Κώστας Λεπενιώτης
- Για προσωπικότητες με ίδιο επίθετο, δείτε: Λεπενιώτης
Ο Κώστας Λεπενιώτης (1777(;) – 1812(;)) ήταν ονομαστός κλέφτης σαρακατσάνικης καταγωγής[1][2][3], ο οποίος έδρασε τα προεπαναστατικά χρόνια, και είχε τη φήμη του "πελώριου"[4]. Ήταν μικρότερος αδελφός του Κατσαντώνη με τον οποίο και έδρασαν από κοινού ως τον θάνατό του. Κατά μία εκδοχή[1] είχε γεννηθεί στο χωρίο Λεπενού από όπου πήρε και το επίθετό του. Πέθανε άκληρος[5][6].
Ο βίος του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έμαθε μαζί με τα υπόλοιπα τρία αδέρφια του τον ανταρτοπόλεμο και την κλέφτικη ζωή από τον κλέφτη Βασίλη Δίπλα. Μετά τον θάνατο του Κατσαντώνη το 1809 συνέχισε την κλέφτικη δράση στην περιοχή των Αγράφων για σχεδόν μια δεκαετία. Το 1819 ο Αλή Πασάς μέσω αντιπροσώπων του ζητάει να ενταχθεί στις τάξεις του ως αρματολός. Τελικά δέχεται αλλά με τον όρο να μην παρουσιαστεί ποτέ μπροστά του, ούτε βέβαια και να τον προσκυνήσει.
Όμως ο Λεπενιώτης δε δεχόταν τις ταπεινώσεις και τους συμβιβασμούς με τους Τούρκους και Τουρκαλβανούς αγάδες και ορισμένοι οργάνωσαν σχέδιο με σκοπό να τον σκοτώσουν. Την Κυριακή του Πάσχα (μάλλον του 1819), ο Λεπενιώτης το βράδυ, όταν έβγαινε από την εκκλησία του χωριού Φουρνά των Αγράφων, πυροβολήθηκε ύπουλα από έναν πύργο ενός τοπικού προεστού που βρίσκονταν απέναντι από την εκκλησία[7]. Τα παλικάρια του, αρχικά, απέκρυψαν τον θάνατό του και διέδωσαν ότι μεταφέρθηκε σε κάποιο απόμακρο μέρος για να θεραπευτεί.
Λαϊκή παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όπως και για τον αδελφό του Κατσαντώνη, έτσι και για τον Λεπενιώτη, η δημοτική παράδοση εμπνεύστηκε πολλά τραγούδια.
Σχετικά με τον θάνατό του υπάρχει το εξής τραγούδι:
- «Τρία πουλάκια κάθονταν ψηλά στο Καρπενήσι.
- το να τηράει κατ' το Φουρνά και τ' άλλο το Βελούχι.
- το τρίτο το μικρότερο μοιρολογάει και λέει:
- Τίνος μανούλα χλίβεται τίνος μανούλα κλαίει;
- Του Κώστα η μάνα χλίβεται του Κώστα Λεπενιώτη.
- Με τα πουλιά εμίλαε και με τα χελιδόνια.
- Και σεις πουλιάμ' Φουρνιώτικα κι από το Καρπενήσι
- μην είδατε τον Κωσταντή τον Κώστα Λεπενιώτη;
- Εψές προψές τον είδαμε μέσα στο Καρπενήσι.
- Απ' την Αϊν Τριάδα πέρασε κατ' το Φουρνά πααίνει.
- Πάει να κάνει τη Λαμπρή και το Χριστός Ανέστη»
Άλλο γνωστό δημοτικό τραγούδι σχετικά με τον θάνατό του έχει ως εξής:
- «Βγήκε ο ήλιος κόκκινος
- και το φεγγάρι μαύρο
- κι ο λαμπερός Αυγερινός
- πάει να βασιλέψει.
- -Πες μας καημένε Αυγερινέ,
- κάνα καλό χαμπέρι!
- -Τι να σας πω μωρέ παιδιά
- τι να σας μολογήσω;
- Τον Λεπενιώτη βάρεσαν
- μες στου Φουρνά την μέση»
Ένα άλλο δημοτικό τραγούδι σχετικό με τη ζωή του στα βουνά:
- «Ο Λεπενιώτης κίνησε να πάει στο Καρπενήσι,
- να πάει να κάνει την Λαμπρή και το χριστός Ανέστη.
- Και οι γέροντες τον καρτερούν με τα κεριά αναμμένα.
- -Πώς πάτε γέροντες με τους παλιοτουρκάδες;
- -Καλά περνάμε Λέμπο μου με τους παλιοτουρκάδες
- γυναίκες δεν ορίζουμε, παιδιά μας και κορίτσια.
- Και του Τσαούση μίλησε,του ψυχογιού του λέει.
- -Μοιράστε γρήγορα μπαρούτι και φυσέκια,
- τους Τούρκους για πετάξουμε έξω από το Καρπενήσι.
- Ενύσταξα μωρέ παιδιά και θέλω να πλαγιάσω
- και σεις να ξαγρυπνήσετε να φυλάτε καραούλι,
- να μην περάσει από δω ο Κώστας Λεπενιώτης
- Πέρσι πήρε τον γιόκα μου, φέτος τον αδερφό μου.
- Να 'ταν ο Μάης παχνιστής κι ο θεριστής χειμώνας
- να κρουσταλλιάσει η θάλασσα ν' αράξουν τα καράβια,
- να μην περάσει ο αρματολός ο Κώστας Λεπενιώτης.
- Κι ο Κώστας πέρα πέρασε και πέρασε και πήγε»
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Στασινόπουλος, Λεξικό..., τ. Γ΄, σελ. 192.
- ↑ Ανθεμίδης 1997, σελ. 261.
- ↑ Ο Γιώργης Έξαρχος υποστηρίζει ότι ήταν βλάχικης καταγωγής. Βλ. Έξαρχος 1994, σελ. 71, 153, 204-205.
- ↑ Σπανδωνίδης 1962-1963, σελ. 43.
- ↑ Κασομούλη, Ενθυμήματα Στρατιωτικά..., τ. Α΄, σελ. 14.
- ↑ Έξαρχος 1994, σελ. 158.
- ↑ Ευρυτανία. Δήμος Φουρνάς. Φουρνά. Έδρα Δήμου Αρχειοθετήθηκε 2013-04-16 στο Wayback Machine.. evrytania.eu. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αχιλλέας Στ. Ανθεμίδης, Οι Βλάχοι της Ελλάδος, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη 1997.
- Γιώργης Έξαρχος, Αυτοί είναι οι Βλάχοι, πρόλογος: Σεραφείμ Φυντανίδης, Εκδόσεις Γαβριηλίδη, Αθήνα 1994.
- Νικολάου Κ. Κασομούλη, Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, εισαγωγή - σημειώσεις: Γιάννης Βλαχογιάννης, Τόμος Α΄, Δημιουργία - Εκδότης Απ. Α. Χαρίσης, Αθήνα 1997.
- Πέτρος Σ. Σπανδωνίδης, Οι Κλεφταρματολοί και τα τραγούδια τους, Εκδόσεις Δίρφος, Αθήνα 1962-1963.
- Χρήστος Α. Στασινόπουλος, Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, τ. Γ΄, Εκδόσεις Δεδεμάδη, Αθήνα χ.χ.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Claude Fauriel, Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια. Τόμος Α΄: Η Έκδοση του 1824-1825, εκδοτική επιμέλεια: Αλέξης Πολίτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1999.
- Γιώργου Ιωάννου (εκλογή-εισαγωγή-σχόλια), Τα δημοτικά μας τραγούδια, Αθήνα 1977.
- Κωνσταντίνος Κατόπης, «ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Κώστας Λεπενιώτης. 200 χρόνια από το θάνατό του», ΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ των Σαρακατσαναίων φοιτητών. Περιοδική ετήσια έκδοση του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «Ο Λεπενιώτης», τχ. 1 (Νοέμβριος 2012), σελ. 12-13.
- Λουκόπουλος Δημήτρης, Στ' Άγραφα, ένα ταξίδι με εικόνες, εκδ. Βιβλιοπωλείου Ιωάννου Ν. Σιδέρη, Εν Αθήναις 1930.
- Δημήτριος Κ. Παπακαρυάς, Ιστορικά του Φουρνά των Αγράφων και των χωριών της περιοχής του κατά και μετά την Τουρκοκρατία, Αθήνα 1992.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λοιποί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κατσαντώνης. agrafiotis.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
- Ευρυτανία. Δήμος Φουρνάς. Φουρνά. Έδρα Δήμου. evrytania.eu. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
- Νομός Ευρυτανίας. evrytania.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
- Ιουλία Λυμπεροπούλου, «Η προδοσία στο κλέφτικο τραγούδι (Μέρος Β) - Τα Τραγούδια». musicheaven.gr. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
- «ΚΩΣΤΑΣ ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ (1777 – 1812)». stavraetos.gr. Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Ζαγναφέρη. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
Βίντεο με τραγούδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Βγαίνει ο ήλιος κόκκινος. Εκτέλεση: Ρόζα Εσκενάζυ (βίντεο). youtube.com. Ανακτήθηκε: 15/02/2014.
- Βγήκεν ο ήλιος κόκκινος (βίντεο). youtube.com. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.
- Τα κλεφτικα του Παπασιδέρη - «ο Λεπενιώτης» (1938) (βίντεο). youtube.com. Ανακτήθηκε: 14/02/2014.