Μαρία Γουδέλη

Μαρία Γουδέλη
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1906 Οδησσός
Θάνατος	1991 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Σπουδές	Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ωδείο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας

Βίος

Η Μαρία Εδελστάιν–Γουδέλη ήταν Ελληνίδα παιδαγωγός. Γεννήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας στα 1906 και ήταν η μεγαλύτερη από τις τρεις αδερφές της. Οι γονείς της χώρισαν όταν τα παιδιά ήταν μικρά, οπότε και βρέθηκαν στην Αίγυπτο. Η μητέρα της συνδέθηκε στενά με την πλούσια πνευματικά και πολιτιστικά ελληνική παροικία της Αιγύπτου. Οι τρεις αδελφές φοίτησαν στο ελληνικό σχολείο του Ζαγαζίκ, ενός χωριού έξω από το Κάιρο. Όταν η Μαρία έγινε 10 χρονών, μετακόμισαν στην Αλεξάνδρεια όπου είχε δάσκαλο τον Ιορδάνη Ιορδανίδη. Επειδή η μητέρα της ήταν δασκάλα ξένων γλωσσών, από πολύ νωρίς μιλούσε και έγραφε με μεγάλη ευχέρεια αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά και γερμανικά, ήξερε όμως αρκετά καλά και ρωσικά και αραβικά. Είχε πάντα εξαιρετική επίδοση στο σχολείο και ιδιαίτερα στα μαθηματικά.

Στην Αθήνα βρίσκεται, στα 1921, τελειώνοντας το Γυμνάσιο. Σπούδασε στο Διδασκαλείο την εποχή που διευθυντής ήταν ο Αλέξανδρος Δελμούζος που την ξεχώρισε για την επίδοση και την ευφυΐα της. Έτσι, το 1924 τη διορίζει δασκάλα στα πρότυπα σχολεία της Μαρασλείου. Στη Μαράσλειο γνωρίζει το Δημήτρη Γληνό Στη συνέχεια γράφεται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Φυσικών Επιστημών. Ο μαθηματικός Ν. Κισκύρας, θέλοντας να τιμήσει τη συμβολή της στη διδασκαλία των μαθηματικών, καθιέρωσε το 1992, στο διαγωνισμό για μαθητές της Μαθηματικής Εταιρείας, το «Βραβείο Μαρία Γουδέλη». Για πολλά χρόνια η Μαρία κάνει σπουδές μουσικής (πιάνο) στο Ωδείο Αθηνών, κάτι που όπως η ίδια ομολόγησε, στάθηκε καθοριστικό για τη δουλειά της στο σχολείο. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της στο Πανεπιστήμιο, πήρε και το Παιδαγωγικό Πτυχίο του Πανεπιστημίου με ειδικές εξετάσεις που είχαν δικαίωμα να πάρουν όλοι οι τελειόφοιτοι καθηγητικών σχολών. Την περίοδο 1927 έως 1930, για να είναι ενημερωμένη στα θέματα των σχολικών εορτών, στην ορθοφωνία, στην απαγγελία και έχοντας αγάπη αλλά και ταλέντο για το θέατρο, γράφεται και παρακολουθεί τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

Την εποχή της Διεύθυνσης της Μαρασλείου από τον Ν. Καραχρίστο, εκπονεί εργασίες γύρω από την ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία, που βρίσκονται όλες δημοσιευμένες στα βιβλία του Ν. Καραχρίστου. Το 1934 επρόκειτο να γίνουν στη Βαρκελώνη της Ισπανίας μαθήματα μετεκπαίδευσης δασκάλων από τη Μαρία Μοντεσσόρι. Η Μαρία Γουδέλη μεταβάινει για μετεκπάιδευση Όπως η ίδια ομολόγησε: «από τότε άλλαξε εντελώς ο προσανατολισμός μου στην εφαρμογή της δουλειάς μου». Έτσι, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, με τη βοήθεια του Δημήτρη Γληνού, ιδρύει το 1936 το πρώτο Μοντεσσοριανό νηπιαγωγείο στα Πρότυπα της Μαρασλείου, αφού προηγουμένως είχε μετατεθεί από το Δημοτικό Σχολείο με ειδικό νόμο.

Το παιδαγωγικό-εκπαιδευτικό της έργο

Την ίδια εκείνη χρονιά, το 1936, γνωρίζει το Σωτήρη Γουδέλη, τον οποίο παντρεύεται το 1942. Τότε η Μαρία προσανατολίζεται στη δημιουργία ενός ενιαίου σχολείου νηπιαγωγείου – δημοτικού θεωρώντας σημαντική την ενιαιοποίηση της εκπαίδευσης. Ζητάει λοιπόν από τον Ν. Καραχρίστο που τότε ήταν και πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Υπουργείου Παιδείας την άδεια για την ίδρυση Μοντεσσοριανού Δημοτικού στη Μαράσλειο. Η απάντηση ήταν ότι «θα γίνει διάσπασις εις την Εκπαίδευσιν» οπότε και παραιτείται στα 1945 από το Δημόσιο. Στα 1946-47 η Μαρία φεύγει μαζί με τον άνδρα της στη Γαλλία για παιδαγωγικές σπουδές στη Σορβόννη. Παρακολούθησε τότε πολλές ενδιαφέρουσες διαλέξεις και επισκέφθηκε πολλά σχολεία. Επιστρέφοντας από τη Γαλλία, οργανώνει και λειτουργεί για τρία χρόνια, το πρώτο ιδιωτικό Μοντεσσοριανό Νηπιαγωγείο στη Σχολή Αηδονοπούλου. Στα 1950, ιδρύει στο σπίτι της στην Αθήνα, στην οδό Δεινοκράτους, Μoντεσσοριανό Νηπιαγωγείο και ένα χρόνο αργότερα, δημιουργεί τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού για τα παιδιά που αποφοιτούσαν από το νηπιαγωγείο της. Ταξιδεύει στην Ολλανδία και φέρνει το αντίστοιχο υλικό, το οποίο πάντα συμπλήρωνε και εμπλούτιζε κατά τα συνεχή ταξίδια της. Παρακολουθώντας τις επιστημονικές εξελίξεις, ταξιδεύει συχνά στην Αγγλία, Γαλλία, Ελβετία, Ιταλία, Ολλανδία, κλπ. Στα ταξίδια της αυτά, συγκεντρώνει και υλικό. Έτσι, στα 1951, κατά την επίσκεψή της στο Μουσείο Ιστορίας του Παρισιού, εμπνέεται τους περίφημους ιστορικούς χάρτες, τα «ρολά» ιστορίας και θρησκευτικών. Συμμετέχει στο εξωτερικό σε πολλά συνέδρια, πότε σαν ακροάτρια και πότε σαν ομιλήτρια και συνεργάζεται με πολλά περιοδικά ελληνικά και ξένα, πάντα σε παιδαγωγικά θέματα. Κανένα νέο παιδαγωγικό ή ευρύτερα επιστημονικό ρεύμα δεν είναι άγνωστο γι’ αυτήν. Ενημερώνεται διαρκώς και με το οξύ κριτικό πνεύμα της αναγνωρίζει και διακρίνει τα καινούργια κάθε φορά στοιχεία με τα οποία πρέπει να εμπλουτίζει το υλικό της. Επί 50 ολόκληρα χρόνια οι κατακτήσεις της επιστήμης, η πρόοδος της κοινωνίας, τα νέα δεδομένα, συμπληρώνουν πάντα το υλικό πνευματικής ανάπτυξης στις τάξεις του σχολείου της. Εκτός από την εξαίρετη επιστημονική της συγκρότηση, διέθετε και το αξιοσημείωτο ταλέντο να υλοποιεί και να συγκεκριμενοποιεί σε απλή και κατανοητή μορφή και τις πιο δύσκολες έννοιες και γνώσεις. Πραγματικό άθλο, έργο ζωής, επίπονη δουλειά πολλών χρόνων, αποτελεί το τεράστιο σε όγκο και ποιότητα υλικό που κατασκεύασε η ίδια συμπληρώνοντας το υλικό της Μοντεσσόρι στα μαθηματικά, στο αισθητηριακό , στην ανάγνωση, στη γραφή στο Νηπιαγωγείο και ακόμη περισσότερο στο Δημοτικό, όπου σε όλα τα μαθήματα δημιούργησε το υλικό που υπαγόρευε η ελληνική πραγματικότητα, η ελληνική οικογένεια, η ελληνική παιδεία: Ιστορία, Θρησκευτικά, Γραμματική, Τεχνολογία, Συντακτικό, Φυσική Ιστορία, Γεωγραφία, Φυσική Πειραματική, Χημεία και Παιδική Λογοτεχνία. Παράλληλα, αλληλογραφεί συχνά με τη Μαρία Μοντεσσόρι, δίνει δημόσιες διαλέξεις σε Αθήνα και Κύπρο, δίνει μαθήματα στο σχολείο της στους γονείς των μαθητών της, δίνοντας μεγάλη σημασία στην ομαλή συνεργασία σπιτιού – σχολείου. Στη διάρκεια της κατοχής το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, κάλεσε τη Μαρία να διδάξει τις μαθήτριες του Τμήματος Παιδαγωγικών, οι οποίες αργότερα στάθηκαν ικανές να διευθύνουν τα τμήματα των Νηπιαγωγείων των ορφανοτροφείων του Συμβουλίου, για τα παιδιά που οι γονείς τους είχαν πεθάνει από το λιμό του φοβερού Χειμώνα του 1941 – 42. Μετά την απελευθέρωση, τον Ιανουάριο του 1964, ιδρύει με Σωτήρη Γουδέλη το σχολείο τους με την επωνυμία «Μοντεσσοριανή Σχολή Αθηνών, Μαρία Γουδέλη», που περιλαμβάνει Παιδικό Σταθμό, Νηπιαγωγείο και Δημοτικό, στο καινούργιο κτίριο στη Νέα Φιλοθέη, όπου λειτουργεί μέχρι σήμερα. Το σχολείο το σχεδίασε ο γνωστός αρχιτέκτων Δημήτρης Δοξιάδης, σύμφωνα με τις παιδαγωγικές αρχές που του υπέδειξε η Μαρία, χώρος ιδιαίτερα μελετημένος να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των παιδιών, που νοιώθουν ικανοποίηση, άνεση και χαρά μέσα σε αυτόν – ένα πραγματικό «σπίτι των παιδιών».

Το σχολείο αυτό στη δεκαετία του ‘70 μεσουρανεί. Είναι γνωστό στο εξωτερικό – αποτελεί δε το πρώτο μοντεσσοριανό Δημοτικό στην Ευρώπη. Κανένας ιδιώτης μέχρι τότε δεν έχει τολμήσει να ιδρύσει ένα δικό του Μοντεσσοριανό σχολείο. Υπήρχαν μόνο τα σχολεία της Μαρίας Μοντεσσόρι. Όπως προκύπτει από σειρά έγγραφων μαρτυριών και επιστολών αλλά και από προφορικές μαρτυρίες ξένων εκπαιδευτικών σταλμένων από το Υπουργείο Παιδείας της χώρας τους που επισκέπτονταν το σχολείο της, οι κριτικές είναι εξαιρετικές. Αλλά και στο εσωτερικό πολλές τάξεις μετεκπαιδευμένων δασκάλων, νηπιαγωγών, καθηγητών, επισκέπτονται κατά καιρούς το σχολείο της. Σε όλους μετά την επίσκεψη, η Μαρία επεξηγούσε τις βάσεις του συστήματος εργασίας, τη χρήση του υλικού, τη σημασία και την επίδρασή του στα παιδιά. Παρατηρητές, επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, όλοι διαπιστώνουν τη μοναδικότητα στη θεωρητική και πρακτική προσέγγιση του συστήματος Μοντεσσόρι και βεβαιώνουν ότι η εφαρμογή του στο σχολείο της Μαρίας ακολουθεί κατά βάση τις μοντεσσοριανές αρχές, αλλά αναμφισβήτητα φέρει τη δική της προσωπική σφραγίδα. Η Μαρία εμβάθυνε τις αρχές της Μοντεσσόρι και κατανόησε το πνεύμα της, εφαρμόζοντας τις βασικές αρχές της με τρόπο όμως δημιουργικό και συμπληρωματικό. Η προσέγγισή της σε θέματα μάθησης και εκπαίδευσης του παιδιού είναι διαλεκτική στη σύλληψή της, η δε ανάπτυξη της σκέψης και των ιδεών θυμίζει ερμηνείες σύγχρονων ψυχολόγων σχετικά με τις «εσωτερικευμένες θεωρίες για την προσωπικότητα», βάσει των οποίων τα άτομα ερμηνεύουν τις ιδέες και τη συμπεριφορά των άλλων. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε μία άλλη σημαντική πλευρά της προσωπικότητας της Μαρίας, ως παιδοψυχολόγου και τη μεγάλη σημασία που η ίδια έδινε στην προσέγγιση της γνώσης των παιδιών μέσα από τις δύο αυτές ιδιότητες, δηλαδή, της παιδαγωγού και της ψυχολόγου. Για τη Μαρία, οι τάξεις δεν πρέπει να είναι «στατικές» ούτε να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό υλικό, αλλά θα πρέπει πάντα αυτό να συμπληρώνεται, πράγμα το οποίο η ίδια εφάρμοσε την πράξη – με βάση τα νέα δεδομένα της επιστήμης και της κοινωνίας. Το υλικό της, μοναδικό σε καθαρότητα σύλληψης, πυκνότητα νοημάτων, γλαφυρότητα, ποιότητα, αισθητική, αποτελεί πολιτιστικό θησαυρό όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και όλης της ανθρωπότητας, το οποίο δεν πρέπει με κανένα τρόπο να μείνει αναξιοποίητο. Οι σύγχρονες γνώσεις για τον τρόπο που το ανθρώπινο μυαλό λειτουργεί, συλλαμβάνει τις έννοιες, άρα και πώς πρέπει να εκπαιδεύεται, επαληθεύουν κατηγορηματικά την ορθότητα της λειτουργίας του συστήματος εργασίας που η Μαρία εφάρμοζε στο σχολείο της εδώ και χρόνια.. Συνεχίστρια και δημιουργός της πρότασης Μοντεσσόρι, δεν υπάρχει άλλη παιδαγωγός μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφία που να έχει επεκτείνει και βελτιώσει το Μοντεσσοριανό σύστημα και μάλιστα απόλυτα επιτυχώς. Η μετεξέλιξη δε αυτή του Μοντεσσοριανού συστήματος ήταν αποτέλεσμα συστηματικής επιστημονικής παρατήρησης του παιδιού την ώρα που δούλευε. Η Μαρία υπήρξε πρόδρομος, γιατί προχώρησε και πέρα ακόμα από τα μηνύματα της εποχής της, την οποία καθώς θα τη μελετούμε, θα την ανακαλύπτουμε συνεχώς ακόμα και μετά από πολλά χρόνια. Δυστυχώς, η Μαρία αρρωσταίνει το 1981 από καρκίνο και αναγκάζεται το 1983 να διακόψει τη λειτουργία του σχολείου για ένα χρόνο. Έκτοτε λειτουργεί με άδεια παρέκκλισης από το Υπουργείο Παιδείας.

Συγγραφικό έργο

Το δημοσιευμένο συγγραφικό της έργο – υπάρχει και πολύ αδημοσίευτο- περιλαμβάνει τα παρακάτω βιβλία:

1. «Ψυχική υγιεινή του παιδιού: Θεωρία»

2. «Ψυχική υγιεινή του παιδιού: Πράξη» Τα δύο αυτά βιβλία αποτελούν μία ενότητα: στο πρώτο αναλύεται η θεωρία του συστήματος εργασίας στο σχολείο της (έχει μεταφραστεί και στα Ισπανικά) και το δεύτερο περιγράφει το Παιδαγωγικό Υλικό που χρησιμοποίησε σε έγχρωμες φωτογραφίες, πάντα στα χέρια των παιδιών την ώρα που εργάζονται και με επεξηγήσεις για τη μορφή, το μέγεθος, την ηλικία, το σκοπό του κάθε υλικού, τη χρήση του και την αναγκαιότητά του. Το πρώτο εκδίδεται για πρώτη φορά το 1946. Ακολουθεί το 1976 η δεύτερη έκδοσή του μαζί με την έκδοση και του δεύτερου βιβλίου της. Ο ποιητής Κώστας Βάρναλης, φίλος της οικογένειας και θαυμαστής της Μαρίας, όταν διάβασε το βιβλίο της αυτό, σχολίασε: «Ό,τι μυαλό και καρδιά είχε ο πατέρας και η μάνα της, το πήρε η Μαρία». Άλλα βιβλία της είναι:

3. «Σπίτι και σχολείο», με χαρακτήρα συμβουλευτικό για τους γονείς, που εκδίδεται το 1936.

4. «Το παιδί κι εμείς (Γύρω από το ίδιο θέμα)»

5. «Ζωγραφιές και τραγούδια», που περιέχει τραγούδια δικά της, καθώς και μεταφράσεις ξένων τραγουδιών.

6. «Τα τραγούδια του σχολείου μας»: 2 σειρές από 10 τραγούδια με στίχους της Μαρίας και μουσική Γ. Ζωγράφου και εικονογράφηση Ε. Μουρελου.

7. «Ζώα και φυτά σε στιχάκια της Μαρίας Γουδέλη»: 3 τόμοι εκ των οποίων έχει εκδοθεί μόνο ο πρώτος το 1982 με στίχους της Μαρίας και εικονογράφηση Καλλιόπης Κεφάλα.

Η Μαρία Γουδέλη έγραψε πλήθος ποιημάτων, που περιγράφουν με τρόπο διασκεδαστικό βασικά χαρακτηριστικά ζώων και φυτών, εμπλουτίζοντας με αυτό το υλικά τα μαθήματα ζωολογίας και Φυτολογίας. Ανέκδοτο όμως παραμένει και το πλούσιο υλικό πνευματικής ανάπτυξης του παιδιού που καλύπτει σχεδόν όλους τους γνωστικούς τομείς στο Νηπιαγωγείο και Δημοτικό. Επίσης έγραψε πλήθος ιστοριών για τα παιδιά του Νηπιαγωγείου σε έμμετρη μορφή, επίσης ανέκδοτο υλικό και αυτό. Σημαντική πλευρά της προσωπικότητας της Γουδέλη, αποτελεί αυτή της λογοτέχνιδας, ως ποιήτριας και συγγραφέως ιστοριών και θεατρικών έργων.

Πηγές

• Η σελίδα περιέχει κείμενο που διατέθηκε από την ιστοσελίδα montessoriani.gr της «Μοντεσσοριανής Σχολής Αθηνών Μαρία Γουδέλη». Το κείμενο διατέθηκε σύμφωνα τις άδειες χρήσης CC-BY-SA-3.0 και GFDL, όπως αναφέρεται στην σελίδα συζήτησης του λήμματος.
• Μ. Πετρούτσος, «Μοντεσσοριανή διδασκαλία στην Ελλάδα», Μεγάλη Παιδαγωγική Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, τομ.3 (1968), σελ.761.
• Κάτσιου-Ζαφρανά, Μαρία. Η μοντεσσοριανή μέθοδος στην Ελλάδα. Η περίπτωση της Μαρίας Γουδέλη. Εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993. 132 σελίδες. Σχήμα 21x14εκ. 83 βιβλιογραφικές παραπομπές. ISBN 960-343-203-2, ISBN-13 978-960-343-203-6 (Μαλακό εξώφυλλο). https://www.biblionet.gr/titleinfo/?titleid=11367