραπείας είναι ο έλεγχός του, σταματώντας ή επιβραδύνοντας την ανάπτυξή του. Μερικοί άνθρωποι μπορούν να ζήσουν για χρόνια εάν ο καρκίνος αυτός ελέγχεται καλά. Άλλες θεραπείες μπορεί να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής ανακουφίζοντας τα συμπτώματα. Γενικά, η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο του πρωτοπαθούς καρκίνου, από πού έχει εξαπλωθεί, από τις θεραπείες που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν και από τη γενική υγεία του ασθενούς.[3]
Κλινική εικόνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στους μεταστατικούς καρκίνους, αρχικά προσβάλλονται οι κοντινοί λεμφαδένες. Στη συνέχεια οι πνεύμονες, το ήπαρ, ο εγκέφαλος και τα οστά, που είναι οι πιο κοινές τοποθεσίες μετάστασης από συμπαγείς όγκους.[3]
- Στη μετάσταση των λεμφαδένων ένα κοινό σύμπτωμα είναι η λεμφαδενοπάθεια.
- Στις μεταστάσεις του πνεύμονα παρατηρούνται ο βήχας, η αιμόπτυση και η δύσπνοια.
- Στην ηπατική μετάσταση παρατηρούνται ηπατομεγαλία (διευρυμένο ήπαρ), ναυτία και ίκτερος.
- Στις μεταστάσεις των οστών παρατηρούνται ο πόνος στα οστά, και κατάγματα των προσβεβλημένων οστών.
- Στην εγκεφαλική μετάσταση παρατηρούνται νευρολογικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, επιληπτικές κρίσεις, και ίλιγγος.
Αν και ο προχωρημένος καρκίνος μπορεί να προκαλέσει πόνο, συχνά δεν είναι το πρώτο σύμπτωμα.
Παθοφυσιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έχουν προταθεί τρεις βασικές θεωρίες για την εξήγηση της μεταστατικής οδού του καρκίνου[6]:
- η υπόθεση της επιθηλιακής-μεσεγχυματικής μετάβασης (EMT) και της μεσεγχυματικής-επιθηλιακής μετάβασης (ΜΕΤ),
- η υπόθεση των καρκινικών βλαστοκυττάρων, και
- η υβριδική υπόθεση σύντηξης καρκινικών κυττάρων και μακροφάγων.
Διάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα κύτταρα σε έναν μεταστατικό όγκο μοιάζουν με αυτά του πρωτογενούς όγκου. Μόλις ο καρκινικός ιστός εξεταστεί στο μικροσκόπιο για τον προσδιορισμό του τύπου κυττάρου, συνήθως μπορεί να γίνει διάκριση εάν αυτός ο τύπος κυττάρου προέρχεται από τον πρωτογενή όγκο και είναι αποτέλεσμα μετάστασης. Για παράδειγμα, τα καρκινικά κύτταρα του μαστού φαίνονται τα ίδια είτε βρίσκονται στο στήθος είτε έχουν εξαπλωθεί σε άλλο μέρος του σώματος. Έτσι, εάν ένα δείγμα ιστού ληφθεί από έναν όγκο στον πνεύμονα, θα περιέχει κύτταρα που μοιάζουν με τα καρκινικά κύτταρα του μαστού, κι έτσι γίνεται ξεκάθαρο ότι ο όγκος του πμεύμονα είναι δευτερεύων όγκος. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο προσδιορισμός του πρωτογενούς όγκου μπορεί να είναι πολύ δύσκολος και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν διάφορες ανοσοενισχυτικές τεχνικές, όπως ανοσοϊστοχημεία, FISH (φθορίζων in situ υβριδισμός) και άλλες. Παρά τη χρήση τεχνικών, σε ορισμένες περιπτώσεις ο πρωτογενής όγκος παραμένει άγνωστος.
Οι μεταστατικοί καρκίνοι μπορεί να βρεθούν μαζί με τον πρωτογενή όγκο μήνες ή χρόνια αργότερα. Όταν ένας δευτερογενής όγκος βρίσκεται σε έναν ασθενή που έχει υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο στο παρελθόν, είναι συχνότερα μια μετάσταση παρά ένας δεύτερος πρωτογενής όγκος.
Η αρχική διάγνωση του μεταστατικού καρκίνου γίνεται συνήθως με βάση την ανίχνευση όγκων κατά την κλινική εξέταση ή με απεικόνιση, συχνά με φόντο αναγνωρισμένα αλλά μη ειδικά συμπτώματα.[7][8] Μόλις υποψιαστεί ή αποδειχθεί ο μεταστατικός καρκίνος, πραγματοποιούνται περαιτέρω εξετάσεις με σκοπό τον εντοπισμό μιας πρωτεύουσας θέσης (όπου είναι δυνατόν) και την κατανόηση της ιστολογικής φύσης και της έκτασης της νόσου.[9]
Η συναίνεση στη βιβλιογραφία είναι ότι εάν ο βασικός έλεγχος δεν αποκαλύψει έναν πρωτογενή όγκο, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται επιλεκτικά περαιτέρω εξετάσεις, καθοδηγούμενες από τα συμπτώματα των ασθενών και με σκοπό τον εντοπισμό των όγκων. Υπάρχουν κάποιες βασικές εξετάσεις που εφαρμόζονται στις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου άγνωστης πρωτογενούς προέλευσης (CUP). Αυτές οι εξετάσεις είναι[9]:
- Πλήρες ιστορικό και φυσική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της ορθικής και πυελικής εξέτασης
- Γενική εξέταση αίματος, ουρία + ηλεκτρολύτες + κρεατινίνη, LFTs (εξετάσεις ηπατικής λειτουργίας), Ca2 +, ανάλυση ούρων
- Επίπεδα ανοσοσφαιρίνης (απομονωμένες ή πολλαπλές λυτικές αλλοιώσεις οστών)
- Ενδοσκόπηση που κατευθύνεται από συμπτώματα
- Μαστογραφία (γυναίκες)
- Ακτινογραφία θώρακος και αξονική τομογραφία στήθους / κοιλίας / λεκάνης
- Εξετάσεις βιοχημικών δεικτών (PSA σε άντρες> 50 ετών, CA125 σε γυναίκες με περιτοναϊκή κακοήθεια ή ασκίτη, αFP + hCG (ενδιάμεση νεφρική νόσος, ηλικία <50 ετών)
- Βιοψία και τυπική ιστολογική εξέταση, συμπεριλαμβανομένης της «βασικής» ομάδας ανοσοϊστοχημείας (CK20, CK7) και άλλες ανοσοϊστοχημείες, ανάλογα με την περίπτωση.
Υπάρχουν ειδικές περιστάσεις όπου η εκτεταμένη διερεύνηση της μεταστατικής κακοήθειας δεν είναι κλινικά κατάλληλη, ειδικά όταν οι ασθενείς έχουν εξαιρετικά προχωρημένη νόσο ή / και όπου η αντικαρκινική θεραπεία είναι απίθανο να είναι ευεργετική. Για όλους τους άλλους ασθενείς, μια λογική προσέγγιση στην έρευνα που επιτυγχάνει οριστική διάγνωση στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα (δηλαδή με τις λιγότερο περιττές εξετάσεις) είναι ο τυπικός κλινικός στόχος.[9]
Μεταστάσεις στο ήπαρ.
Μετάστασεις στους πνεύμονες.
Μεταστάσεις από τους πνεύμονες στον εγκέφαλο.
Μεταστάσεις από τους πνεύμονες στο πάγκρεας.
Mark.png)
Θεραπεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η θεραπεία και η επιβίωση καθορίζονται, σε μεγάλο βαθμό, από το εάν ο καρκίνος παραμένει υπό έλεγχο ή εξαπλώνεται σε άλλες περιοχές του σώματος. Εάν ο καρκίνος κάνει μεταστάσεις σε άλλους ιστούς ή όργανα, συνήθως αυξάνει δραματικά η πιθανότητα θανάτου ενός ασθενούς. Μερικοί καρκίνοι - όπως ορισμένες μορφές λευχαιμίας, αιματολογικός καρκίνος ή κακοήθειες στον εγκέφαλο - μπορούν να οδηγήσουν σε θάνατο χωρίς να εξαπλωθούν καθόλου.
Όταν ο καρκίνος έχει κάνει μεταστάσεις, μπορεί να αντιμετωπιστεί με ακτινοχειρουργική, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, χειρουργική επέμβαση ή συνδυασμό αυτών των παρεμβάσεων (πολυτροπική θεραπεία). Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος του πρωτογενούς καρκίνου, το μέγεθος και η θέση των μεταστάσεων, η ηλικία του ασθενούς και η γενική υγεία, καθώς και οι τύποι θεραπειών που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν. Σε ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο άγνωστης πρωτογενούς προέλευσης, είναι συχνά ακόμη δυνατό να αντιμετωπιστεί η ασθένεια ακόμα και όταν ο πρωτογενής όγκος δεν μπορεί να εντοπιστεί.
Οι τρέχουσες θεραπείες σπάνια μπορούν να θεραπεύσουν τον μεταστατικό καρκίνο, αν και ορισμένοι όγκοι, όπως ο καρκίνος των όρχεων και ο καρκίνος του θυρεοειδούς, είναι συνήθως ιάσιμοι.
Η παρηγορητική αγωγή, η οποία στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με σοβαρή ασθένεια, έχει προταθεί ως μέρος του προγράμματος διαχείρισης των μεταστάσεων.[10]
Δες επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Metastasis: Image Details - NCI Visuals Online». visualsonline.cancer.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ «metastasis». www.cancer.gov (στα Αγγλικά). 2 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Metastatic Cancer: When Cancer Spreads - National Cancer Institute». www.cancer.gov (στα Αγγλικά). 12 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ «Metastasis: MedlinePlus Medical Encyclopedia». medlineplus.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ 5,0 5,1 Fares, Jawad; Fares, Mohamad Y.; Khachfe, Hussein H.; Salhab, Hamza A.; Fares, Youssef (2020-03-12). «Molecular principles of metastasis: a hallmark of cancer revisited» (στα αγγλικά). Signal Transduction and Targeted Therapy 5 (1): 1–17. doi:. ISSN 2059-3635. https://www.nature.com/articles/s41392-020-0134-x.
- ↑ Olteanu, Gheorghe-Emilian; Mihai, Ioana-Maria; Bojin, Florina; Gavriliuc, Oana; Paunescu, Virgil (2020-08-03). «The natural adaptive evolution of cancer: The metastatic ability of cancer cells» (στα αγγλικά). Bosnian Journal of Basic Medical Sciences 20 (3): 303–309. doi:. ISSN 1840-4812. https://www.bjbms.org/ojs/index.php/bjbms/article/view/4565.
- ↑ «Bone metastasis - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ «Metastatic Cancer: What Is Metastasis?». Cleveland Clinic. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Cancer (UK), National Collaborating Centre for (2010). Diagnosis. National Collaborating Centre for Cancer (UK).
- ↑ Irwin, Kelly E.; Greer, Joseph A.; Khatib, Jude; Temel, Jennifer S.; Pirl, William F. (2013-02-01). «Early palliative care and metastatic non-small cell lung cancer: Potential mechanisms of prolonged survival» (στα αγγλικά). Chronic Respiratory Disease 10 (1): 35–47. doi:. ISSN 1479-9731. https://doi.org/10.1177/1479972312471549.